اتیسم آموزش نقاشی به کودکان اتیسم - تکنیک های مهارت های هنری
هنگامی که پزشک تشخیص می‌دهد کودکی مبتلا به اوتیسم است، تمرکز معمولاً بر کمک به او برای مدیریت زندگی روزمره به‌شیوه‌ای هرچه معمول‌تر است. درمان‌های رفتاری و رشدی بر گفتار، مهارت‌های اجتماعی و خودتنظیمی تمرکز دارند، درحالی‌که درمان‌های کاردرمانی و فیزیوتراپی به ایجاد مهارت‌هایی مانند دست‌خط، پرتاب کردن و لگد زدن کمک می‌کنند.
از دیدگاه برخی والدین یا سرپرستان، صرفاً گذراندن روزی عادی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. ایده وارد کردن خلاقیت هنری مانند نقاشی به این ترکیب و آموزش آن می‌تواند از دید مراقبان غیرضروری یا حتی طاقت‌فرسا به نظر برسد.
بااین‌حال، تحقیقات نشان می‌دهند که موسیقی، رقص و هنرهای تجسمی می‌توانند زندگی افراد مبتلا به اوتیسم را بهبود بخشند. درمان‌های هنری نه‌تنها مهارت‌ها و مشارکت اجتماعی را بهبود می‌بخشند، بلکه مشارکت فعال در برنامه‌های هنری جامعه می‌تواند اعتمادبه‌نفس و ارتباطات را افزایش دهد.
نقاشی چگونه می‌تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند؟
نقاشی اغلب سرگرمی یا راهی برای گذراندن وقت تلقی می‌شود. اما برای بسیاری از کودکان، ماهیت تکراری نقاشی می‌تواند درمانی و آرام‌بخش باشد. درواقع بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم از نقاشی برای بهبود تمرکز، مهارت‌های طراحی و دامنه توجه استفاده می‌کنند.
نقاشی می‌تواند کارهای زیادی برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم در غلبه بر چالش‌ها انجام دهد. بیایید بررسی کنیم چرا نقاشی اینقدر قدرتمند است و چگونه می‌تواند به کودکانی که با حواس‌پرتی، مشکل در تمرکز و موارد دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کند.
ماهیت تکراری نقاشی
نقاشی، فعالیتی فوق‌العاده تکراری است. این تکرار می‌تواند ساختاری را برای کودکان مبتلا به اوتیسم که به‌دنبال لنگری در زندگی هستند، فراهم کند. در طول فرایند نقاشی، هنرمند اغلب جنبه‌های خاصی را تکرار می‌کند تا مطمئن شود به نتیجه دلخواه خود رسیده است. این تکرار به ایجاد حس ثبات در کار آن‌ها کمک می‌کند که می‌تواند در هنگام مواجهه با عدم قطعیت یا اضطراب، آرامش‌بخش باشد. علاوه‌براین، این روال به حفظ تمرکز بر روی فعالیتی خاص کمک می‌کند.
مهارت‌های طراحی و تمرکز
یکی از مزایای اصلی نقاشی، توانایی آن در آموزش چگونگی تمرکز توجه کودکان بر جزئیات است. هنگامی که از کودکان خواسته می‌شود چیزی را دقیقاً نقاشی کنند، آن‌ها باید به سوژه خود توجه ویژه‌ای داشته باشند تا آن را درست انجام دهند. این فعالیت می‌تواند برای کسانی که با اضافه بار حسی دست و پنجه نرم می‌کنند مفید باشد؛ زیرا تمرکز بر فعالیت یا وسیله‌ای خاص را در یک زمان تحریک می‌کند. همان‌طور که کودکان مبتلا به اوتیسم ازطریق این فرایند پیشرفت می‌کنند، مهارت‌های مهمی مانند مهارت‌های طراحی را یاد می‌گیرند و اعتمادبه‌نفس آن‌ها افزایش می‌یابد. این کودکان با تمرکز بر مهارت به‌جای نگرانی درمورد حواس‌پرتی‌ها، ثبات را ازطریق نقاشی یاد می‌گیرند. به‌علاوه نقاشی می‌تواند به کسانی که با مشکلات ارتباطی دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کرده و توانایی برقراری ارتباط را در آن‌ها تقویت کند.
انجام دادن به‌جای بیش‌ازحد فکر کردن
کودکان مبتلا به اوتیسم بیش‌ازحد فکر می‌کنند. درنتیجه به سمت سناریوهای گیج‌کننده‌ای سوق داده شده که بدون راهنمایی و پشتیبانی دیگران با مشکل مواجه می‌شوند. نقاشی به آن‌ها فرصت می‌دهد تا به‌جای فکر کردن درمورد نتیجه کار، فقط آن را انجام دهند.
مزایای نقاشی کردن برای کودک مبتلا به اوتیسم
افراد مبتلا به اوتیسم بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. برخی به هنر علاقه داشته، برخی به فناوری علاقه دارند و برخی دیگر اصلاً علاقه‌ای به آن‌ها نشان نمی‌دهند. اما برای آن دسته از کودکان و نوجوانانی که به بیان خلاقانه خود علاقه‌مند هستند، موسیقی و هنرهای تجسمی طیف وسیعی از مزایا را به همراه دارند.
بسته به فرد، تنها چند مورد از این مزایا عبارت‌اند از:
- تجربه خودبیانگری که نیازی به توانایی‌های کلامی ندارد: همه افراد مبتلا به اوتیسم در بیان خود ازطریق کلام مشکل دارند؛ بسیاری از آن‌ها غیرکلامی هستند. هنر، ابزاری برای خودبیانگری فراهم می‌کند که برای کسی که وسیله‌ای برای صحبت درمورد جهان‌بینی خود ندارد، قابل دسترسی است.
- فرصت‌هایی برای رشد اجتماعی: فعالیت‌های هنری اغلب گروهی هستند و برخلاف تجربیات معمول کلاس درس، به درجه‌ای از تعامل و مشارکت نیاز دارند. درواقع، برخی از درمانگران مهارت‌های اجتماعی به همین دلیل از فعالیت‌های هنری در برنامه‌های درمانی خود استفاده می‌کنند.
- فرصت‌هایی برای تقویت نقاط قوت: کودکان مبتلا به اوتیسم به‌خاطر کارهایی که نمی‌توانند انجام دهند قضاوت شده و به آن‌ها آموزش داده می‌شود که «خود را به سطح دیگران برسانند». بااین‌حال، کودکان مبتلا به اوتیسم در هنر اغلب برتری دارند. بسیاری از آن‌ها در نقاشی، موسیقی و حتی نمایش بسیار بااستعداد هستند.
- فرصت‌هایی برای شمول واقعی: گنجاندن کودک مبتلا به اوتیسم در فعالیت‌های اجتماعی یا برنامه‌های ورزشی دشوار است؛ زیرا تفاوت‌های آن‌ها در آن محیط‌ها به نقاط ضعف واقعی تبدیل می‌شوند. بااین‌حال، کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در فعالیت‌های هنری هم‌سطح با همسالان خود پیش می‌روند.
چالش‌های آموزش نقاشی به کودک مبتلا به اوتیسم
در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم سطح 1 (عملکرد بالا) ممکن است بتوانند به آموزش نقاشی همراه با همسالان معمولی خود دسترسی داشته باشند، این مسئله برای کودکان مبتلا به اشکال شدیدتر اوتیسم تقریباً غیرممکن است؛ زیرا آموزش هنر در مدرسه به داشتن طیف وسیعی از مهارت‌ها و توانایی‌ها توسط کودکان متکی است و این آموزش‌ها برای اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم در دسترس نیستند.
برای مثال:
- مهارت‌های حرکتی ظریف قوی: بسیاری از کودکان و بزرگسالان در طیف اوتیسم در مهارت‌های حرکتی ظریف مشکل دارند. این امر توانایی آن‌ها را در نقاشی کشیدن، استفاده از قیچی یا نواختن ساز دچار مشکل می‌کند. درحالی‌که اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم می‌توانند این مهارت‌ها را با گذشت زمان یاد بگیرند، اما سرعت یادگیری آن‌ها مشابه همسالان معمولی نخواهد بود.
- پردازش زبان کلامی قوی: اکثر کودکان، وقتی به آن‌ها گفته می‌شود «صفحه 3 کتاب را بیاورید»، دستور را در عرض چند ثانیه پردازش و اجرا می‌کنند. بااین‌حال، کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است اغلب برای تمرکز، پردازش و سپس اجرای دستورات کلامی نیاز به پشتیبانی داشته باشند. آن‌ها احتمالاً برای پیشرفت در محیطی هنری، به پشتیبانی یک به یک نیاز دارند. اما فراهم کردن این پشتیبانی در طول یادگیری مهارت‌های فنی مانند موسیقی یا رقص دشوار است.
- توانایی برآورده کردن انتظارات مربیان: مربیان موسیقی و هنر خصوصی اغلب انتظارات بالایی از دانش‌آموزان خود دارند. علاوه‌براین، آن‌ها ممکن است دانش محدودی از تکنیک‌های آموزشی مخصوص کودکان مبتلا به اوتیسم داشته باشند. درنتیجه، ممکن است از سرعت آهسته یادگیری کودکان مبتلا به اوتیسم ناامید شوند.
شاید بزرگ‌ترین چالش برای مشارکت کودکان مبتلا به اوتیسم در هنر این فرض باشد که آموزش هنر در طول رشد کودکان، اهمیت کمتری نسبت به مشارکت در فعالیت‌های روزمره زندگی، فعالیت‌های ورزشی و کلاس‌های آکادمیک معمولی دارد.
مدل‌هایی برای مشارکت کودک در هنر
چهار مدل ممکن برای درگیر کردن کودک اوتیستیک در هنر وجود دارند: برنامه‌های هنری فراگیر، برنامه‌های هنری مخصوص معلولین، برنامه‌های هنری درمانی و آموزش خصوصی هنر. هر یک از این‌ها مزایا و معایب خاص خود را هم برای کودک و هم برای بزرگسالان دارند.
برنامه‌های هنری فراگیر
در تئوری، آموزشی نقاشی در مدرسه باید به گونه‌ای باشد که طیف وسیعی از کودکان را در سطوح مختلف شامل شود. به عبارت دیگر، معلم باید آموزش را به‌شکلی ارائه دهد که کودکان مبتلا به اوتیسم همراه با همسالان معمولی خود بتوانند در آن مشارکت داشته باشند.
این امر (در برخی موارد) زمانی که تمرکز بر هنرهای تجسمی است، نسبتاً آسان است؛ زیرا هر کودک با سرعت خود بر روی پروژه کار می‌کند. علاوه‌براین، بسیاری از کودکان اوتیستیک نقاط قوت واقعی در هنرهای تجسمی دارند. بااین‌حال، زمانی که کودکان باید به‌صورت تیمی با هم کار کنند، شرایط پیچیده‌تر می‌شود.
در این برنامه‌های هنری، کودک اوتیستیک می‌تواند به عضوی کارآمد از گروه تبدیل شود و همان مهارت‌های خودبیانگری را مانند بقیه کلاس یاد بگیرد. به‌علاوه همکلاسی‌های او نیز فرصت پیدا می‌کنند با فردی با مهارت‌ها و نقاط قوت متفاوت کار کنند. بااین‌حال، برخی از کودکان اوتیستیک در این برنامه‌های هنری به پشتیبانی نیاز دارند.
برنامه‌های هنری معلولین
همیشه کار با کودکان اوتیستیک در محیطی که برای کودکان دارای معلولیت طراحی شده، آسان‌تر است. رفتارهای غیرمعمول، تأخیرهای رشدی و مشکلات حرکتی ظریف بی‌اهمیت می‌شوند؛ زیرا کل گروه بیشتر این چالش‌ها رادارند.
علاوه‌براین، در این محیط‌ها کارکنان پشتیبانی حضور دارند و می‌توانند یک به یک با کودکی که به هر دلیلی نیاز به کمک اضافی دارد، کار کنند. بااین‌حال، برنامه‌های هنری معلولین چندین نقطه ضعف دارند.
در بسیاری از موارد، برنامه هنری معلولین مهارت‌هایی را که کودکان معمولی یاد می‌گیرند، آموزش نمی‌دهند. درنتیجه، کودک اوتیستیک فرصتی برای یادگیری مهارت‌هایی مانند کار با قلم‌مو را ندارد.
یکی دیگر از مشکلات اصلی برنامه‌های هنری معلولین این واقعیت است که بیشتر آن‌ها انتظارات را به‌میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند. در بسیاری از موارد، کودکان در طیف اوتیسم تشویق به بهبود یا تقویت توانایی‌های خود نمی‌شوند. پروژه‌ها اغلب از پیش‌آماده هستند و بیان ایده‌های هنری خود را برای کودکان دشوار می‌کنند.
برنامه‌های هنری درمانی
بیشترین تحقیقات درمورد اوتیسم و هنر مربوط به درمان‌های هنری ازجمله طیف وسیعی از گزینه‌ها مانند هنردرمانی، موسیقی‌درمانی، درام‌درمانی، رقص‌درمانی و موارد دیگر هستند.
هنردرمانی برای کودکان اوتیستیک نه بر خود هنر، بلکه بر استفاده از تکنیک‌های هنری برای ایجاد مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و عاطفی تمرکز دارد. هنردرمانی معمولاً به‌صورت یک به یک ارائه شده و متناسب با نیازهای خاص کودک سفارشی‌سازی می‌شود.
یافته‌های تحقیقاتی برای هنردرمانی بسیار مثبت هستند. اکثر کودکان به‌خوبی عمل می‌کنند، از تجربه لذت می‌برند و مهارت‌های مهمی را می‌آموزند. بااین‌حال، هنردرمانی با آموزش هنر متفاوت است.
به‌عنوان مثال، کودکی که یک سال هنردرمانی می‌گذراند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی را بدون افزایش مهارت‌های نقاشی توسعه دهد. در جنبه مثبت، هنردرمانی ابزاری مؤثر برای رسیدگی به علائم اصلی اوتیسم بوده و شکلی از آموزش هنر نیست.
آموزش هنر خصوصی
آموزش هنر خصوصی، گزینه‌ای ایده‌آل برای کسانی است که توانایی مالی آن را دارند (یا می‌توانند آن را برای فرزندان خود فراهم کنند). در طول آموزش نه‌تنها در محیطی به‌صورت یک به یک می‌توان به کودک کمک کرد تا مهارت‌ها را به شیوه و سرعت خود بیاموزد، بلکه می‌توان بر علایق، توانایی‌ها و چالش‌های خاص کودک نیز تمرکز کرد.
کودکان مبتلا به اوتیسم متفاوت از همسالان نوروتیپیک خود یاد می‌گیرند. مربی با «جعبه ابزاری» از گزینه‌های تدریس اغلب می‌تواند ابزار مناسبی را برای شکوفایی توانایی‌های ویژه کودک اوتیستیک پیدا کند.
البته، اشکال اصلی آموزش هنر خصوصی، هزینه بالای آن است. از سوی دیگر، اکثر والدین یا سرپرستان اگر وقت و حوصله لازم را داشته باشند، مهارت‌های لازم در زمینه نقاشی، رنگ‌آمیزی و آواز را دارند و می‌توانند برای آموزش کودک خود وقت بگذارند.
نکاتی برای کمک به کودک در کاوش هنرها
انتخاب روش تدریس تا حد زیادی به توانایی‌ها، علایق و رفتارهای کودک و به بودجه، در دسترس بودن و مهارت‌های خانواده بستگی دارد. بااین‌حال، راه‌هایی برای اطمینان از اینکه کودک از هر تجربه هنری بیشترین بهره را ببرد، وجود دارند:
- هرگز فرض را بر بی‌کفایتی نگذارید: توانایی‌های کلامی یا رفتارهای کودک هیچ ارتباطی با پتانسیل هنری او ندارند. بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم غیرکلامی به هنرمندان تجسمی، خوانندگان و موسیقی‌دانان مشهور بین‌المللی تبدیل شده‌اند.
- بر بیان خلاقانه در مقابل «رنگ‌آمیزی» یا بازآفرینی مدل تأکید کنید: درحالی‌که توزیع برگه‌های رنگ‌آمیزی و مداد رنگی در میان کودکان و انجام پروژه‌های یکسان کاری آسان‌تر برای مربیان است، آن‌ها باید کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق به انتخاب موضوع، رنگ‌ها و ... کنند. علاوه‌براین، نقاشی به بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک کمک می‌کند.
- فرزندتان را به جلو هل بدهید: اگر کودک اوتیستیک علاقه‌ای به موسیقی نشان داد، تا کلاس چهارم برای آموزش صبر نکنید. زودتر شروع کنید تا زمانی که زمان آن فرا رسید، بتواند به همسالان نوروتیپیک خود بپیوندد. همین امر درمورد نگه داشتن مداد رنگی، برش با قیچی و سایر مهارت‌هایی که برای شرکت در هنرها به آن‌ها نیاز دارند، صدق می‌کند.
- از برنامه‌های موزه‌ها، مراکز موسیقی و تئاتر استفاده کنید: اگر برنامه هنری معلولین در موزه یا مراکز فرهنگی ارائه می‌شود، همراه با کودک در برنامه شرکت کنید. حتی اگر تجربه بار اول ایده‌آل نباشد، کودک متوجه معنای نشستن در جمع تماشاچی‌ها، شرکت در کارگاه آموزشی، یا مشارکت در جوامع هنری می‌شود.
- مواد هنری را در خانه داشته باشید: برای آموزش نقاشی به کودک، مداد رنگی، کاغذ و ... در دسترس داشته باشید. روی پروژه‌هایی که هر دو از آن‌ها لذت می‌برید با هم کار کنید تا کودک بتواند فعالیت‌های هنری را به‌عنوان راهی مثبت برای به اشتراک گذاشتن زمان تجربه کند.
جمع‌بندی
آموزش نقاشی به کودکان اوتیسم، با تمرکز بر تقویت مهارت‌های ارتباطی و حسی حرکتی آن‌ها، می‌تواند بسیار مفید باشد. این رویکرد نیازمند صبر، انعطاف‌پذیری و ایجاد محیطی امن و قابل پیش‌بینی است. با استفاده از تکنیک‌های بصری، انتخاب مواد مناسب و تشویق به ابراز خلاقیت آزادانه، کودکان اوتیسم می‌توانند از فرایند نقاشی لذت ببرند، آرامش پیدا کرده و راه‌های جدیدی برای بیان خود کشف کرده که به رشد و توسعه آن‌ها کمک شایانی می‌کنند.
منابع
