اختلالات رفتاری رفتار درمانی و انتخاب درمانگر مناسب
رفتاردرمانی چیست؟
رفتاردرمانی اصطلاحی کلی برای انواع درمان‌هایی است که اختلالات سلامت روان را درمان می‌کنند. این شکل از درمان به‌دنبال شناسایی و کمک به تغییر رفتارهای با پتانسیل خودمخربی یا ناسالم است. این ایده بر اساس این باور است که همه رفتارها آموخته می‌شوند و می‌توان رفتارهای ناسالم را تغییر داد. تمرکز درمان اغلب بر روی مشکلات فعلی و نحوه تغییر آنها است.
چه کسی می‌تواند از رفتاردرمانی بهره‌مند شود؟
رفتاردرمانی می‌تواند برای افراد مبتلا به طیف گسترده‌ای از اختلالات سودمند باشد.
افراد معمولاً به‌دنبال رفتاردرمانی برای درمان موارد زیر هستند:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلالات هراس
- مسائل خشم
همچنین رفتاردرمانی می‌تواند به درمان برخی بیماری‌ها و اختلالات کمک کند مانند:
- اختلالات اشتها
- اختلال استرس پس از تروما (PTSD)
- اختلال دوقطبی
- بیش‌فعالی
- فوبیاها ازجمله ترس‌های اجتماعی
- اختلال وسواس فکری (OCD)
- صدمه به خود
- سوءمصرف مواد
این نوع درمان می‌تواند برای بزرگسالان و کودکان مفید باشد.
حتما مطالعه کنید : انواع روش های موسیقی درمانی و عملکرد آنها
آیا رفتاردرمانی مؤثر است؟
رفتاردرمانی به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و نشان داده شده است که در درمان بیماری‌های مختلف مؤثر است. به‌ویژه، درمان شناختی‌رفتاری اغلب به‌عنوان «استاندارد طلایی» در درمان بسیاری از اختلالات در نظر گرفته می‌شود و بازی‌درمانی رفتاری‌شناختی می‌تواند برای کودکانی که با سایر درمان‌ها بهبود نمی‌یابند، مؤثر باشد.
حدود 75 درصد از افرادی که رفتاردرمانی شناختی را استفاده می‌کنند، مزایای درمان را تجربه می‌کنند. رفتاردرمانی شناختی اغلب مقرون‌به‌صرفه‌تر از سایر انواع درمان‌ها است و نتایج اغلب در 5 تا 20 جلسه مشاهده می‌شود.
رفتاردرمانی شناختی هنگام درمان اختلالات زیر بسیار مؤثر است:
- اختلالات اضطرابی
- استرس عمومی
- پرخوری عصبی (بولیمیا)
- مشکلات کنترل خشم
- اختلالات سوماتورم
- افسردگی
- سوءمصرف مواد
علاوه بر این، رفتاردرمانی به موارد زیر کمک می‌کند:
- ارتباطات مؤثرتر
- یادگیری راهبردهای مقابله‌ای
- داشتن الگوهای فکری سالم‌تر
- افزایش اعتمادبه‌نفس
مطالعات نشان داده است كه بازی‌درمانی در كودكان 3 تا 12 ساله بسیار مؤثر است. البته این روش درمانی به‌طور فزاینده‌ای در سنین مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد.
حتما مطالعه کنید : آشنایی کامل با آفازی آنومیک (اختلال تکلم)
رفتاردرمانی کودکان
رفتاردرمانی کاربردی و بازی‌درمانی هر دو برای کودکان استفاده می‌شود. درمان شامل آموزش روش‌هایی به کودکان است که چطور به موقعیت‌ها به‌طور مثبت‌تری پاسخ دهند.
بخش اصلی این درمان ، پاداش دادن به رفتار مثبت و تنبیه رفتارهای منفی است. والدین این موضوع را در زندگی روزانه کودک تقویت کنند.
ممکن است مدتی طول بکشد که کودکان به مشاور خود اعتماد کنند. این طبیعی است.
اگر احساس کنند می‌توانند بدون عواقب احساسات خودشان را بیان کنند ، سرانجام با آنها احساس راحتی خواهند کرد.
کودکان مبتلا به اتیسم و ADHD اغلب از رفتاردرمانی استفاده می‌کنند.
انواع رفتاردرمانی
انواع مختلفی از رفتاردرمانی وجود دارند. نوع درمان مورداستفاده می‌تواند به عوامل مختلفی ازجلمه وضعیت درمان و شدت علائم فرد بستگی داشته باشد. در ادامه به توضیح روش‌های درمانی مختلف می‌پردازیم:
رفتاردرمانی شناختی (CBT)
رفتاردرمانی شناختی بسیار محبوب است. این روش درواقع ترکیبی از رفتاردرمانی و شناخت‌درمانی است. درمان مربوط به چگونگی تأثیرگذاری افکار و عقاید اشخاص بر عملکرد و روحیه آنها است و اغلب به مشکلات فعلی شخص و چگونگی حل آنها توجه می‌کند. هدف بلندمدت این درمان تغییر الگوهای فکری و رفتاری فرد به الگوهای سالم‌تر است.
درمان شناختی‌رفتاری برای رفع علائم اضطراب، اختلال دوقطبی افسردگی، اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی، استرس عمومی، رفتارهای ضداجتماعی، خستگی مزمن، مشکلات سیگار کشیدن، اختلالات خوردن، مشکلات مدیریت خشم و اختلالات مصرف مواد مؤثر است و اغلب استفاده می‌شود.
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری معمولاً برای کودکان استفاده می‌شود. متخصصان درمانی با تماشای بازی کودکان می‌توانند درمورد آنچه کودک از ابراز آن ناراحت است و یا نمی‌تواند ابراز کند، متوجه شوند. مثلاً ممکن است کودکان اسباب‌بازی‌های خود را انتخاب کرده و آزادانه بازی کنند. ممکن است از آنها خواسته شود یک نقاشی بکشند یا از اسباب‌بازی‌ها برای ایجاد صحنه‌ای در محوطه ماسه بازی استفاده کنند. ممکن است درمانگران نحوه استفاده از بازی برای بهبود ارتباط با فرزندان را به والدین بیاموزند.
تحلیل رفتار کاربردی
این روش درمانی از شرطی‌سازی عامل برای شکل دادن و اصلاح رفتارهای مشکل‌ساز استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتاردرمانی دیالکتیکی شکلی از رفتاردرمانی شناختی است که از هر دو تکنیک رفتاری و شناختی برای کمک به افراد برای یادگیری مدیریت احساسات، مقابله با پریشانی و بهبود روابط بین فردی استفاده می‌کند.
این روش درمانی در ابتدا برای کمک به درمان علائم اختلال شخصیت مرزی (BPD) (اختلال تنظیم هیجانی که با رفتار خودکشی، افسردگی، روابط شخصی ناپایدار و سایر علائم مشخص می‌شود) ایجاد شد.
اما برای درمان بیماری‌های رفتاری دیگر نیز مفید است. در طول این درمان از مهارت‌ها و راهبردهای مقابله‌ای استفاده می‌شود تا فرد زندگی سالم‌تر و شادتری داشته باشد.
رفتاردرمانی دیالکتیکی بر پایه‌های روان‌درمانی استوار است. تمرکز آن بر کمک به بیماران است که یاد بگیرند چگونه احساسات خود را مدیریت کنند. بیماران با کمک این روش درمانی تکنیک‌هایی را یاد می‌گیرند که به آنها کمک می‌کنند درگیری‌ها را بدون ورود به سطوح دیگر رفع کنند. درحالی‌که رفتاردرمانی دیالکتیکی در ابتدا برای کمک به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی مورداستفاده قرار گرفت، ثابت شده است که درمانی مؤثر برای اعتیاد است.
جلسات رفتاردرمانی دیالکتیکی معمولاً شامل اطمینان از ثبات بیماران قبل از شروع به کاوش در گذشته خود برای کشف اینکه چه چیزی آنها را در مسیر اعتیاد قرار داده است، می‌باشد. درمانگران به بیمار نشان می‌دهند چگونه احساساتی را که ممکن است از درد عاطفی و آسیب‌های گذشته ناشی شوند، بدون تکیه بر مصرف مواد، مدیریت کند.
این روش درمانی در موارد زیر نیز کاربرد دارد:
- به دست آوردن بینش درمورد رفتار گذشته
- یادگیری پذیرش و مقابله با پیامدهای اعمال گذشته
- بهبود تعاملات اجتماعی با دیگران
- دریافت کمک برای ساختن سیستم پشتیبانی مناسب
- احساس تنها نبودن در تلاش برای پیشرفت در مسیر
رفتاردرمانی عقلانی‌هیجانی (REBT)
رفتاردرمانی عقلانی‌هیجانی بر کمک به بیماران برای شناسایی احساسات و درمان‌های مخرب یا منفی تمرکز دارد. هنگامی که بیمار این احساسات چالش‌برانگیز را شناسایی کند، می‌تواند روی به چالش کشیدن آنها کار کند. در بهترین حالت، او می‌تواند احساسات و عواطف نامطلوب را با استفاده از ایده‌های منطقی یا واقعی‌تر جایگزین کند.
رفتاردرمانی مبتنی بر یادگیری اجتماعی
نظریه یادگیری اجتماعی بر چگونگی یادگیری افراد ازطریق مشاهده متمرکز است. مشاهده پاداش یا تنبیه دیگران برای اعمالشان می‌تواند منجر به یادگیری و تغییر رفتار شود.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نوعی روان‌درمانی است که شامل تجزیه‌وتحلیل رفتاری است که توسط پزشک سلامت روان انجام می‌شود. این روش درمانی بر اساس نظریه چارچوب رابطه‌ای است که بر فرایندهای ذهنی و زبان انسان تمرکز دارد.
در این رویکرد به افراد مهارت‌های ذهن‌آگاهی و استراتژی‌های پذیرش با هدف افزایش انعطاف‌پذیری روانی آموزش داده می‌شود. علاوه بر این، از روش‌های تعهد و تغییر رفتار استفاده می‌شود.
تکنیک‌های رفتاردرمانی چیست؟
به‌منظور درک نحوه عملکرد رفتاردرمانی، دانستن بیشتر درمورد اصول اولیه‌ای که به رفتاردرمانی کمک می‌کنند، بسیار مهم است. تکنیک‌های مورداستفاده در این نوع درمان مبتنی بر تئوری‌های شرطی‌سازی کلاسیک و شرطی‌سازی عامل هستند.
شرطی‌سازی کلاسیک
شرطی‌سازی کلاسیک شامل ایجاد ارتباط بین محرک‌ها است. محرک‌های خنثی قبلی با محرکی جفت می‌شوند که به‌طور طبیعی و خودکار پاسخی را برمی‌انگیزد. پس از جفت شدن‌های مکرر، عادت شکل می‌گیرد و محرک خنثی قبلی به خودی خود پاسخ را برمی‌انگیزد.
شرطی‌سازی کلاسیک یکی از راه‌های تغییر رفتار است. در این رویکرد درمانی از چندین تکنیک و استراتژی مختلف استفاده می‌شود.
- حساسیت‌زدایی سیستمی. حساسیت‌زدایی سیستمی به شدت به بهینه‌سازی کلاسیک متکی است و اغلب برای درمان فوبیا استفاده می‌شود. به افراد آموخته می‌شود که پاسخ ترس به یک فوبیا را با پاسخ‌های آرامش‌بخش جایگزین کنند. ابتدا به افراد روش‌های آرام شدن و تکنیک‌های تنفس آموزش داده می‌شود. پس از تسلط، درمانگر به تدریج آنها را درمعرض دوزهای بالایی از ترس‌هایشان قرار می‌دهد و از فرد می‌خواهد تکنیک‌های آموزش داده شده را تمرین کند.
- بیزاری‌درمانی. بیزاری‌درمانی اغلب برای درمان مشکلاتی مانند سوءمصرف مواد و اعتیاد به الکل استفاده می‌شود. روش آن به‌صورت آموزش افراد به همراه کردن یک محرک موردعلاقه اما ناسالم با یک محرک بسیار ناخوشایند است. محرک ناخوشایند ممکن است چیزی باشد که باعث ناراحتی می‌شود. به‌عنوان مثال درمانگر ممکن است به شما بیاموزد که الکل را با یک خاطره ناخوشایند مرتبط کنید. مثلا، فردی که دارای اختلال مصرف الکل است ممکن است آنتابوس (دی سولفیرام) (دارویی که در ترکیب با الکل باعث علائم شدید مانند سردرد، حالت تهوع، اضطراب و استفراغ می‌شود) مصرف کند.
- غرقه‌سازی (درون‌پاشی): این فرایند شامل قرار دادن افراد درمعرض اشیا یا موقعیت‌های ترس‌آور به‌شکلی شدید و سریع است. این روش درمانی اغلب برای درمان فوبیا استفاده می‌شود. در طی این فرایند، از فرار یا اجتناب فرد برای قرارگیری در موقعیت جلوگیری می‌شود.
شرطی‌سازی فعال
شرطی‌سازی عامل بر این تمرکز دارد که چگونه می‌توان از تقویت و تنبیه برای افزایش یا کاهش فراوانی یک رفتار استفاده کرد. رفتارهایی که به‌دنبال پیامدهای مطلوب اتفاق میفتند، بیشتر در آینده تکرار می‌شوند، درحالی‌که احتمال وقوع رفتارهایی که پیامدهای منفی به‌دنبال دارند، کمتر است.
تکنیک‌های رفتاردرمانی از تقویت، تنبیه، شکل‌دهی، مدل‌سازی و تکنیک‌های مرتبط برای تغییر رفتار استفاده می‌کنند. این روش‌ها با تمرکز بالایی همراه هستند، به این معنی که می‌توانند نتایج سریع و مؤثری را ایجاد کنند.
- مدیریت اقتضایی: این رویکرد از قرارداد کتبی رسمی بین یک مشتری و یک درمانگر (یا والدین یا معلم) استفاده می‌کند که اهداف تغییر رفتار، تقویت‌ها، پاداش‌ها و مجازات‌ها را مشخص می‌کند. قراردادهای اقتضایی می‌توانند در ایجاد تغییرات رفتاری بسیار مؤثر باشند؛ زیرا قوانین به‌وضوح بیان شده‌اند و مانع از عقب‌نشینی هر دو طرف از وعده‌های خود می‌شوند.
- حذف رفتار (خاموش‌سازی): راه دیگر برای ایجاد تغییر رفتار، توقف تقویت رفتار به‌منظور حذف پاسخ است. ایجاد وقفه نمونه کاملی از فرایند خاموش‌سازی است. در طول این زمان، فرد از موقعیتی که باعث تقویت و تشویق رفتارهای نامناسب او می‌شود، حذف می‌شود. با از بین بردن آنچه که برای شخص جذاب است، رفتار ناخواسته درنهایت از بین می‌رود.
- مدل‌سازی رفتار: این تکنیک شامل یادگیری ازطریق مشاهده و الگوبرداری از رفتار دیگران است. الگوسازی به‌جای تکیه بر تقویت یا تنبیه، به افراد اجازه می‌دهد تا مهارت‌های جدید یا رفتارهای قابل قبول را با تماشای انجام آن مهارت‌ها توسط شخص دیگری، بیاموزند.
- اقتصاد توکنی: این استراتژی بر تقویت برای اصلاح رفتار متکی است. والدین و معلمان اغلب از اقتصاد توکنی استفاده می‌کنند و به بچه‌ها این امکان را می‌دهند که برای درگیر شدن در رفتارهای ترجیحی نشانه‌هایی کسب کنند و نشانه‌هایی را برای رفتارهای نامطلوب از دست بدهند. سپس این توکن‌ها را می‌توان با پاداش‌هایی مانند آب‌نبات، اسباب بازی یا زمان اضافی بازی با اسباب بازی موردعلاقه کودک مبادله کرد.
سایر تکنیک های رفتاردرمانی برای خانه و مدرسه
- مدیریت کلاس درس: در این روش درمانی معلمان در ترویج رفتارهای مثبت دانش‌آموز، جلوگیری از رفتارهای منفی و تمرکز دانش‌آموز بر روی فعالیت‌های تحصیلی مشارکت می‌کنند.
- آموزش والدین: این روش درمانی به والدین کودک روش‌هایی برای تقویت رفتارهای مثبت، جلوگیری از اعمال منفی و تقویت رابطه والد-کودک آموزش می‌دهد. در این روش به والدین آموزش داده می‌شود که کودک را مشاهده کرده و از تحسین و توجه مثبت برای پاداش دادن به رفتار خوب، تعیین قوانین و رسیدگی به اقدامات منفی استفاده کنند.
- مداخله همتایان: در این روش، یک یا چند نفر از همسالان دانش‌آموز به آنها کمک می‌کنند تا مشکلات رفتاری را برطرف کنند. معلمان به همسالان آموزش می‌دهند تا رفتار مثبت را در عملکرد تحصیلی و محیط‌های اجتماعی تشویق کنند. همسالان علاوه بر موفقیت در افزایش سلامت و رفاه دانش‌آموز، از مشارکت آنها سود می‌برند؛ زیرا رفتارهای مثبت آنها را تقویت می‌کنند و احساس مسئولیت آنها را افزایش می‌دهند.
چگونه یک رفتار درمانگر پیدا کنیم؟
پیدا کردن یک درمانگر می‌تواند طاقت‌فرسا باشد، اما منابع بسیاری وجود دارند که این کار را آسان می‌کنند.
هنگام یافتن فرد موردنظر، به سراغ افراد زیر بروید:
- مددکاران اجتماعی
- مشاوران دینی
- مشاوران غیردینی
- روانشناسان
- روانپزشکان
شما باید اطمینان حاصل کنید که درمانگری که انتخاب می‌کنید دارای گواهینامه‌ها و مدارک لازم است. برخی از درمانگران تمرکز خود را بر روی درمان مشکلات خاص مانند اختلالات بلع یا افسردگی می‌گذارند.
اگر نمی‌دانید چگونه پیدا کردن یک درمانگر را شروع کنید، می‌توانید از پزشک خود کمک بخواهید. اگر پزشک فکر کند استفاده از دارو برای درمان شما مفید است، ممکن است شما را به روانپزشک معرفی کند. روانپزشکان قادر به نوشتن نسخه‌های دارویی هستند.
بیشتر بیمه‌ها هزینه‌های درمان را پوشش می‌دهند. برخی از درمانگران مراکزی را برای پوشش هزینه‌های افراد کم‌درآمد معرفی می‌کنند و یا با توجه به درآمد افراد قیمت‌های پله‌ای ارائه می‌دهند .
یک درمانگر از شما درمورد خودتان سؤالات شخصی زیادی خواهد پرسید. اگر حین صحبت با درمانگر احساس راحتی می‌کنید بدانید که شخص مناسبی را انتخاب کرده‌اید. ممکن است لازم باشد قبل از پیدا کردن شخص مناسب، با چندین درمانگر ملاقات کنید.
خدمات رفتاردرمانی کلینیک توانبخشی رسش
رفتاردرمانی روشی است که برای درمان اختلالات مختلف سلامت روان ازجمله افسردگی، اضطراب، اختلالات هراس، بیش‌فعالی، اختلالات دوقطبی و ... استفاده می‌شود. این روش درمانی از تکنیک‌های متفاوتی برای رفع مشکلات بیماران بهره می‌گیرد. کلینیک توانبخشی رسش یکی از مراکز درمانی معتبر برای درمان اختلالات رفتاری است. درمانگران این مرکز با بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف به درمان اختلالات رفتاری شما می‌پردازند و باعث افزایش اعتمادبه‌نفس، ارتباطی مؤثرتر و الگوهای فکری سالم‌تر می‌شوند. بنابراین اگر از اختلالات رفتاری رنج می‌برید به مرکز ما مراجعه کنید و از خدمات ارائه‌شده توسط درمانگران باتجربه و دلسوز ما بهره‌مند شوید.
منابع:
