اختلالات رفتاری رفتاردرمانی اضطراب چیست و چگونه انجام می‌شود؟
اختلالات اضطرابی از انواع بیماری‌های روانی هستند که تأثیری منفی بر زندگی بیمار می‌گذارند. علائم همراه با اضطراب شامل احساس نگرانی وحشت، ترس، عرق کردن و ضربان قلب سریع هستند. روش‌های درمانی مختلفی برای درمان اختلالات اضطراب وجود دارند که شامل داروها و رفتاردرمانی می‌باشند. ما قصد داریم در این مطلب به بررسی روش‌های رفتاردرمانی اضطراب بپردازیم. با ما همراه باشید و این مطلب را از دست ندهید.
اختلال اضطراب چیست؟
اختلال اضطراب نوعی بیماری روحی-روانی است که بر رفتارهای بیمار تأثیر می‌گذارد. اختلال اضطراب با ترس، وحشت، تپش قلب و تعریق در موقعیت‌ها و شرایط خاص همراه است.
داشتن مقداری اضطراب در انجام فعالیت‌های روزمره کاملاً طبیعی است. به‌عنوان مثال اگر در حین حل مشکلی در محل کار، آمادگی برای مصاحبه، شرکت در آزمون یا گرفتن تصمیمی مهم دچار اضطراب شوید، کاملاً طبیعی است. همچنین در برخی موارد اضطراب می‌تواند مفید باشد و به افزایش تمرکز و توجه در موقعیت‌های خطرناک کمک کند.
اما اختلال اضطراب مشکلی فراتر از نگرانی معمول و ترس خفیفی است که ممکن است هر از گاهی احساس کنید. اختلال اضطراب زمانی اتفاق میفتد که:
- اضطراب در توانایی شما برای انجام کاری اختلال ایجاد می‌کند.
- نسبت به چیزی که احساسات شما را تحریک می‌کند، واکنش بیش‌ازحد نشان دهید.
- نمی‌توانید واکنش‌های خود را نسبت به موقعیت‌های مختلف کنترل کنید.
انواع اختلالات اضطراب
اگر اضطراب شدید، مداوم و بیش‌ازحد را تجربه می‌کنید، ممکن است دچار اختلال اضطراب باشید. شایع‌ترین انواع اختلالات اضطراب عبارت‌اند از:
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD). افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، حتی زمانی هم که چیزی برای تحریک آن‌ها وجود ندارد با اضطراب مزمن، دستپاچگی و نگرانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. علائم فیزیکی این اختلال می‌توانند شامل بی‌قراری، مشکل در تمرکز و مشکلات خواب باشند.
- اختلال اضطراب اجتماعی (فوبیای اجتماعی). مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی نگرانی بیش‌ازحد، عزت نفس پایین و خودآگاهی بیش‌ازحد را در موقعیت‌های اجتماعی تجربه می‌کنند. در برخی موارد، فوبیای اجتماعی به نوع خاصی از موقعیت محدود می‌شود. در موارد شدیدتر، فوبیای اجتماعی می‌تواند باعث ناراحتی روانی قابل توجهی در موقعیت‌های اجتماعی روزمره شده که منجر به رفتار اجتنابی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی معمولاً در موقعیت‌های اجتماعی روزانه دچار نگرانی و خودآگاهی شدیدی می‌شوند و اغلب نگران قضاوت دیگران نسبت به خود هستند. آن‌ها همچنین از اینکه در موقعیت‌های اجتماعی خجالت‌زده شوند یا درمعرض تمسخر قرار گیرند، می‌ترسند. بنابراین به‌طور کامل از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند.
- اختلال پانیک. حملات پانیک غیرمنتظره و مکرر مشخصه اختلال پانیک هستند. برای برخی افراد، ترس از تجربه حمله پانیک می‌تواند عملکرد روزانه را دشوار کند. احساس وحشت ممکن است به‌طور ناگهانی و غیرمنتظره شروع شود یا ممکن است ناشی از محرکی مانند مواجهه با موقعیتی ترسناک باشد. حملات پانیک می‌توانند شبیه حملات قلبی باشند. اگر فکر می‌کنید دچار حمله قلبی شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. بیمار در طول حمله پانیک، علائم مختلفی ازجمله تعریق، تپش قلب، درد قفسه سینه و احساس خفگی را تجربه می‌کند. حملات پانیک بسیار ناراحت‌کننده هستند. افراد مبتلا به اختلال پانیک اغلب زمان زیادی را صرف نگرانی درمورد حمله پانیک بعدی می‌کنند. آن‌ها همچنین سعی می‌کنند از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث حمله شوند اجتناب کنند.
- فوبیا. فوبیا ترسی شدید از موقعیت‌ها یا اشیاء خاص است. برخی از این ترس‌ها مانند ترس از مار ممکن است منطقی باشند. اما اغلب، سطح ترس با موقعیت مطابقت ندارد. افراد مبتلا به فوبیای خاص با اضطراب شدید نسبت به یک شی یا موقعیت خاص دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در موارد شدیدتر، فوبیای خاص می‌تواند منجر به رفتار اجتنابی شده و باعث شود افراد از موقعیت های عادی روزمره اجتناب کنند. برخی از فوبیاهای خاص عبارت‌اند از ترس از:
- حیواناتی مانند عنکبوت، سگ یا مار
- خون
- پرواز کردن
- ارتفاعات
- آمپول
- اختلال وسواسی‌جبری (OCD). افراد مبتلا به اختلال وسواسی‌جبری، افکار مداوم و مزاحم (وسواس) را تجربه می‌کنند که منجر به رفتارهای تکراری (اجبار) می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از اجبارهایی مانند شمارش یا تمیز کردن برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس استفاده می‌کنند.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD). برخی از افراد پس از قرار گرفتن درمعرض رویدادی آسیب‌زا، دچار اختلال استرس پس از سانحه می‌شوند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه پس از یک رویداد نامطلوب، علائم اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند که از کابوس‌های شبانه گرفته تا رفتارهای خودویرانگر، مانند سوءمصرف مواد را شامل می‌شوند.
- اختلال اضطراب جدایی. افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی هنگام جدا شدن از خانه یا عزیزان‌شان اضطراب مفرط را تجربه می‌کنند. اضطراب جدایی بخشی طبیعی از رشد است، اما اضطراب جدایی شدید یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی دوران کودکی است. در برخی موارد، اضطراب جدایی می‌تواند در دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز رخ دهد.
- آگورافوبیا (گذرهراسی). اگر به آگورافوبیا مبتلا هستید، ممکن است ترس شدیدی از فضاهای بسته، صف‌ها، حضور در جمعیت، فضاهای باز، مکان‌های خارج از خانه و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی داشته باشید. در شرایط شدید، فرد مبتلا به آگورافوبیا ممکن است اصلاً از خانه خارج نشود. آن‌ها آن‌قدر از داشتن یک حمله پانیک در ملاء عام وحشت دارند که ترجیح می‌دهند داخل خانه بمانند.
انواع رفتاردرمانی اضطراب
هدف تمام مداخلات رفتاردرمانی اضطراب، کمک به شما برای شناسایی منبع اضطراب، درک محرک‌ها و یافتن راه‌هایی جدید برای تغییر واکنش خود نسبت به آن‌ها است. برخی از روش‌های درمانی تکنیک‌هایی را آموزش می‌دهند که به شما کمک می‌کنند تا افکار منفی را جایگزین کنید و رفتارهای خود را تغییر دهید.
ازآنجایی‌که انواع اختلالات اضطراب تفاوت‌های قابل توجهی دارند، درمان رفتاردرمانی توصیه‌شده نیز متناسب با علائم خاص و نوع اضطراب شما تعریف می‌شود. درمان را می‌توان در محیط‌های فردی، زوجی، خانوادگی یا گروهی انجام داد. تعداد جلسات درمانی و طول درمان شما به علائم اضطراب و اختلال اضطراب شما بستگی دارند.
روانپزشکان، پزشکان، روانشناسان و سایر متخصصان سلامت روان از انواع مختلف روش‌های رفتاردرمانی برای درمان اضطراب استفاده می‌کنند. شما می‌توانید با رفتاردرمانگر خود صحبت کرده و با توجه به علائم، نوع اختلال و ترجیحات، مناسب‌ترین برنامه درمانی را انتخاب کنید. انواع مختلف روش‌های رفتاردرمانی مورداستفاده در درمان اختلالات اضطراب شامل موارد زیر هستند:
درمان شناختی
درمان شناختی رایج‌ترین درمان روانشناختی برای اختلالات اضطرابی است. این رویکرد شامل کار با درمانگران برای شناسایی احساسات، افکار و باورهایی است که بر توانایی فرد برای اصلاح رفتارها تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال، فردی که فوبیا از سگ دارد، برای کشف باورهای غیرمنطقی مانند خطر ذاتی نزدیک شدن به همه سگ‌ها، که این فوبیا را احاطه کرده‌اند، تلاش می‌کند.
درمان شناختی معمولاً با رفتاردرمانی ترکیب می‌شود تا در کنار کار کردن بر روی راه‌های تغییر رفتارها، به باورها و شناخت‌ها نیز رسیدگی کند. به‌عنوان مثال، بیمار مبتلا به فوبیای سگ ممکن است سعی کند به سگ‌های مطیع نزدیک شود و درعین‌حال با درمانگر درمورد ترس‌های غیرمنطقی کار کند.
درمان شناختی‌رفتاری (CBT)
درمان شناختی‌رفتاری در درمان اضطراب بسیار مؤثر است. در طول این درمان، روانشناس به شما کمک می‌کند تا راه‌های مختلفی را برای شناسایی و مدیریت عواملی که باعث اضطراب شما می‌شوند، بیاموزید.
درمان شناختی‌رفتاری شامل ترکیبی از درمان شناختی و رفتاردرمانی است. ازطریق شناخت درمانی، اصول اولیه بازسازی شناختی را خواهید آموخت که شامل شناسایی افکاری است که باعث ایجاد اضطراب می‌شود. با یادگیری نحوه جایگزینی افکار منفی با افکار واقعی‌تر، می‌توانید علائم اضطراب را بهبود بخشید. در همین حال، ازطریق رفتاردرمانی، روش‌های درمان شناختی‌رفتاری را برای کاهش رفتارهای مشکل‌ساز مرتبط با اختلالات اضطراب یاد خواهید گرفت. در طول رفتاردرمانی، روانشناس شما را در فعالیت‌های اضطراب‌زا تشویق می‌کند و متوجه خواهید شد نتایج ترسناکی که انتظار داشتید اتفاق نمیفتند.
درمان شناختی‌رفتاری همچنین درمانی مؤثر برای طیف وسیعی از بیماری‌های سلامت روان، ازجمله افسردگی اساسی، اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلالات خلقی است. بررسی‌ها نشان داده اند روش درمان شناختی‌رفتاری اثربخشی قوی‌ای بر کاهش علائم اضطراب در جوانان مبتلا به اوتیسم داشته است.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتاردرمانی دیالکتیکی، نوعی درمان شناختی‌رفتاری است که در ابتدا برای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD) مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه از این روش درمانی برای درمان انواع بیماری‌های روانی ازجمله اختلالات اضطراب، افسردگی و دوقطبی استفاده می‌شود.
در طول رفتاردرمانی دیالکتیکی، هنگام تلاش برای تغییر افکار و رفتارهای خود، بر پذیرش اضطراب خود تمرکز خواهید کرد. این روش درمانی چهار مهارت قدرتمند ازجمله ذهن آگاهی، تحمل پریشانی، اثربخشی بین فردی و تنظیم هیجانی را آموزش می‌دهد.
مواجهه‌درمانی
مواجهه‌درمانی روشی رایج از درمان شناختی‌رفتاری است که برای درمان اختلالات مرتبط با اضطراب، ازجمله اضطراب اجتماعی، فوبیاهای خاص و استرس پس از سانحه استفاده می‌شود. مواجهه‌درمانی از تکنیکی به نام حساسیت‌زدایی سیستماتیک استفاده می‌کند که در آن بیمار به تدریج درمعرض اشیا یا موقعیت‌های اضطراب‌زا قرار می‌گیرد. حساسیت‌زدایی سیستماتیک شامل مراحل زیر است.
- آرامش. درمانگر تکنیک‌های آرام‌سازی مانند آرام‌سازی پیشرونده عضلانی، تصاویر هدایت‌شده و تنفس عمیق را به شما آموزش می‌دهد تا به مدیریت علائم اضطراب شما کمک کند.
- تهیه فهرست. درمانگر به شما کمک می‌کند فهرستی از محرک‌های خود ایجاد کرده و آن‌ها را به ترتیب شدت رتبه‌بندی کنید.
- درمعرض قرار گرفتن. درمانگر به تدریج شما را درمعرض اشیا یا موقعیت‌های اضطراب‌آور قرار می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا از تکنیک‌های آرام‌سازی برای مدیریت سطح اضطراب خود استفاده کنید.
درمانگر از روش‌های مختلفی ازجمله مواجهه خیالی، مواجهه واقعیت مجازی و مواجهه در محیط واقعی استفاده می‌کند و بیمار را درمعرض محرک‌ها قرار می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهند درمان مواجهه با واقعیت مجازی به‌ویژه در درمان اختلال استرس پس از سانحه مفید است.
نوع دیگری از مواجهه‌درمانی، غرقه‌سازی است. در طول این روش درمانی، بیماران به سرعت درمعرض محرک‌های ترس‌آور قرار می‌گیرند تا زمانی که کمتر احساس اضطراب کنند. روش درمانی غرقه‌سازی بر اساس این ایده است که ترس بیمار بدون درگیر شدن در اجتناب، خاموش می‌شود. درمانگران عموماً قرار گرفتن تدریجی درمعرض عامل وحشت را ترجیح می‌دهند؛ زیرا غرقه‌سازی به‌شکلی شدید اتفاق میفتد و ممکن است عواقبی منفی برای بیمارانی داشته باشد که برای قرار گرفتن مستقیم و فوری درمعرض محرک‌های ترسناک آماده نیستند.
روان‌درمانی پویشی
در مقایسه با درمان شناختی‌رفتاری، روان‌درمانی پویشی درمانی با ساختارمندی کمتر است که شامل کاوش در گذشته برای دستیابی به بینش نسبت به مشکلات کنونی است. هدف این روش درمانی کشف تعارضات گذشته و حل مشکلات است. در طول روان‌درمانی پویشی، روان‌درمانگر شما برای تعیین مسائل دوران کودکی که ممکن است با اختلالات اضطراب بزرگسالی مرتبط باشد، با شما همکاری خواهد کرد.
روان‌درمانی پویشی، درمانی حمایتی است که بر رابطه بیمار و درمانگر تأکید دارد. در مطالعه‌ای اخیر درمورد پیامدهای بلندمدت درمان شناختی‌رفتاری و روان‌درمانی، بیماران اضطراب اجتماعی نرخ بهبودی را برای هر دو نوع درمان 40 درصد گزارش کردند که نشان می‌دهد هم درمان شناختی‌رفتاری و هم روانکاوی، درمان‌های مؤثری برای اختلالات اضطراب و سایر اختلالات روانپزشکی هستند.
روان‌درمانی بین فردی (IPT)
روان‌درمانی بین فردی، نوعی روان‌درمانی است که معمولاً در درمان افسردگی و اختلالات اضطرابی استفاده می‌شود. در طول این روش درمانی، یاد خواهید گرفت که چگونه مسائل بین فردی، مانند درگیری با عزیزان، اجتناب و مشکلات ارتباط با دیگران را تشخیص دهید. با کمک درمانگر خود، راه‌های سالمی برای ابراز احساسات و برقراری ارتباط با دیگران خواهید آموخت.
درمان پذیرش و تعهد (ACT)
درمان پذیرش و تعهد نیز درمانی مؤثر برای اضطراب و اختلالات مرتبط است. در طول این روش درمانی، راه‌های مختلفی برای شناسایی ارزش‌های زندگی‌تان و عمل بر اساس آن ها خواهید آموخت.
هنردرمانی
هنردرمانی، درمانی غیرکلامی و تجربه‌محور است. این روش درمانی شامل استفاده از هنرهای بصری (مانند نقاشی، طراحی، مجسمه‌سازی) برای بیان و پردازش احساسات یا استفاده از هنر برای تمرین ذهن‌آگاهی و آرامش است. اگرچه می‌توان هنردرمانی را به‌عنوانی درمان مستقل ارائه کرد، اما معمولاً در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند روش درمانی شناختی‌رفتاری استفاده می‌شود.
موسیقی‌درمانی
موسیقی‌درمانی اساساً شامل استفاده کنترل‌شده از موسیقی برای ایجاد تغییرات بالینی است. موسیقی‌درمانی را می‌توان به روش‌های مختلفی مانند ترکیب با درمان شناختی‌رفتاری یا سایر روش‌های درمانی استفاده کرد. اجرای موسیقی ممکن است احساسات مثبتی را تقویت کند که باعث بهبودی می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند موسیقی‌درمانی باعث کاهش مؤثر اضطراب می‌شود. به‌عنوان مثال، موسیقی به کاهش اضطراب در بیماران مبتلا به آلزایمر و بیماران سرطانی که شیمی‌درمانی می‌شوند، کمک می‌کند
چه انتظاری از رفتاردرمانی اضطراب دارید؟
سوءتفاهم رایجی درمورد رفتاردرمانی اضطراب وجود دارد و اکثر بیماران فکر می‌کنند بلافاصله پس از شروع رفتاردرمانی احساس بهتری خواهند داشت. گاهی‌اوقات این اتفاق میفتد. اما در بیشتر مواقع، قبل از اینکه احساس بهتری داشته باشید، احساس بدتری را تجربه می‌کنید. درواقع احساس بدتر شدن اغلب نشانه پیشرفت روند درمان است.
بیمار زمانی روند درمان را شروع می‌کند که نتوانسته است به تنهایی بر اضطراب خود غلبه کند. درمان پیشنهادشده بر اساس نوع اختلال اضطراب، شدت و علت آن ارائه می‌شود. این مسئله باعث افزایش موقتی اضطراب می‌شود.
هرگز نباید به رفتاردرمانی به‌عنوان راه‌حلی سریع فکر کرد. این روش درمانی فرایندی است که برای هر فردی به‌شکلی منحصربه‌فرد ارائه می‌شود. نوع درمانی که نیاز دارید، مهارت‌هایی که یاد می‌گیرید و مدت زمانی که درمان را انجام می‌دهید، به نوع اضطراب و شدت علائم شما بستگی دارند.
درک این نکته مهم است که اگرچه این فرایند درمانی همیشه احساس خوبی نخواهد داشت، اما در پایان کاملاً ارزشمند خواهد بود و به نتایج عالی دست خواهید یافت.
چگونه از رفتاردرمانی حداکثر استفاده را ببریم؟
تلاش برای ایجاد تغییر می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. رفتاردرمانی اضطراب نیز از این قاعده مستثنی نیست. بااین‌حال، اگر پیگیر باشید، شاهد بهبودی قابل توجهی خواهید بود.
در اینجا راهکارهایی برای استفاده حداکثری از رفتاردرمانی و مشاهده نتایج بهتر آورده شده‌اند:
- وانمود نکنید خوب هستید.
- سؤال بپرسید.
- همه چیز را به درمانگر خود بگویید.
- تمرینات خود را خارج از جلسات نیز ادامه دهید.
- روی اهداف خود تمرکز کنید.
- انتخاب‌های سبک زندگی سالم را تمرین کنید.
- از سیستم حمایت اجتماعی بهره‌مند شوید.
- استرس را در زندگی خود کاهش دهید که باعث بدتر شدن اضطراب شما می‌شود.
به این ترتیب، می‌توانید ببینید که تلاش و حضور در طول فرایند درمان، بیشترین تأثیر را بر میزان کارایی رفتاردرمانی اضطراب برای شما خواهد داشت.
رفتاردرمانی اضطراب در کلینیک توانبخشی رسش
اختلالات اضطراب بیماری‌هایی روحی‌روانی هستند که بر رفتارهای بیمار تأثیر می‌گذارند و باعث ایجاد ترس، وحشت، اضطراب، خجالت، شرم و ناتوانی در شرکت در موقعیت‌های اجتماعی می‌شوند. روش‌های درمانی مختلفی برای درمان اختلالات اضطراب وجود دارند که شامل دارودرمانی، تغییر سبک زندگی، ورزش و استفاده از روش‌های رفتاردرمانی می‌باشند. رفتاردرمانی اضطراب یکی از روش‌های مؤثر برای تغییر و اصلاح رفتارهای نادرست بیمار است. یکی از خدمات کلینیک توانبخشی رسش درمان بیماران مبتلا به اختلالات اضطراب با کمک روش‌های رفتاردرمانی می‌باشد. متخصصان و رفتاردرمانگران این مرکز پس از تعیین نوع اختلال و شدت آن، روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهند. آن‌ها در طول جلسات رفتاردرمانی با کمک فعالیت‌های مختلف به بهبود بیمار کمک می‌کنند. هدف ما خدمت‌رسانی به شما عزیزان و داشتن جامعه‌ای سالم و پویا است. بنابراین اگر خودتان یا یکی از عزیزان‌تان از اختلالات اضطراب رنج می‌برید به ما مراجعه کنید و از خدمات مرکز درمانی ما بهره‌مند شوید.
منابع
