اختلالات حرکتی دیستونی (Dystonia) چیست و چطور درمان می شود؟
دیستونی، اختلال سیستم عصبی است که باعث انقباضات غیرقابل کنترل عضلانی می‌شود؛ به این معنی که عضلات بیمار بدون تلاش برای انجام این کار، منقبض می‌شوند. اگرچه دیستونی بر عضلات تأثیر می‌گذارد، اما درواقع مشکلی در مغز یا قسمت دیگری از سیستم عصبی شما است.
تفاوت بین دیستونی و دیسکینزی چیست؟
دیسکینزی و دیستونی ارتباط نزدیکی با هم دارند اما یکسان نیستند.
- دیسکینزی: این کلمه یونانی است. «کینزیا» از کلمه «کینزیس» به معنای «حرکت» می‌آید. این کلمه ترکیبی به حرکاتی اشاره دارد که اشتباه هستند یا به‌شکلی که نباید رخ می‌دهند. دیسکینزی‌ها، حرکات غیرارادی عضلانی هستند؛ به این معنی که شما کنترلی بر وقوع آنها ندارید.
- دیستونی: دیستونی، نوع خاص از دیسکینزی است. در دیستونی، عضلات برای مدت طولانی‌تری منقبض می‌شوند. بسته به اینکه در کدام قسمت از بدن رخ می‌دهند، اغلب می‌توانند باعث شوند که شما به شکل خاصی حرکت کنید یا در وضعیت خاصی قرار بگیرید.
دیستونی چه کسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
هر کسی می‌تواند به دیستونی مبتلا شود و ابتلا فقط به علت آن بستگی دارد. برخی از علل این اختلال به سن مربوط هستند و بیماران را در بدو تولد یا در دوران کودکی تحت تأثیر قرار می‌دهند، درحالی‌که برخی دیگر بیشتر در اواخر زندگی ایجاد می‌شوند.
دیستونی چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
دیستونی، بیماری‌ای مغزی است که بر نحوه کنترل عضلات کل بدن توسط مغز تأثیر می‌گذارد. این بیماری می‌تواند عضلات یا گروه‌های عضلانی را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد. بااین‌حال، چگونگی و چرایی دقیق این اتفاق هنوز به‌شکل رازی نهفته است. اثرات دیستونی می‌توانند با احساس خستگی یا استرس همراه باشند و اگر کافئین یا الکل بنوشید بدتر می‌شوند.
برخی از انواع دیستونی به‌دلیل جهش‌های ژنتیکی یا بیماری‌هایی رخ می‌دهند که نحوه عملکرد بخش‌هایی از مغز شما را مختل می‌کنند. این مسئله می‌تواند باعث شود سلول‌های آسیب‌دیده به‌درستی کار نکنند و منجر به رسیدن سیگنال‌های اشتباه به عضلات و ایجاد اثرات دیستونی شوند.
دیستونی همچنین می‌تواند به‌دلیل آسیب‌ها یا بیماری‌هایی رخ دهد که عملکرد مغز را مختل می‌کنند، و برخی از این بیماری‌ها در اسکن‌های تصویربرداری قابل مشاهده یا با آزمایشات خاص قابل تشخیص هستند. اما این اختلال می‌تواند به‌دلایل دیگری نیز رخ دهد.
علت دیستونی
علت دقیق دیستونی هنوز مشخص نیست اما ممکن است شامل تغییر در چندین ناحیه از مغز یا ارتباط بین آنها باشد. دیستونی ممکن است ارثی، اکتسابی یا ایدیوپاتیک (بدون علت شناخته‌شده) باشد. اختلالات ارثی به‌صورت ژنتیکی منتقل می‌شوند. در اشکال اکتسابی، دیستونی ناشی از آسیب یا تحلیل مغز (مثلاً پس از آسیب مغزی یا سکته مغزی) یا قرار گرفتن در معرض داروهای خاص است. در دیستونی ایدیوپاتیک، هیچ علت قابل شناسایی و آسیب ساختاری یا تحلیل مغزی وجود ندارد.
*****causes*****
طبقه‌بندی دیستونی
دیستونی بر اساس سه عامل اصلی طبقه‌بندی می‌شود: سن بروز علائم، نواحی تحت تأثیر در بدن و علت زمینه‌ای.
احتمال اینکه دیستونی چند قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار دهد، عموماً با سن شروع بیماری مرتبط است. هرچه سن شروع بیماری کمتر باشد، احتمال گسترش علائم بیشتر است. برعکس، هرچه سن شروع بیماری بیشتر باشد، احتمال اینکه اختلال متوسط‌تر باقی بماند بیشتر است.
علائم دیستونی
دیستونی گاهی‌اوقات به‌اشتباه به‌عنوان استرس، سفتی گردن یا اختلالی روانی در نظر گرفته می‌شود. ماهیت متناوب این اختلال ممکن است پزشکان را به این نتیجه برساند که اختلالی روانی، علت اصلی بیماری بوده یا عاملی کمک‌کننده بر ایجاد آن تأثیر گذاشته است. تشخیص دشوار است؛ زیرا علائم دیستونی شبیه علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر بوده و در ماهیت بسیار متفاوت هستند.
دیستونی در ابتدا پس از حرکات یا فعالیت‌هایی خاص ایجاد می‌شود، اما در مراحل پیشرفته، ممکن است در حالت استراحت نیز رخ دهد. دیستونی معمولاً عضلات یکسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین با گذشت زمان الگویی تکراری از حرکات ایجاد می‌شود. به‌طور کلی این بیماری به‌تدریج با علائم موضعی که نشان‌دهنده وجود اختلال هستند، ایجاد می‌شود. سوزش چشم، حساسیت بیش‌ازحد به نور روشن و افزایش پلک زدن ممکن است نشانه‌ای از بلفارواسپاسم باشند. اسپاسم‌های ظریف صورت، مشکل در جویدن یا تغییر در آهنگ گفتار ممکن است نشان‌دهنده دیستونی اورومندیبولار باشند. گرفتگی دست هنگام نوشتن یا خستگی هنگام راه رفتن یا سایر فعالیت‌های دستی ممکن است نشان‌دهنده دیستونی اندام باشند.
سرعت پیشرفت بیماری در افراد مختلف، متغیر است. برای برخی بیماران، بیماری به‌طور پیوسته بدتر می‌شود؛ برای برخی دیگر، ثابت می‌ماند. برای برخی، دیستونی در مرحله نسبتاً خفیفی تثبیت می‌شود و دیگر پیشرفت نمی‌کند. مرحله پیشرفته با حرکات ریتمیک سریع و غیرارادی، وضعیت‌های پیچشی، تغییر شکل تنه، راه رفتن غیرطبیعی و درنهایت، تغییر شکل ثابت مشخص می‌شود.
این اختلال معمولاً با درد همراه نیست، اما مطمئناً منجر به درد در نواحی آسیب‌دیده می‌شود. دیستونی گردنی به‌دلیل تحلیل ستون فقرات عصبی یا سردردهای مکرر می‌تواند دردناک باشد. دیستونی اندام ممکن است در ابتدا درد نداشته باشد اما با گذشت زمان احتمالاً دردناک می‌شود. حرکات غیرقابل کنترل عضلات ممکن است باعث تحلیل مفاصل شده که احتمالاً منجر به شروع آرتریت می‌شوند.
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص مغز و اعصاب می‌تواند دیستونی را بر اساس علائم شما، معاینه عصبی و آزمایشات پزشکی مختلف تشخیص دهد. تشخیص دیستونی اغلب دشوار است؛ زیرا علائم آن می‌توانند در بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز رخ دهند. این بدان معناست که رد کردن بیماری‌های دیگر مهم است؛ زیرا برخی از آنها تهدیدکننده زندگی هستند.
چه آزمایشاتی برای تشخیص دیستونی انجام خواهند شد؟
طیف وسیعی از تست‌های آزمایشگاهی، تشخیصی و تصویربرداری برای دیستونی امکان‌پذیر است. پزشک آزمایشات را بر اساس علائم و بیماری‌های مشکوک توصیه می‌کند. آزمایشات ممکن شامل موارد زیر هستند، اما به آنها محدود نمی‌شوند:
- آزمایشات خون: این تست‌ها می‌توانند بسیاری از مشکلات ازجمله مشکلات سیستم ایمنی یا مسمومیت‌های مختلف با فلزاتی مانند مس یا منگنز را تشخیص دهند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری
- الکتروانسفالوگرام (EEG)
- الکترومیوگرام (آزمایش هدایت عصب)
- آزمایش ژنتیک
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
- سوراخ کردن ستون فقرات
آزمایشات دیگری نیز ممکن است انجام شوند، بنابراین متخصص شما بهترین فرد برای سؤال درمورد آزمایشات پیشنهادی است. اطلاعاتی که او ارائه می‌دهد، دقیق‌ترین اطلاعات برای شرایط شما خواهند بود.
درمان دیستونی
متخصص برای مدیریت دیستونی، ترکیبی از داروها، توانبخشی یا جراحی را توصیه می‌کند.
داروها
تزریق توکسین بوتولینوم (بوتاکس، دیسپورت و غیره) به عضلات خاص ممکن است اسپاسم‌های عضلانی شما را کاهش دهد یا متوقف کند. تزریقات معمولاً هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار تکرار می‌شوند. عوارض جانبی معمولاً خفیف و موقتی هستند. آنها می‌توانند شامل ضعف، خشکی دهان یا تغییر صدا باشند.
سایر داروها، مواد شیمیایی مغز به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی را هدف قرار می‌دهند که بر حرکت عضلات تأثیر می‌گذارند. این داروها عبارت‌اند از:
- کاربیدوپا-لوودوپا (Duopa, Rytary): این دارو می‌تواند سطح انتقال‌دهنده عصبی دوپامین را افزایش دهد. لوودوپا همچنین ممکن است به‌عنوان آزمایشی برای کمک به تشخیص انواع خاصی از دیستونی استفاده شود.
- تری‌هگزیفنیدیل و بنزتروپین: این دو دارو بر انتقال‌دهنده‌های عصبی غیر از دوپامین تأثیر می‌گذارند. عوارض جانبی می‌توانند شامل از دست دادن حافظه، تاری دید، خواب‌آلودگی، خشکی دهان و یبوست باشند.
- تترابنازین (Xenazine) و دوترابنازین (Austedo): این داروها دوپامین را مسدود می‌کنند. عوارض جانبی می‌توانند شامل آرام‌بخشی، عصبانیت، افسردگی یا بی‌خوابی باشند.
- دیازپام (والیوم، دیاستات و غیره)، کلونازپام (کلونوپین) و باکلوفن (لیورسال، گابلوفن و غیره): این داروها انتقال‌دهنده‌های عصبی را کاهش می‌دهند و ممکن است به برخی از اشکال دیستونی کمک کنند. ممکن است عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی ایجاد کنند.
روش‌های توانبخشی
شما همچنین ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:
- فیزیوتراپی یا کاردرمانی یا هر دو برای کمک به کاهش علائم و بهبود عملکرد
- گفتاردرمانی درصورت تأثیر دیستونی بر صدای شما
- کشش یا ماساژ برای کاهش درد عضلانی
جراحی
اگر علائم شما جدی باشند، جراحی ممکن است مؤثر باشد. چند نوع جراحی برای درمان دیستونی وجود دارند:
- تحریک عمقی مغز: در طول جراحی، الکترودها در قسمت خاصی از مغز شما کاشته شده و به ژنراتور کاشته‌شده در قفسه سینه متصل می‌شوند. ژنراتور، پالس‌های الکتریکی را به مغز شما می‌فرستد که ممکن است به کنترل انقباضات عضلانی کمک کنند. تنظیمات ژنراتور را می‌توان برای درمان وضعیت خاص شما انجام داد.
- جراحی دنرواسیون انتخابی: این روش شامل قطع اعصاب کنترل‌کننده اسپاسم‌های عضلانی است. این عمل جراحی زمانی استفاده می‌شود که سایر درمان‌ها برای دیستونی گردنی کارساز نباشند.
اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی
دیستونی درمانی ندارد، اما می‌توانید اقدامات زیادی برای مدیریت علائم آن انجام دهید:
- ترفندهای حسی برای کاهش اسپاسم: لمس کردن قسمت‌های خاصی از بدن ممکن است باعث توقف موقت اسپاسم شود.
- گرما یا سرما: استفاده از گرما یا سرما می‌تواند به کاهش درد عضلانی کمک کند.
- مدیریت استرس: مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر مانند تنفس عمیق، حمایت اجتماعی و خودگویی مثبت را برای مدیریت استرس بیاموزید.
طب مکمل
درمان‌های جایگزین برای دیستونی به‌خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند. قبل از شروع آنها از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود درمورد درمان‌های مکمل سؤال کنید. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- مدیتیشن و تنفس عمیق: هر دو ممکن است استرسی را که می‌تواند اسپاسم‌ها را بدتر کند، کاهش دهند.
- بیوفیدبک: درمانگر از دستگاه‌های الکترونیکی برای نظارت بر عملکردهای بدن شما مانند کشش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون استفاده می‌کند. سپس یاد می‌گیرید چگونه پاسخ‌های بدن خود را کنترل کنید. این روش به کاهش کشش عضلانی و استرس کمک می‌کند.
- یوگا: یوگا ترکیبی از وضعیت‌های فیزیکی، تکنیک‌های تنفسی و مدیتیشن یا آرامش است.
جمع‌بندی
دیستونی، اختلالی مغزی است که باعث ارسال سیگنال‌های اشتباه به عضلات می‌شود. درنتیجه عضلات به‌طور غیرقابل کنترل حرکت می‌کنند. شدت علائم و گستردگی اثرات در بدن شما می‌تواند به گونه‌ای باشد که این بیماری را به ناراحتی‌ای جزئی تبدیل کند، یا به شدت مختل‌کننده باشد و شما را از انجام کارهایی خاص باز دارد.
در برخی موارد، هنگامی که دیستونی همراه با بیماری‌های کوتاه‌مدت یا قابل درمان رخ می‌دهد، ممکن است به‌طور کامل از بین برود.
منابع
