اتیسم تغذیه و درمان مشکل غذا نخوردن بچه اوتیسم
برای بسیاری از والدین، زمان غذا خوردن می‌تواند میدان جنگ واقعی باشد؛ به خصوص وقتی پای کودکان طیف اوتیسم در میان باشد. امتناع از غذا خوردن، انتخاب‌گری شدید در نوع و بافت غذا، یا حتی واکنش‌های شدید به بو و ظاهر غذا، تنها بخشی از چالش‌هایی است که این خانواده‌ها با آن روبرو هستند. این مسائل تغذیه‌ای نه‌تنها می‌توانند بر رشد فیزیکی و سلامت کلی کودک تأثیر بگذارند، بلکه می‌توانند به منبع بزرگی از استرس و ناامیدی برای والدین تبدیل شوند. درک ریشه‌های این رفتارها، که اغلب به‌دلیل حساسیت‌های حسی، اضطراب یا نیاز به روتین‌های خاص است، اولین قدم برای یافتن راهکارهای مؤثر و حمایت از تجربه غذایی سالم‌تر برای این کودکان است.
اختلالات خوردن مرتبط با اوتیسم
اختلال خوردن انتخابی یا محدودکننده
شایع‌ترین اختلال خوردن مرتبط با اوتیسم، خوردن انتخابی است. در این حالت، کودک طیف بسیار محدودی از اقلام غذایی را مصرف می‌کند. امتناع از غذا می‌تواند بر اساس ویژگی‌های آن‌ها (مانند بافت) یا نحوه ارائه (مانند قرار گرفتن در بشقابی خاص) باشد. انتخاب‌پذیری در خوردن برای هر کودک می‌تواند متفاوت به نظر برسد. در ادامه چند نمونه از غذاهای خاصی که کودک مبتلا به اوتیسم انتخاب می‌کند آورده شده‌اند:
- غذای با دمای اتاق
- برندهای خاصی از اقلام
- غذاهایی با رنگ خاص (مثلاً بژ)
- غذاهایی با بافت خاص
- غذاهای ترد
- غذاهایی با شکل خاص
- خوردن در بشقاب‌هایی خاص یا با قاشق و چنگالی خاص
- نخوردن میوه یا سبزیجات
اختلال هرزه‌خواری
پیکا نوعی اختلال خوردن است که شامل خوردن اقلام غیرخوراکی مانند کاغذ یا مو می‌شود. هیچ آزمایش بالینی‌ای برای پیکا وجود ندارد. بلکه این بیماری از سابقه بالینی بیمار تشخیص داده می‌شود. البته کودکان زیر 2 سال، تمام اشیاء را در دهان می‌گذارند، بنابراین تشخیص پیکا در آن‌ها درست نیست.
تشخیص می‌تواند با آزمایش‌های پزشکی برای کم‌خونی ترکیب شود. آزمایش‌های دیگر ممکن است شامل بررسی انسدادهای روده و عوارض جانبی سمی خوردن مواد مضر باشند.
اگر کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی رد شود، پیکا می‌تواند دلایل دیگری داشته باشد از جمله توجه، ورودی حسی، اجتناب و موارد دیگر باشند.
اختلال نشخوار
اختلال نشخوار به معنای برگرداندن اختیاری غذای از قبل بلعیده‌شده به دهان و جویدن و بلع مجدد آن است. این مسئله می‌تواند تأثیرات زیادی بر روی سلامتی کودک ازجمله کاهش وزن، سوءتغذیه، آسیب دندانی، کم‌آبی و اختلالات گوارشی داشته باشد.
بی‌اشتهایی عصبی
بی‌اشتهایی عصبی نوعی اختلال خوردن است که در آن افراد با نخوردن غذای کافی، ورزش بیش‌ازحد یا هر دو، سعی در کاهش وزن دارند. این مسئله می‌تواند اثرات جدی بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشد.
اختلال اجتناب یا محدودیت غذا
اختلال اجتناب یا محدودیت غذا به معنای اجتناب یا محدود کردن غذاهای خاصی است. این اختلال معمولاً با تصویر بدن یا وزن مرتبط نیست بلکه بیمار به‌دلیل مسائل حسی مانند بافت و بو از غذاها اجتناب می‌کند. در برخی موارد نیز اجتناب از غذا پاسخی به تجربه‌ای بد با غذایی خاص است.
مشکلات گوارشی کودکان اوتیسم
هنگامی که کودک مبتلا به اوتیسم با مشکلات خوردن دست و پنجه نرم می‌کند، والدین باید در اسرع وقت به متخصص گوارش اطفال مراجعه کنند تا علت مشکل را مشخص کنند. در ادامه برخی از مشکلات رایج گوارشی که کودکان ممکن است تجربه کنند، آورده شده‌اند:
- ریفلاکس اسید، اختلالی شایع در دوران کودکی است. این اختلال در کودکان مبتلا به اوتیسم به‌صورت تغییرات رفتاری مانند پریدن، پرخاشگری یا گریه کردن ظاهر می‌شود.
- یبوست، چه به دلیل رژیم غذایی محدود و چه به دلیل تأخیر در آموزش توالت رفتن (که در کودکان اوتیسمی شایع است) اتفاق بیفتد، باعث ناراحتی کودک می‌شود.
- ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (EoE)، اختلال بلع آلرژیک است که باعث می‌شود کودک احساس خفگی یا گیر کردن چیزی در گلو کند. این اختلال اغلب با غذا تحریک شده و می‌تواند باعث درد و ناراحتی شود که تقریباً به‌طور قطع منجر به مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسمی می‌شود.
- مشکلات مربوط بهاسهالمی‌توانند با رژیم غذایی کودک مرتبط باشند، اما ممکن است ناشی از سوءجذب برخی قندها یا عبور سریع از دستگاه گوارش باشند که زمان کافی برای سفت شدن مدفوع را نمی‌دهند.
مشکلات رفتاری کودک مبتلا به اوتیسم در زمان خوردن غذا
رفتارهای زمان غذا خوردن که برای کودکان اوتیسمی و خانواده‌هایشان مشکل ایجاد می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
مشکلات حسی مرتبط با غذا
کودکان در طیف اوتیسم اغلب ترجیح شدیدی به غذاهایی دارند که در دهانشان احساس خاصی ایجاد می‌کنند. برخی غذاهای نرم یا خامه‌ای مانند ماست، سوپ یا بستنی را ترجیح می‌دهند؛ برخی دیگر به تحریک‌کننده‌هایی که غذاهای ترد مانند چیپس یا هویج فراهم می‌کنند، نیاز دارند. در هر دو مورد، مشکلات حسی محدودیت‌های قابل توجهی را بر غذاهای مختلفی که کودکان حاضر به خوردن آن‌ها هستند، اعمال می‌کنند. با مشکلات حسی در کودکان اوتیسم بیشتر آشنا شوید.
عضلات دهانی-حرکتی رشدنکرده
کودکانی که ترجیح شدیدی به غذاهای نرم دارند و تقریباً منحصراً غذاهای نرم می‌خورند، ممکن است درواقع فاقد رشد عضلانی لازم برای جویدن غذاهایی مانند استیک یا همبرگر باشند. بنابراین کودک از خوردن این غذاها خسته می‌شود و آن‌ها را ناخوشایند می‌داند. والدین اغلب دلیل نخوردن این غذاها را نمی‌دانند و کودک را تشویق به خوردن غذاهایی که باعث تقویت عضلات آن‌ها می‌شود، نمی‌کنند. بنابراین این اتفاق تبدیل به چرخه‌ای معیوب می‌شود.
رفتار کودک هنگام غذا خوردن
بسیاری از والدین تلاش زیادی می‌کنند تا فرزند خود را برای اتمام وعده غذایی سر میز غذا نگه دارند. اما در بیشتر موارد موفق نمی‌شوند. این چالش درمورد کودکان اوتیسمی بزرگ‌تر است. درواقع درخصوص این کودکان، مسئله ایمنی نیز وجود دارد. کودکان مبتلا به اوتیسم در طول غذا خوردن، رفتارهای خطرناکی مانند پرتاب ظروف یا دویدن دور میز را نشان می‌دهند.
تکنیک‌های مقابله با مشکلات زمان غذا
تکنیک‌های رسیدگی به مشکلات رفتاری مختلف در زمان غذا خوردن مشابه هستند اما باید به مراحل قابل مدیریت تقسیم شوند. والدیت حتما باید به دنبال درمان اوتیسم در کودک باشند تا بهترین نتیجه را کسب کنند. در ادامه راهنمایی عملی برای والدین ارائه شده است که به والدین و فرزندانشان کمک می‌کند تا به اهداف خود برسند و استرس زمان غذا خوردن را کاهش دهند.
اولویت‌بندی کنید
اغلب والدین سعی می‌کنند همه رفتارهای مربوط به زمان غذا خوردن را به یک‌باره حل کنند. این رفتار اشتباه است و فقط باعث می‌شود هم کودکان و هم والدین غرق در مشکلات شوند و نتوانند ادامه بدهند. بنابراین بهتر است اهداف خود را اولویت‌بندی کنید. آیا هدف افزایش تعداد غذاهایی است که فرزندتان می‌خورد؟ یا مقدار غذا مهم است؟ یا هدف آرام‌تر نشستن کودک سر میز غذا است؟ والدین باید هدف اصلی خود را شناسایی کنند.
با قدم‌های کوچک شروع کنید
مهم نیست هدف چیست، مهم است که با قدم‌های کوچک شروع کنید. به‌عنوان مثال، هنگامامتحان کردن غذایی جدیدبا کودک، با مقداری ناچیز شروع کنید؛ آنقدر کم که کودک حتی نتواند آن را بچشد. اگر هدف اولیه صرفاً امتحان کردن غذا است، پس از اینکه کودک لقمه را امتحان کرد، تمجید قابل توجهی ارائه دهید.
به کودک فشار نیاورید
اگر کودک به‌مدت 10 دقیقه سر میز نشسته است و هدف شما نیز همان ده دقیقه بوده است، سعی نکنید او را تحت فشار قرار دهید و زمان نشستن سر میز را افزایش دهید. این رفتار اشتباهی بزرگ است. گاهی‌اوقات، احساس می‌کنید کودک خوب عمل کرده است، پس تصمیم می‌گیرید 10 دقیقه دیگر هم به او فشار بیاورید. اما آن 10 دقیقه اضافی می‌تواند منجر به پایان ناموفق وعده غذایی شود. توجه داشته باشید کودک به تجربیات موفق نیاز دارد تا نگرشش نسبت به غذا خوردن و زمان آن تغییر کند.
کودک خود را در موقعیتی که هست، بپذیرید
اگر فرزند شما در حال حاضر هیچ یک از غذاهایی را که جلوی او قرار می‌دهید نمی‌خورد، احتمالاً شروع با این هدف که او تمام بشقاب خود را پاک کند، ایده خوبی نباشد. والدین باید انتظارات منطقی داشته باشند که با پذیرش کودک در موقعیتی که در حال حاضر درمورد رفتارهای زمان غذا دارد، شروع شود.
انتظارات خود را روشن کنید
هدف شما، نحوه پایان وعده غذایی و آنچه «موفقیت» تلقی می‌شود باید برای همسر، مراقبان و فرزند شما روشن باشند. راه‌هایی برای آسان‌تر کردن درک انتظارات برای کودکان وجود دارند. به‌عنوان مثال از تایمر بصری استفاده کنید تا دقیقه‌هایی را که کودک انتظار می‌رود سر میز بماند، به‌صورت شمارش معکوس نشان دهد.
کودک را تشویق کنید
ستایش فرزندتان برای هر جنبه از پیشرفت، کلیدی است. و ستایش به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد:
- ستایش عمومیبه معنای گفتن چیزهایی مانند «آفرین»، «خوب کاری کردی» یا تشویق کردن فرزندتان است.
- ستایش با برچسب، به معنای دقیقاً گفتن اینکه چه چیزی از رفتار فرزندتان را دوست داشته‌اید. نمونه‌هایی از ستایش با برچسب شامل جملاتی مانند: «ممنون که اینقدر آرام سر میز نشستی.»، «عالی بود که این غذای جدید را امتحان کردی.»، «آفرین که با چنگالت سر میز نشستی.»، «ممنون که بشقابت را در سینک گذاشتی.» ستایش با برچسب بسیار مهم است؛ زیرا رفتارهای مثبتی را که والدین سعی در القای آن دارند، تقویت می‌کند.
ثابت‌قدم، با پشتکار و صبور باشید
به خاطر داشته باشید که اکثر کودکان و حتی بزرگسالان برای تشخیص اینکه واقعاً چیزی را دوست دارند یا نه، نیاز به مواجهه متعدد با غذایی جدید دارند. در این راستا، پشتکار و صبر بسیار مهم است. پس اگر کودک فقط یک بار می‌گوید غذایی را دوست ندارد، به این معنی نیست که برای همیشه آن را دوست نخواهد داشت. بنابراین، دوباره غذا را برای کودک تهیه کنید.
نحوه برخورد با رفتارهای پرخاشگرانه کودک را بیاموزید
انتظار نداشته باشید که فرزندتان رفتارهای طولانی‌مدت در زمان غذا را بدون هیچ مقاومتی تغییر دهد. مقداری مقاومت شامل پرخاشگری کلامی یا رفتارهای مخرب، ناله یا گریه قابل انتظار هستند. اما این بدان معنا نیست که در کارتان پیشرفت نمی‌کنید. بنابراین سعی کنید رفتارهای کودک را نادیده بگیرید تا زمانی که از انجام آن‌ها دست بردارد.
دفترچه یادداشت غذایی داشته باشید
تا آنجا که ممکن است، والدین و سایر مراقبان باید سابقه‌ای مکتوب از آنچه کودک در هر وعده غذایی می‌خورد، نگه دارند تا آن‌ها (و پزشک کودک) بتوانند پیشرفت حاصل‌شده و چالش‌هایی که همچنان بروز می‌کنند را پیگیری کنند. داشتن سابقه قابل مشاهده در طول زمان، صبور بودن را بسیار آسان‌تر کرده و به همه کمک می‌کند تا در مسیر بمانند.
دفترچه یادداشت مربوط به حرکات روده کودک داشته باشید
والدین و مراقبان باید سابقه مکتوبی از حرکات روده کودک داشته باشند. اگر فکر می‌کنید کودک مشکل یبوست مزمن دارد، به متخصص اطفال یا گوارش مراجعه کنید. اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر در معرض مشکلات مربوط به توالت رفتن هستند که شامل نگه داشتن مدفوع می‌شوند و می‌توانند منجر به احساس ناراحتی کودک در حین غذا خوردن شوند. علاوه‌براین، اگر فرزند شما کربوهیدرات را به مقدار زیاد و سبزیجات را به مقدار کم بخورد، ممکن است دچار انسداد روده شود. والدین باید درصورت نگرانی باید فوراً با متخصص اطفال یا پزشک گوارش مشورت کنند.
الگویی مناسب در زمان غذا خوردن باشید
اغلب اوقات آنچه ما به کودکان نشان می‌دهیم، بیشتر از آنچه به آن‌ها می‌گوییم، مورد توجه قرار می‌گیرد. اگر به فرزندانتان می‌گویید که خوردن رژیم غذایی متعادل واقعاً مهم است، اما خودتان آن را انجام نمی‌دهید، احتمالاً بعید است که آن‌ها عادات مثبتی را که به‌دنبال آن هستید، توسعه دهند. بنابراین، خودتان چیزهای جدید را امتحان کنید، تمام تلاش خود را بکنید تا از زمان غذا بدون حواس‌پرتی‌هایی مانند تلفن یا تلویزیون لذت ببرید و این رفتارها احتمالاً تأثیر مثبتی بر فرزند شما خواهند داشت.
جمع‌بندی
درنهایت، مدیریت چالش‌های تغذیه‌ای در کودکان طیف اوتیسم نیازمند صبر، درک عمیق و رویکردی چندوجهی است. به‌جای تمرکز صرف بر «غذا نخوردن» کودک، بهتر است که به ریشه‌های این رفتارها، ازجمله حساسیت‌های حسی، نیاز به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری، یا اضطراب‌های مرتبط با غذا، توجه کنید. ایجاد محیط غذایی آرام و بدون فشار، ارائه انتخاب‌های محدود و قابل کنترل، و معرفی تدریجی و مداوم غذاهای جدید می‌توانند به کاهش مقاومت و افزایش پذیرش کمک کنند. مشاوره با متخصصان تغذیه، کاردرمانگران یا روانشناسان کودک نیز می‌تواند راهکارهای تخصصی و حمایت‌های لازم را برای خانواده‌ها فراهم کند تا این مسیر پرچالش را با موفقیت بیشتری طی کنند و به سمت سلامت و رفاه کودک خود گام بردارند. اگر به‌دنبال مشاورانی حرفه‌ای، باتجربه و دلسوز هستید، هرچه زودتر با کارشناسان ما در کلینیک توانبخشی رسش تماس بگیرید.
منابع
