سایر بررسی انواع اختلالات رفتاری کودکان
بزرگ کردن کودکان وظیفه‌ای دشوار است ولی بزرگ کردن فرزندان مبتلا به اختلالات رفتاری می‌تواند مختل‌کننده زندگی باشد. اما گفتن اینکه آیا کودک شما فقط در حال پشت سر گذاشتن مرحله نوجوانی بوده یا اینکه واقعاً دچار مشکل است همیشه به این راحتی نیست.
کج خلقی گهگاهی به معنای این نیست که کودک 2 ساله شما مشکل رفتاری دارد. همچنین اگر کودک مهدکودکی شما نمی‌خواهد آرام بنشیند لزوماً اختلال توجه ندارد. وقتی صحبت از درک رفتار کودکانمان می‌شود، متخصصان می‌گویند که تشخیص‌ها و برچسب‌ها باید به حداقل برسند.
حتما بخوانید: رفتار درمانی چیست؟
تعریف «اختلال‌ها»
متخصصان روانشناسی کودک از دانشگاه آکسفورد و دانشگاه پیتسبورگ می‌گویند که اصطلاح «اختلال» برای کودکان زیر 5 سال باید بااحتیاط استفاده شود. فرانسیس گاردنر و دانیل اس شاو می‌گویند شواهد محدودی وجود دارند که مشکلات کودک در پیش‌دبستانی نشان‌دهنده مشکلات بعدی در زندگی بوده، یا اینکه مشکلات رفتاری گواه اختلالی واقعی باشند. آنها می‌گویند: «نگرانی‌هایی درمورد تمایز رفتار طبیعی از رفتار غیرطبیعی در این دوره از تغییر رشد سریع وجود دارند.»
رویکرد محافظه‌کارانه برای رسیدگی به مسائل رفتاری و عاطفی در این گروه سنی بهترین راه است.
اختلالات عاطفی و رفتاری در اوایل کودکی
تشخیص اختلال رفتاری برای کودکان زیر 5 سال به‌ندرت جدی گرفته می‌شود. بااین‌حال، ممکن است این کودکان علائم اختلالی خاصی را نشان دهند که بعداً در زندگی آنها تشخیص داده شود. این موارد عبارت‌اند از:
- اختلال نقص توجه بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- اختلال اضطراب
- افسردگی
- اختلال دوقطبی
- اختلالات یادگیری
- اختلالات رفتاری
احتمالاً بسیاری از این موارد را قبلا شنیده‌اید. برخی دیگر نادر هستند یا اغلب در خارج از بحث روانشناسی کودک مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
به‌عنوان مثال، ODD شامل طغیان‌های عصبی در برابر افراد دیگر است. اما تشخیص بستگی به رفتارهایی دارد که بیش از شش ماه به‌طور مداوم ادامه می‌یابند و عملکرد کودک را مختل می‌کنند. اختلال سلوک، تشخیصی بسیار جدی‌تر بوده و شامل رفتارهایی است که ازنظر همه افراد چه در برابر انسان‌ها و چه در برابر حیوانات بی‌رحمانه تلقی می‌شود. این رفتار می‌تواند شامل خشونت جسمی و حتی فعالیت مجرمانه باشد؛ رفتارهایی که در کودکان سنین پیش‌دبستانی بسیار نادر هستند.
در عین حال، اوتیسم درواقع طیف گسترده‌ای از اختلالات است که می‌توانند کودکان را به‌شکل‌های مختلف ازجمله رفتاری، اجتماعی و شناختی تحت تأثیر قرار دهند. اوتیسم، اختلالی عصبی قلمداد می‌شود و برخلاف سایر اختلالات رفتاری، علائم آن از ابتدای نوزادی شروع می‌شوند. طبق اعلام انجمن روانپزشکی آمریکا، در حدود یک کودک از 68 کودک، مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تشخیص داده می‌شود.
مشکلات رفتاری و عاطفی
در بیشتر اختلالات بالینی فوق، به احتمال زیاد کودک شما مشکلی موقتی را تجربه می‌کند. بسیاری از این موارد با گذشت زمان از بین می‌روند و به صبر و درک والدین احتیاج دارند.
در بعضی موارد، مشاوره خارج از خانواده ضروری است و احتمالاً به کودکان کمک می‌کند بتوانند با عوامل استرس‌زا مقابله کنند. متخصص حرفه‌ای می‌تواند به کودک شما کمک کند تا یاد بگیرد چگونه عصبانیت خود را کنترل کرده، بر روی احساسات خود کار کرده، به‌طور مؤثرتری ارتباط برقرار کرده و نیازهای خود را برطرف کند. به‌دلایل واضح، استفاده از دارو برای درمان در این سن بحث‌برانگیز است.
ویژگی‌های اختلالات عاطفی و رفتاری
اختلالات رفتاری معمولاً با رفتارهای مختل‌کننده و ناهنجار مشخص می‌شوند. ازآنجایی‌که این رفتارها به سمت دیگران و محیط بیرونی هدایت می‌شوند، گاهی به‌عنوان اختلالات برون‌نمود شناخته می‌شوند.
این اختلالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- پرخاشگری
- سرپیچی
- بزهکاری
- بیش‌فعالی
- بی‌توجهی
- تکانشگری
- مصرف مواد
لازم به ذکر است که همه مشکلات رفتاری به‌معنای وجود اختلال نیستند و بیشتر کودکان گاهی رفتارهای مخرب از خود نشان می‌دهند. بااین‌حال، اگر این رفتارها بیش از شش ماه ادامه داشته باشند و زندگی خانوادگی، اجتماعی یا تحصیلی کودک را تحت تأثیر قرار دهند، لازم است با پزشک مشورت کنید.
علائم اختلالات عاطفی و رفتاری در کودکان
برخی از علائم مهم که می‌توانند نشان‌دهنده رفتار یا اختلال عاطفی باشند، عبارت‌اند از:
- تغییرات شدید در رفتار یا شخصیت
- عصبانیت و طغیان‌های مکرر
- احساس غمگینی یا گوشه‌گیری برای دو هفته یا بیشتر
- ترس‌ها و نگرانی‌های شدید که مانع فعالیت‌های روزانه می‌شوند
- آسیب رساندن به خود، تهدید دیگران یا حیوانات خانگی
- خرابکاری یا تخریب اموال
- دروغ‌گویی مداوم یا دزدی
- افت تحصیلی، غیبت مکرر یا ترک کلاس
- سیگار کشیدن، مصرف الکل، مواد مخدر یا فعالیت جنسی زودهنگام
- خصومت و نافرمانی مداوم نسبت به والدین و معلمان
این علائم ممکن است نشان‌دهنده نیاز به مداخله تخصصی باشد. اگر این رفتارها به‌صورت مداوم ادامه دارند و زندگی کودک یا نوجوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بهتر است از متخصص سلامت روان کمک گرفته شود.
علل ایجاد اختلالات رفتاری در کودکان
اختلالات رفتاری در کودکان معمولاً علت واحد و مشخصی ندارند. عوامل متعددی در بروز این مشکلات نقش دارند. برخی از عوامل مؤثر در ایجاد اختلالات رفتاری عبارت‌اند از:
- تفاوت در شیمی و ساختار مغز: تحقیقات نشان می‌دهند که تفاوت در رشد، ساختار و شیمی مغز ممکن است در بروز برخی اختلالات رفتاری نقش داشته باشند. سطوح غیرطبیعی انتقال‌دهنده‌های عصبی و واکنش مغز به مواد شیمیایی مختلف می‌توانند بر رفتار کودکان تأثیر بگذارند.
- ژنتیک: برخی از اختلالات رفتاری در خانواده‌ها شایع‌تر هستند، که این موضوع نشان می‌دهد عوامل ژنتیکی می‌توانند در ایجاد این شرایط نقش داشته باشند.
- جنسیت: اختلالات رفتاری در پسران شایع‌تر هستند. این مسئله ممکن است تحت تأثیر عوامل بیولوژیکی باشد، اما انتظارات اجتماعی درمورد نقش‌های جنسیتی سنتی نیز می‌توانند مؤثر باشند. برای مثال، پسران معمولاً پرخاشگری فیزیکی بیشتری از خود نشان می‌دهند، درحالی‌که دختران بیشتر درگیر پرخاشگری کلامی یا رابطه‌ای می‌شوند.
- تجارب آسیب‌زا: کودکانی که در معرض استرس یا آسیب‌های روانی قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض مشکلات رفتاری هستند. این آسیب‌ها می‌توانند ناشی از سوءاستفاده، بی‌توجهی یا حوادث استرس‌زا باشند. همچنین، کودکانی که والدین مستبد یا سخت‌گیر دارند، بیشتر رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند.
این عوامل می‌توانند به‌تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، در ایجاد و شدت اختلالات رفتاری مؤثر باشند.
عوارض اختلالات رفتاری
درصورت عدم مدیریت مناسب، اختلالات رفتاری می‌توانند عوارض جدی و گسترده‌ای داشته باشند که شامل موارد زیر هستند:
- عملکرد ضعیف تحصیلی
- مشکلات در مدرسه و افت تحصیلی
- نیاز به تغییر مداوم مدرسه به‌دلیل رفتارهای بحث‌برانگیز و کینه‌توزانه
- احتمال ناتوانی‌های یادگیری و ترک تحصیل
- تأثیر بر روابط اجتماعی و خانوادگی
- ایجاد روابط متشنج با والدین و سایر اعضای خانواده
- افزایش تعارضات خانوادگی که رشد کلی کودک را مختل می‌کنند
- مشکلات در برقراری ارتباط و دوستی با همسالان
- رفتارهای ضداجتماعی و مشکلات قانونی
- بروز رفتارهای ضداجتماعی مانند قلدری، خرابکاری و خشونت
- درگیر شدن در سوءمصرف مواد (مواد مخدر و الکل)
- احتمال ارتکاب جرم و مواجهه با مشکلات قانونی
- مشکلات کنترل تکانه
- رفتارهای پرخاشگرانه و غیرقابل‌کنترل
- تشدید مشکلات در بزرگسالی مانند از دست دادن شغل و تنش در محیط کاری
- مشکلات زندگی زناشویی
- خشونت خانگی، اختلافات مداوم و روابط ناسالم
- احتمال تیرگی روابط و حتی طلاق
- عوارض روانی و عاطفی
- فشار روانی و افسردگی ناشی از انتقاد مداوم و شکست‌های مکرر
- در موارد شدید، اقدام به خودکشی
- عوارض جسمی و بلندمدت
- بروز اختلالات اضطراب، خلقی و یادگیری
- مشکلات جسمانی مانند بیماری‌های قلبی ناشی از استرس طولانی‌مدت
تشخیص اختلالات رفتاری در کودکان
تشخیص اختلالات رفتاری در کودکان معمولاً با ارزیابی علائم آغاز می‌شود. پزشک یا متخصص سلامت روان کودک با طرح سؤالاتی درمورد رفتار کودک و بررسی سوابق پزشکی او شروع می‌کند.
فرایند تشخیص ممکن است شامل غربالگری، ارزیابی روان‌شناختی و مصاحبه با افرادی مانند معلمان و مراقبان کودک باشد. اگرچه ممکن است برخی علائم اختلال رفتاری را شناسایی کنید، تنها متخصص واجد شرایط می‌تواند تشخیص قطعی را انجام دهد.
اختلالات رفتاری به‌ندرت قبل از پنج سالگی تشخیص داده می‌شوند. کج‌خلقی‌های گاه‌به‌گاه و رفتارهای مخرب در اوایل کودکی امری طبیعی و رایج هستند.
درمان اختلالات رفتاری در کودکان
درمان اختلالات رفتاری بسته به نوع، ماهیت و شدت مشکلات کودک متفاوت است. مداخلات درمانی معمولاً شامل موارد زیر می‌شوند:
- خانواده‌درمانی: مشارکت والدین، خواهر و برادرها و سایر اعضای خانواده در جلسات درمانی می‌تواند به بهبود روابط، تقویت ارتباطات و کاهش تعارضات کمک کند. این رویکرد برای کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری بسیار مؤثر است.
- درمان فردی: روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌تواند به کودکان کمک کند تا افکار و الگوهایی را که باعث رفتارهای مشکل‌ساز می‌شوند، شناسایی و اصلاح کنند. این روش به کودکان مهارت‌های لازم برای مدیریت رفتار را آموزش می‌دهد.
- دارودرمانی: اگرچه داروی خاصی برای درمان اختلالات رفتاری وجود ندارد، اما برخی داروها می‌توانند به مدیریت علائمی مانند پرخاشگری، بیش‌فعالی یا تکانشگری کمک کنند.
- آموزش والدین: آموزش مهارت‌های فرزندپروری به والدین می‌تواند در مدیریت مؤثر رفتار کودک نقش مهمی داشته باشد. این آموزش بر راهبردهای مثبت مدیریت رفتار و نحوه پاسخ‌دهی مناسب به رفتارهای چالش‌برانگیز تمرکز دارد.
- درمان در منزل یا محیط‌های تخصصی: در موارد شدید، زمانی که رفتار کودک از کنترل خارج شده و امنیت او یا دیگران به خطر میفتد، درمان‌های شدیدتر در محیط‌های تخصصی یا در منزل تحت نظارت متخصص مورد نیاز است.
این مداخلات به کودک و خانواده کمک می‌کنند تا راهکارهای مؤثری برای مدیریت رفتارها و بهبود کیفیت زندگی پیدا کنند.
مدیریت اختلالات رفتاری کودکان در خانه
به‌کارگیری راهبردهای مؤثر مدیریت رفتار در خانه می‌تواند به والدین و کودکان کمک کند تا بهتر با مشکلات رفتاری کنار بیایند.
برخی از راهکارهای مفید شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد ساختار منسجم در خانه: داشتن برنامه منظم و پیش‌بینی‌پذیر به کودکان کمک می‌کند تا احساس امنیت کرده و رفتارهای خود را بهتر کنترل کنند.
- تعیین قوانین و دستورالعمل‌های روشن: قوانین رفتاری باید واضح و مشخص باشند تا کودک بداند چه انتظاراتی از او وجود دارد.
- تعیین و اعمال محدودیت در رفتار: محدودیت‌های منطقی و عواقب مشخص برای رفتارهای نامناسب می‌تواند به کودک کمک کند تا یاد بگیرد رفتارهایش پیامدهایی دارد.
- استفاده از تقویت مثبت: تشویق و پاداش برای رفتارهای مطلوب باعث می‌شود کودک تمایل بیشتری به تکرار آن رفتارها داشته باشد.
- استفاده از تایم‌اوت (زمان توقف): این تکنیک می‌تواند به کاهش احتمال طغیان‌های رفتاری یا رفتارهای نامناسب کمک کرده و فرصتی برای آرام شدن کودک فراهم می‌کند.
باید توجه داشت که بدرفتاری‌های گاه‌به‌گاه و عصبانیت‌های مقطعی در کودکان طبیعی هستند و معمولاً جای نگرانی ندارند. بااین‌حال، اگر مشکلات رفتاری کودک به‌صورت الگویی طولانی‌مدت ادامه داشته باشند، باعث ناراحتی شوند، در عملکرد او اختلال ایجاد کنند، یا خطر آسیب به خود و دیگران وجود داشته باشد، مراجعه به متخصص ضروری است.
تأثیر تربیت بر مشکلات رفتاری کودک
سبک‌های تربیتی والدین به‌ندرت مقصر مشکلات رفتاری کودک هستند و اگر در حال یافتن راه‌حل‌هایی برای کمک به خانواده خود در کنار آمدن با این مسئله هستید، نشانه بسیار خوبی است که شما باعث مشکلات فرزندتان نشده‌اید. هنوز هم والدین نقش مهمی در درمان مسائل رفتاری زودهنگام کودک دارند.
سبک‌های تربیتی والدین: کدام یک برای شما مناسب است؟
وقتی درمورد سبک‌های فرزندپروری صحبت می‌کنیم، چهار نوع اصلی وجود دارند که یکی از آنها در بزرگ کردن فرزندان دارای تعادل و سازگار تأثیرگذارتر است:
- فرزندپروری استبدادی: قوانین سخت و بدون سازش و بدون هیچ ورودی از طرف فرزندان.
- فرزندپروری مقتدرانه: قوانین سختگیرانه است، اما والدین مایل به گوش دادن و همکاری با فرزندان خود هستند. بیشتر دموکراسی است تا فرزندپروری استبدادی.
- فرزندپروری آزادمنشانه: تعداد قوانین و خواسته‌های کم از کودکان. در این خانه نظم و انضباط کم است یا اصلاً وجود ندارد و والدین به‌طور معمول نقش دوست را بر عهده می‌گیرند.
- فرزندپروری غیرمسئولانه: قانون وجود ندارد و تعامل بسیار کم است. این والدین جدا شده‌اند و ممکن است به فرزندان خود بی‌توجه باشند.
فرزندپروری مقتدرانه به احتمال زیاد فرزندان متعادل و شادی را پرورش می‌دهد. کارشناسان می‌گویند، والدین غیرمسئول به احتمال زیاد فرزندانی فاقد عزت نفس و تسلط به خود و نیز فاقد شایستگی عمومی پرورش می‌دهند.
آنچه ما از این سبک‌های فرزندپروری می‌توانیم یاد بگیریم این است که کودکان به قوانین و پیامدهای روشنی احتیاج دارند، اما به والدینی نیز نیاز دارند که مایل به گوش دادن و راهنمایی باشند.
با فرزندان خود صبور باشید
همدلی، نگرش مشارکتی و خلق و خوی آرام خصوصیاتی هستند که والدین باید هنگام مشاجره فرزندانشان اتخاذ کنند. همچنین دانستن اینکه چه موقع درخواست کمک کنند بسیار مهم است.
اگر رفتار فرزند شما در اداره منظم خانه یا درس آنها مزاحم است، یا اگر رفتار خشونت‌آمیز دارد، وقت آن رسیده که با یک متخصص صحبت کنید.
بزرگ کردن کودکان با مشکلات رفتاری کار ساده‌ای نیست. اما قبل از عجله برای تشخیص اختلال آنها یا استفاده از برنامه انضباطی سخت، از متخصص کمک بگیرید. پزشک متخصص کودک شما می‌تواند درمورد رفتارهای فرزندتان مشاوره دهد و منابعی را برای کمک مهیا کند.
برای دریافت مشاوره رایگان برای انواع اختلالات و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست.
منابع
