اختلالات حرکتی پارکینسونیسم آتیپیک چیست و چطور درمان می شود؟
پارکینسونیسم آتیپیک (که به آن پارکینسون غیرمعمول نیز گفته می‌شود) به بیماری‌هایی اشاره دارد که علائم و ویژگی‌های مشابهی با بیماری پارکینسون دارند. این اختلالات نادر ممکن است ناشی از مصرف برخی داروها، بیماری‌ها یا سایر شرایط سیستم عصبی باشند.
پارکینسونیسم چه تفاوتی با بیماری پارکینسون دارد؟
پارکینسونیسم اصطلاحی کلی است که بیماری پارکینسون و سایر بیماری‌های عصبی با علائم مشابه را توصیف می‌کند. شایع‌ترین اختلال ایجادکننده پارکینسونیسم، بیماری پارکینسون است، در حالی که سایر شرایطی که باعث پارکینسونیسم آتیپیک می‌شوند، نادرتر هستند.
انواع پارکینسونیسم آتیپیک
انواع رایج پارکینسونیسم آتیپیک که به‌صورت همزمان با علائم بیماری پارکینسون مشاهده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- زوال عقل با اجسام لویی (DLB): این بیماری شایع‌ترین اختلال در بین چهار اختلال پارکینسونیسم آتیپیک است. افراد مبتلا به DLB ممکن است مشکلاتی در حرکت، تفکر، خواب و تمرکز داشته باشند. آنها همچنین ممکن است دچار توهماتی شوند که باعث می‌شوند چیزهایی را ببینند، بو کرده، بشنوند یا احساس کنند که وجود ندارند.
- فلج فوق هسته‌ای پیشرونده (PSP): این اختلال بر تعادل، راه رفتن، حرکات چشم و بلع تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به PSP ممکن است مشکلاتی در تفکر و تمرکز نیز تجربه کنند.
- آتروفی سیستم چندگانه (MSA): آتروفی سیستم چندگانه بر حرکت و کنترل فرایندهای غیرارادی (خودکار) بدن تأثیر می‌گذارد.
- سندرم کورتیکوبازال (CBS): در این بیماری، نواحی‌ای از مغز کوچک می‌شوند و سلول‌های عصبی به‌مرور زمان می‌میرند. این بیماری، نادرترین اختلال در بین چهار اختلال پارکینسونیسم آتیپیک است. افراد مبتلا به CBS مشکلاتی در حرکت، تعادل، صحبت کردن، بلع و تفکر دارند.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH): این وضعیت منجر به افزایش مایع مغزی-نخاعی (CSF) شده که باعث بروز علائمی مانند مشکل در راه رفتن، بی‌اختیاری ادرار و زوال عقل در بیمار می‌شود.
- پارکینسونیسم عروقی: این بیماری باعث بروز بسیاری از علائم مانند مشکلات در راه رفتن و تعادل در قسمت پایین بدن بیمار می‌شود. بیمار همچنین با مشکلاتی در جریان خون مواجه خواهد شد که می‌توانند منجر به سکته مغزی و سکته‌های کوچک (مینی‌سکته) شوند.
علائم اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک چیست؟
اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک مانند بیماری پارکینسون کلاسیک، باعث سفتی عضلات، لرزش و ناتوانی در راه رفتن/ تعادل و هماهنگی حرکتی ظریف می‌شوند.
بیماران مبتلا به پارکینسونیسم آتیپیک اغلب درجاتی از مشکل در صحبت کردن یا بلع دارند و ریزش آب دهان نیز در آنها مشاهده می‌شود. اختلالات روانپزشکی مانند بی‌قراری، اضطراب یا افسردگی نیز ممکن است بخشی از علائم بیماری باشند.
زوال عقل با اجسام لویی (DLB) می‌تواند باعث تغییراتی در توجه یا هوشیاری به مدت چند ساعت یا چند روز شود. این بیماری اغلب با دوره‌های طولانی خواب (دو ساعت یا بیشتر) در طول روز همراه است. توهمات بینایی – معمولاً تصاویر حیوانات کوچک یا کودکان، یا سایه‌های متحرک در حاشیه میدان بینایی – در DLB شایع هستند. DLB تنها پس از بیماری آلزایمر دومین علت زوال عقل در سالمندان است و معمولاً بیماران را در دهه 60 زندگی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بیماران مبتلا به فلج فوق هسته‌ای پیشرونده (PSP) ممکن است در حرکات چشم، به‌ویژه هنگام نگاه کردن به پایین، و در تعادل – مثلاً هنگام پایین آمدن از پله‌ها – مشکل داشته باشند. افتادن به عقب یکی از علائم شایع فلج فوق هسته‌ای پیشرونده است و ممکن است در اوایل بیماری رخ دهد. PSP معمولاً برخلاف بیماری پارکینسون با لرزش همراه نیست.
آتروفی سیستم چندگانه (MSA) می‌تواند بر عملکرد خودمختار تأثیر بگذارد و علائم آن شامل فوریت ادرار، احتباس و بی‌اختیاری ادرار، یبوست، سرگیجه هنگام ایستادن (ارتوستاز) و اختلال نعوظ قابل توجه و غیرقابل توضیح در مردان هستند. بیماران ممکن است تغییراتی در رنگ و دمای دست‌ها و پاها، مانند قرمزی و سردی را تجربه کنند. هنگامی که MSA مخچه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بیماران ممکن است آتاکسی داشته باشند که با راه رفتن نامتعادل با پاهای باز و عدم هماهنگی در دست‌ها، پاها یا هر دو مشخص می‌شود.
علائم سندرم کورتیکوبازال (CBS) اغلب فقط در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند. دیستونی (وضعیت غیرطبیعی اندام‌ها) و میوکلونوس (پرش ناگهانی) ممکن است در بیماران رخ دهند. برخی از بیماران ممکن است در اوایل بیماری در محاسبات ساده مشکل داشته باشند. بیماران مبتلا به سندرم کورتیکوبازال ممکن است از ناتوانی در نشان دادن یا تشخیص استفاده از اشیاء رایج رنج ببرند. به‌عنوان مثال، بیمار مبتلا به CBS ممکن است نتواند نشان دهد که چگونه از چکش برای کوبیدن میخ استفاده کرده یا چگونه قاشق غذا را برداشته و به دهان هدایت می‌کند. یکی دیگر از علائم غیرمعمول CBS پدیده اندام بیگانه است، که در آن بیمار بازو یا پای خود را به‌عنوان ساختاری خارجی تجربه می‌کند که هیچ کنترلی بر آن ندارد. بیماران ممکن است مکرراً دکمه‌ها یا زیپ‌های لباس خود را بدون اینکه متوجه شوند، دستکاری کنند. پدیده اندام بیگانه می‌تواند باعث ترس و پریشانی زیادی در بیماران شود.
علت پارکینسونیسم آتیپیک
بیماری‌هایی که ممکن است باعث پارکینسونیسم آتیپیک شوند عبارت‌اند از:
- عفونت‌های مغزی مانند آنسفالیت و مننژیت
- آسیب‌های مغزی مانند سکته مغزی یا آسیب‌های مکرر سر ناشی از ورزشهای تماسی یا تصادفات
- آسیب مغزی ناشی از داروهای بیهوشی مورد استفاده در جراحی
- عفونت‌ها مانند HIV/AIDS
- داروها، به‌ویژه داروهایی که برای درمان بیماری‌های روانی یا تهوع استفاده می‌شوند.
- مسمومیت با مونوکسید کربن، جیوه یا سایر مواد شیمیایی سمی
- بیماری ویلسون (اختلالی نادر که باعث تجمع مس در کبد، مغز و سایر اندام‌ها می‌شود)
علائم پارکینسونیسم آتیپیک ممکن است پس از شناسایی و درمان علت زمینه‌ای بهبود یابند. به‌عنوان مثال، درمان عفونت‌ها یا مسمومیت می‌تواند علائم را کاهش دهد. سایر بیماری‌هایی که باعث پارکینسونیسم آتیپیک می‌شوند، پیشرونده بوده و با درمان قابل برگشت نیستند.
تشخیص پارکینسونیسم آتیپیک
تشخیص اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک بسیار دشوار است. این اختلالات اغلب با بیماری پارکینسون، زوال عقل یا سایر بیماری‌های عصبی اشتباه گرفته می‌شوند. همچنین ممکن است با یکدیگر نیز اشتباه گرفته شوند.
هیچ آزمایش خون یا مطالعه تصویربرداری برای تشخیص و تأیید اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک وجود ندارد. متخصصان اختلالات حرکتی بر اساس مشاهدات بالینی، با دانش تخصصی و از روی تفاوت‌های ظریف بین بیماری‌ها، تشخیص را انجام می‌دهند.
پزشک برای تشخیص بیماری، ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده، معاینه عصبی انجام می‌دهد و درصورت عدم برطرف شدن مشکل با دارودرمانی بیماری پارکینسون، اقدام بعدی را تعیین می‌کند.
آزمایش‌های تشخیصی مورد استفاده شامل موارد زیر هستند:
- اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا ناهنجاری‌های مغز، مانند تجمع مایع را شناسایی کنند.
- توموگرافی گسیل پوزیترون (PET): این نوع تصویربرداری می‌تواند حرکت دوپامین در مغز را تشخیص دهد تا مشخص شود آیا دوپامین به گیرنده‌ها می‌رسد یا اینکه گیرنده‌ها به‌طور بالقوه آسیب دیده‌اند.
- آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی تیروئید، عملکرد کبد، عملکرد کلیه و موارد دیگر تجویز کند.
- داروها: پزشک ممکن است دارویی را تجویز کند که برای افزایش میزان دوپامین در مغز طراحی شده است. اگر علائم فرد بهبود یابند، مشخص می‌شود بیمار مبتلا به بیماری پارکینسون بوده است.
گاهی‌اوقات، تشخیص قطعی پارکینسون آتیپیک ممکن است زمان ببرد؛ زیرا علائم در رایج‌ترین دسته‌های مرتبط با این بیماری قرار نمی‌گیرند.
درمان اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک
هیچ درمانی برای بیماری‌های پارکینسونیسم آتیپیک وجود ندارد. درمان‌ها با هدف مدیریت علائم و به حداکثر رساندن کیفیت زندگی انجام می‌شوند.
داروها
اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک علائم مشترکی با بیماری پارکینسون دارند. بااین‌حال، دارویی که برای بیماری پارکینسون (لوودوپا) تأثیرگذار بوده، معمولاً برای این بیماری‌ها مؤثر نیست. برخی از افراد مبتلا به پارکینسونیسم آتیپیک ممکن است به‌طور موقت به درمان با لوودوپا پاسخ دهند، اما اثرات آن معمولاً به‌مرور زمان از بین می‌روند. سایر داروها ممکن است به درمان بیماری‌های روانی و شناختی که به‌دلیل پارکینسونیسم آتیپیک ایجاد می‌شوند، کمک کنند.
درمان‌های توانبخشی
رویکرد درمانی جامع می‌تواند به افراد مبتلا به پارکینسونیسم آتیپیک در مدیریت علائم کمک کند. مفیدترین درمان‌ها شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی هستند. این درمان‌ها بر موارد زیر تمرکز دارند:
- حفظ استقلال در فعالیت‌های روزانه
- پیشگیری از عوارضی مانند افتادن‌هایی که می‌توانند باعث آسیب شوند یا استنشاق غذا (آسپیراسیون) در حین غذا خوردن
پیشگیری از اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک
بیماری پارکینسون و پارکینسونیسم آتیپیک همیشه قابل پیشگیری نیستند، اما عوامل خطر خاصی وجود دارند که بیمار می‌تواند سعی در اجتناب از آنها داشته باشد.
عواملی که بر توسعه پارکینسونیسم آتیپیک تأثیر می‌گذارند عبارت‌اند از:
- آسیب مغزی
- ضربه مغزی مکرر
- قرار گرفتن در معرض سموم، مانند مونوکسید کربن، فلزات سنگین و آفت‌کش‌ها
بیمار می‌تواند برای جلوگیری از برخی از این خطرات، با محدود کردن قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و استفاده از کلاه ایمنی هنگام دوچرخه‌سواری یا موتورسواری، اقدامات حفاظتی انجام دهد.
جمع‌بندی
اختلالات پارکینسونیسم آتیپیک گروهی از بیماری‌های عصبی نادر و پیشرونده هستند که علائمی مشابه بیماری پارکینسون (مانند سفتی عضلانی، کندی حرکت و مشکلات تعادل) از خود نشان می‌دهند، اما به‌طور معمول به داروهای رایج پارکینسون مانند لوودوپا پاسخ خوبی نمی‌دهند. این اختلالات می‌توانند به‌دلیل آسیب‌های مغزی، عفونت‌ها، قرار گرفتن در معرض سموم یا برخی داروها ایجاد شوند. تشخیص این بیماری‌ها دشوار است و اغلب با بیماری پارکینسون یا سایر اختلالات عصبی اشتباه گرفته می‌شوند؛ زیرا هیچ آزمایش قطعی‌ای برای شناسایی آنها وجود ندارد و پزشکان باید بر اساس مشاهدات بالینی و رد کردن سایر بیماری‌ها، تشخیص را انجام دهند. متأسفانه، درمانی برای این بیماری‌ها وجود ندارد و هدف اصلی درمان، مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار ازطریق توانبخشی و داروهای حمایتی است.
منابع
