سکته مغزی، علائم ، دلایل ، تشخیص و درمان این بیماری

سکته مغزی چیست ؟

سکته مغزی وضعیتی اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است که زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز مختل یا متوقف شود. این اختلال معمولاً به‌دلیل انسداد یک شریان (سکته ایسکمیک) یا پارگی و خونریزی در رگ خونی مغز (سکته هموراژیک) اتفاق میفتد. سلول‌های مغز بدون خون‌رسانی کافی،  اکسیژن و موادمغذی لازم را دریافت نکرده و در عرض چند دقیقه آسیب می‌بینند و شروع به مرگ می‌کنند.

علائم سکته مغزی می‌توانند به‌سرعت و بدون هشدار ظاهر شوند. شناخت این علائم و اقدام سریع برای دریافت کمک پزشکی بسیار حیاتی است. به‌خاطر سپردن عبارت  BE FASTمی‌تواند در تشخیص سریع کمک کند:

•  (B)تعادل: از دست دادن ناگهانی تعادل یا هماهنگی بدن
• (E) بینایی: کاهش یا از دست دادن ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم و تجربه دوبینی
• (F) صورت: افتادگی ناگهانی در یک طرف صورت؛ از فرد بخواهید لبخند بزند و بررسی کنید که آیا یک طرف صورت افتادگی دارد یا خیر
• (A) بازوها: ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن؛ از فرد بخواهید هر دو بازو را بالا ببرد، اگر یک بازو به سمت پایین میفتد، ممکن است نشانه سکته باشد
• (S) گفتار: مشکل در صحبت کردن یا درک کلمات؛ ممکن است گفتار فرد نامفهوم یا بی‌ربط باشد
• (T) زمان: هر ثانیه اهمیت دارد؛ درصورت مشاهده هر یک از علائم، فوراً با اورژانس تماس بگیرید

با تأخیر در درمان، آسیب به بافت مغزی گسترش می‌یابد و می‌تواند منجر به ناتوانی‌های دائمی مانند مشکلات حرکتی، گفتاری یا حتی مرگ شود. اطلاع از زمان شروع علائم به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای بیمار انتخاب کنند. تشخیص و درمان زودهنگام، احتمال بهبودی بدون عوارض جدی را افزایش می‌دهد.

تأثیر سکته مغزی بر بدن 

سکته مغزی همان تأثیری را بر مغز دارد که حمله قلبی بر قلب می‌گذارد. در هنگام سکته مغزی، بخشی از مغز جریان خون خود را از دست می‌دهد و درنتیجه اکسیژن مورد نیاز به آن ناحیه نمی‌رسد. بدون اکسیژن، سلول‌های مغزی به‌سرعت آسیب می‌بینند و عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند.

اگر این وضعیت ادامه پیدا کند و سلول‌های مغز برای مدت طولانی بدون اکسیژن بمانند، از بین می‌روند. مرگ سلول‌های مغزی در ناحیه‌ای از مغز می‌تواند باعث آسیب دائمی شود و ممکن است بیمار توانایی‌های کنترل‌شده توسط آن بخش از مغز را از دست بدهد. 

بااین‌حال، اگر جریان خون به‌موقع بازگردانده شود، می‌توان از آسیب دائمی جلوگیری کرد یا شدت آن را کاهش داد. به همین دلیل، سرعت در درمان سکته مغزی حیاتی است و هر لحظه اهمیت دارد.

علائم سکته مغزی

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود. ازآنجایی‌که هر بخش از مغز مسئول عملکردهای خاصی است، علائم سکته مغزی به ناحیه آسیب‌دیده بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر سکته بر ناحیه بروکا (بخشی از مغز که کنترل عضلات دهان و صورت برای صحبت کردن را بر عهده دارد) تأثیر بگذارد، فرد ممکن است در تکلم دچار مشکل شود یا گفتار نامفهومی داشته باشد.

علائم شایع سکته مغزی شامل موارد زیر هستند:

• ضعف یا فلج در یک طرف بدن:
• بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در بازو، پا یا صورت، به‌ویژه در یک طرف بدن (همی‌پارزی)
• افتادگی عضلات یک طرف صورت
• مشکلات گفتاری و درک زبان:
• مشکل در صحبت کردن (آفازی) یا گفتار نامرتب و نامفهوم (دیس‌آرتری)
• عدم توانایی در درک صحبت دیگران
• اختلالات بینایی:
• تاری دید، دوبینی یا از دست دادن ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم
• از دست دادن تعادل و هماهنگی:
• مشکل در راه رفتن، سرگیجه و دست و پا چلفتی (آتاکسی)
• سردرد ناگهانی و شدید:
• سردردی که به‌طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص رخ می‌دهد
• همراه با حالت تهوع و استفراغ
• اختلالات شناختی و رفتاری:
• سردرگمی، گیجی یا عدم پاسخگویی
• تغییرات ناگهانی در رفتار مانند بی‌قراری یا بی‌ثباتی عاطفی
• مشکلات حافظه (فراموشی)
• سایر علائم:
• حالت تهوع و استفراغ
• سفتی گردن
• تشنج
• از حال رفتن یا غش کردن
• کما (درموارد شدید)

حتما مطالعه کنید : بهبودی و ریکاوری پس از سکته مغزی

انواع سکته مغزی

سکته مغزی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: سکته‌های ایسکمیک و سکته‌های هموراژیک. هرکدام از این انواع می‌توانند به عوامل مختلفی مرتبط باشند.

سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز به‌دلیل مسدود شدن شریان‌ها کاهش یابد. برخی از دلایل عمده‌ای که منجر به سکته مغزی ایسکمیک می‌شوند عبارت‌اند از:

• آترواسکلروز (سخت شدن و تنگ شدن عروق): تجمع پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها می‌تواند جریان خون را مسدود کند.
• اختلالات لخته شدن: مشکلات خونریزی یا لخته شدن غیرطبیعی می‌تواند باعث انسداد رگ‌ها شود.
• فیبریلاسیون دهلیزی: این بیماری به‌ویژه زمانی که به‌دلیل آپنه خواب اتفاق میفتد، می‌تواند لخته‌هایی ایجاد کند که به مغز منتقل می‌شوند.
• نقایص قلبی: مشکلات ساختاری در قلب، مانند نقص سپتوم دهلیزی یا نقص دیواره بین بطنی، می‌توانند باعث تشکیل لخته خون و سکته مغزی شوند.
• بیماری ایسکمیک میکروواسکولار: این بیماری می‌تواند رگ‌های خونی کوچک‌تر مغز را مسدود کند.

سکته مغزی هموراژیک

سکته‌های هموراژیک زمانی اتفاق میفتند که رگ‌های خونی مغز پاره شده و خونریزی ایجاد می‌شود. عوامل متعددی می‌توانند منجر به سکته مغزی هموراژیک شوند:

• فشار خون بالا: فشار خون بالا، به‌ویژه اگر طولانی‌مدت باشد یا بسیار بالا باشد، یکی از علل رایج خونریزی مغزی است.
• آنوریسم مغزی: گشاد شدن غیرطبیعی یکی از رگ‌های خونی در مغز می‌تواند باعث پارگی و خونریزی شود.
• تومورهای مغزی: تومورها، ازجمله تومورهای سرطانی، می‌توانند به رگ‌های خونی مغز آسیب بزنند و موجب خونریزی شوند.
• بیماری‌های رگ‌های خونی مغز: بیماری‌هایی مانند بیماری مویامویا می‌توانند باعث تغییرات غیرعادی در رگ‌های خونی مغز شوند.

عوامل خطر سکته مغزی 

عوامل خطر سکته مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• رژیم غذایی نامتعادل: مصرف زیاد نمک، چربی‌های اشباع و ترانس و کلسترول می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• عدم تحرک بدنی: کمبود فعالیت بدنی باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شود.
• مصرف زیاد الکل: مصرف بیش‌ازحد الکل به‌عنوان یکی از عوامل خطر شناخته می‌شود.
• استفاده از تنباکو: سیگار کشیدن و مصرف تنباکو خطر سکته مغزی را بالا می‌برد.
• چاقی یا اضافه وزن: اضافه وزن و چاقی موجب افزایش فشار خون و دیابت می‌شود که از عوامل خطر سکته هستند.
• سابقه خانوادگی سکته مغزی: اگر کسی در خانواده شما سکته مغزی کرده باشد، احتمال آن در شما افزایش می‌یابد.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر سکته مغزی هستند.
• افزایش سن: هرچه سن فرد بالاتر باشد، خطر سکته مغزی بیشتر است.
• نژاد و قومیت: نژادهایی مانند آفریقایی آمریکایی، بومی آلاسکا و سرخپوستان آمریکایی بیشتر مستعد سکته مغزی هستند.

بیماری‌هایی که می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند شامل موارد زیر هستند:

• سکته قبلی یا TIA: افرادی که قبلاً سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری هستند.
• فشار خون بالا: یکی از عوامل اصلی خطر سکته مغزی است.
• کلسترول بالا: افزایش سطح کلسترول خون می‌تواند منجر به انسداد عروق و سکته مغزی شود.
• دیابت: دیابت کنترل‌نشده می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• بیماری‌های قلبی: بیماری‌های عروق کرونر، نقص دریچه قلب، بزرگ شدن حفره‌های قلب و ضربان قلب نامنظم از عوامل خطر هستند.
• اختلالات لخته شدن خون: برخی از اختلالات می‌توانند باعث لخته شدن خون در عروق مغز شوند.

عوارض سکته مغزی

عوارض سکته مغزی بسته به ناحیه آسیب‌دیده مغز می‌توانند متفاوت باشند. برخی از عوارض رایج پس از سکته مغزی عبارت‌اند از:

• تشنج: برخی از افراد بعد از سکته مغزی ممکن است دچار تشنج شوند.
• اختلالات در کنترل مثانه و روده: سکته مغزی ممکن است باعث ناتوانی در کنترل ادرار و مدفوع  شود.
• مشکلات در گفتار و بلع: سکته مغزی موجب اختلال در صحبت کردن یا بلع غذا می‌شود.
• اختلالات شناختی: اختلالات شناختی شامل مشکلاتی در حافظه، تفکر و حتی زوال عقل پس از سکته مغزی مشاهده می‌شوند.
• کاهش تحرک و دامنه حرکت: ممکن است پس از سکته، توانایی حرکت دادن برخی از عضلات یا کنترل حرکات کاهش یابد.
• افسردگی: بسیاری از بیماران پس از سکته مغزی ممکن است دچار افسردگی شوند.
• تغییرات خلقی، عاطفی یا رفتاری: ممکن است تغییرات شدید در حالت‌های روحی یا رفتارهای فردی پس از سکته مشاهده شود.
• درد شانه: درد در ناحیه شانه یکی از عوارض سکته مغزی است.
• زخم بستر: افراد بی‌حرکت ممکن است دچار زخم‌های ناشی از فشار روی پوست شوند.
• تغییرات حسی: کاهش یا تغییر در حس لمس، بینایی، شنوایی یا سایر حواس پس از سکته مغزی مشاهده می‌شود.

درحالی‌که برخی از این عوارض ممکن است با درمان و زمان بهبود یابند، برخی دیگر می‌توانند به‌طور دائمی باقی بمانند.

تشخیص سکته مغزی

تشخیص سکته مغزی معمولاً با ترکیب تاریخچه سلامت بیمار و انجام معاینات فیزیکی توسط پزشک آغاز می‌شود. پزشک برای تأیید تشخیص و تعیین نوع سکته، به آزمایش‌های تصویربرداری و اندازه‌گیری جریان خون در مغز نیاز دارد. برخی از آزمایشات متداول برای تشخیص سکته مغزی عبارت‌اند از:

• سی تی اسکن مغز: این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس تصاویر دقیقی از مغز می‌گیرد و می‌تواند خونریزی مغزی یا آسیب به سلول‌های مغزی را نشان دهد. این تست برای شناسایی ناهنجاری‌ها و یافتن محل و نوع سکته مغزی استفاده می‌شود.
• ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی می‌تواند تغییرات کوچک در بافت مغز را شناسایی کرده و به تشخیص سکته مغزی کمک کند.
•  آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA): این تصویر اشعه ایکس از رگ‌های خونی، به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات در رگ‌های خونی مغز مانند مسدود شدن یا آسیب را تشخیص دهد. 
•  آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA): این آزمایش با استفاده از فناوری MRI جریان خون را در شریان‌های مغزی بررسی می‌کند.
• سونوگرافی داپلر (سونوگرافی کاروتید): این آزمایش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از شریان‌های کاروتید استفاده می‌کند. این تست می‌تواند پلاک‌ها یا مسدودیت در این شریان‌ها را نشان دهد.

علاوه‌براین، ممکن است از برخی آزمایش‌های قلبی برای تشخیص سکته مغزی ناشی از مشکلات قلبی‌ استفاده شوند:

• الکتروکاردیوگرام (ECG): این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کندو هرگونه ریتم نامنظم قلب را که ممکن است باعث سکته مغزی شده باشد، نشان می‌دهد.
• اکوکاردیوگرافی: این آزمایش از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از قلب استفاده می‌کند. همچنین اندازه و شکل قلب را نشان می‌دهد و به شناسایی لخته‌های خون یا مشکلات در عملکرد دریچه‌های قلب کمک می‌کند.

درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی بستگی به نوع آن دارد و تشخیص سریع و درمان مناسب برای بهبودی بسیار حیاتی است.

• سکته مغزی ایسکمیک و TIA (حمله ایسکمیک گذرا):
• داروهای ترومبولیتیک مانند tPA (فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی) برای شکستن لخته‌های خون تا 4.5 ساعت پس از شروع علائم.
• ترومبکتومی مکانیکی برای برداشتن لخته‌های خون تا 24 ساعت بعد از علائم.
• استنت‌ها برای تقویت دیواره‌های شریانی.
• جراحی برای برداشتن پلاک‌ها از شریان‌ها.
• داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین برای جلوگیری از لخته شدن بیشتر.
• سکته مغزی هموراژیک:
• داروها برای کاهش فشار خون، جلوگیری از تشنج و جلوگیری از انقباض عروق.
• جراحی برای ترمیم آنوریسم مغزی (کوئلینگ یا بریدن).
• کرانیوتومی برای کاهش فشار در مغز.

 حتما مطالعه کنید : آشنایی کامل با فلج مغزی

پیشگیری از سکته مغزی

برای جلوگیری از سکته مغزی، می‌توانید اقداماتی را برای مدیریت عوامل خطر و بهبود سبک زندگی خود انجام دهید. در اینجا برخی از راه‌های مؤثر برای پیشگیری از سکته مغزی آورده شده‌اند:

تغییر سبک زندگی

• ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، پس ترک آن یکی از بهترین اقدام‌هاست.
• انتخاب غذاهای سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و کاهش مصرف چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس، نمک و قندهای اضافه.
• حفظ وزن سالم.:داشتن وزن مناسب می‌تواند خطر سکته را کاهش دهد.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.
• محدود کردن مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.

داروها

• داروهای رقیق‌کننده خون: داروهایی مانند وارفارین (ضد انعقادها) می‌توانند به جلوگیری از تشکیل لخته خون کمک کنند.
• داروهای ضدپلاکت: مانند آسپرین، که احتمال تشکیل لخته‌های خون را کاهش می‌دهند.
• داروهای فشار خون: کنترل فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از سکته است.
• داروهای کاهش‌دهنده کلسترول: این داروها کمک می‌کنند تا از تجمع پلاک در شریان‌ها جلوگیری شود.
• داروهای دیابت: کنترل سطح قند خون می‌تواند از مشکلات ناشی از دیابت که منجر به سکته می‌شوند، جلوگیری کند.

عمل جراحی

• اندارترکتومی کاروتید: جراحی برای برداشتن پلاک و لخته‌ها از شریان‌های کاروتید، که می‌تواند خطر سکته را کاهش دهد.
• استنت‌گذاری کاروتید: قرار دادن استنت در شریان‌های کاروتید برای جلوگیری از انسداد و کاهش خطر سکته.
• جراحی برای ترمیم آنوریسم و  AVM: درمان نواحی ضعیف در شریان‌ها (آنوریسم) یا اختلالات شریانی-وریدی (AVM) که می‌تواند خطر خونریزی در مغز را به همراه داشته باشد.
• بستن PFO: در مواردی که سوراخ بیضی حفره‌ای (PFO) در دیواره قلب باز باقی می‌ماند، جراحی برای بسته شدن آن می‌تواند از ورود لخته‌ها به مغز جلوگیری کند.

بهبودی پس از سکته مغزی

بهبودی پس از سکته مغزی، به نوع سکته و شدت آسیب مغزی بستگی دارد. به‌طور کلی، فرایند بهبودی ممکن است چالش‌برانگیز و زمان‌بر باشد، اما با حمایت مناسب و برنامه توانبخشی، می‌توانید به بهبود قابل توجهی دست یابید. در اینجا برخی از نکات کلیدی که در طول بهبودی ممکن است تجربه کنید آورده شده‌اند:

شروع بهبودی از بیمارستان

• تثبیت وضعیت پزشکی: در ابتدا، پزشکان وضعیت شما را برای جلوگیری از مشکلات بیشتر تثبیت می‌کنند.
• آغاز درمان‌ها: تیم پزشکی درمان‌های اولیه را آغاز می‌کند تا بتوانید برخی از مهارت‌های آسیب‌دیده را بازیابی کنید.

تمرکز بر چهار حوزه اصلی توانبخشی

• گفتار درمانی: برای بهبود مهارت‌های زبانی و کمک به مشکلات بلع، گفتار درمانی اهمیت دارد.
• شناخت درمانی: تمرکز بر بازیابی الگوهای تفکر و رفتار قبلی شما است.
• کاردرمانی: این درمان به شما کمک می‌کند مهارت‌های حسی خود مانند شناسایی دما، فشار و درد را بازیابی کنید.
• فیزیوتراپی: برای بازیابی قدرت و تعادل و همچنین تطبیق با هرگونه محدودیت فیزیکی، فیزیوتراپی ضروری است.

مدت زمان بهبودی

• آغاز سریع توانبخشی: هر چه سریع‌تر درمان شروع شود، احتمال بهبودی بیشتر است.
• پیشرفت تدریجی: برخی از افراد ممکن است بهبود کامل داشته باشند، درحالی‌که دیگران ممکن است به ناتوانی‌های طولانی‌مدت مواجه شوند.
• بهبود طولانی‌مدت: برخی از افراد ممکن است حتی بعد از ماه‌ها یا سال‌ها همچنان پیشرفت کنند.

پشتیبانی خانواده و دوستان

• حمایت اجتماعی: خانواده و دوستان می‌توانند نقش بزرگی در بهبود شما ایفا کنند. حمایت احساسی و فیزیکی آن‌ها بسیار مهم است.

با پشتکار و پیگیری درمان‌ها، بسیاری از افراد می‌توانند بهبود‌های قابل توجهی داشته باشند، هرچند که برخی از مشکلات ممکن است دائمی باشند.

جمع‌بندی

سکته مغزی مشکلی اورژانسی است که می‌تواند عواقبی بسیار جدی داشته باشد و هر دقیقه تأخیر در درمان می‌تواند آسیب‌های دائمی به مغز وارد کند. بااین‌حال، پیشرفت‌های علمی و پزشکی درزمینه تشخیص و درمان سکته مغزی در حال بهبود هستند و این پیشرفت‌ها شانس بهبودی بهتر برای بیماران را فراهم می‌آورند.

مهمترین نکته این است که اگر علائم سکته مغزی را در خود یا دیگران مشاهده کردید، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. درمان سریع می‌تواند تأثیرات سکته مغزی را کاهش دهد و در بعضی موارد، حتی بهبودی کامل را ممکن سازد.

درمان‌هایی مانند استفاده از داروهای ترومبولیتیک برای حل لخته‌های خون یا روش‌های جراحی و تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری می‌توانند به تشخیص سریع و دقیق سکته مغزی کمک کنند. همچنین، افرادی که درمان‌های فوری دریافت می‌کنند، معمولاً شانس بالاتری برای بازگشت به حالت طبیعی و کاهش عوارض دارند.

برای دریافت مشاوره رایگان برای اختلال زبان و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید‌. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست.

منابع 

my.clevelandclinic.org

healthline.com

hopkinsmedicine.org