اختلالات مغزی چه چیزی می تواند باعث اختلال بلع شود ؟
مرور کلی
بلع ممکن است حرکتی ساده به نظر برسد، اما درواقع شامل هماهنگی دقیق 50 جفت ماهیچه، تعداد زیادی از اعصاب، حنجره (دستگاه صوتی) و مری شماست.
همه آنها باید با هم کار کنند تا غذا را در دهان جمع‌آوری و آماده‌سازی کنند و سپس آن را از گلو، مری و معده عبور دهند. این کار باید به‌طور همزمان با بستن راه هوایی انجام شود تا از ورود مواد غذایی به نای شما جلوگیری کند. درنتیجه، فرصت‌های زیادی برای بروز مشکل وجود دارد.
مشکلات بلع ممکن است ناشی از سرفه یا پریدن غذا در گلو به‌دلیل ورود هوا به داخل نای یا ناتوانی کامل در بلع باشند.
اختلالات مغز یا سیستم عصبی مانند سکته یا تضعیف ماهیچه‌های گلو یا دهان می‌توانند باعث شوند فرد نحوه بلعیدن را فراموش کند. در موارد دیگر، اختلال بلع در نتیجه انسداد گلو، حلق یا مری یا تنگ شدن مری به‌دلیل مشکلات دیگر اتفاق میفتد.
علل فراموش کردن نحوه بلعیدن
اصطلاح پزشکی برای مشکل در بلع ، دیسفاژی است.
هر مشکلی که باعث ضعف ماهیچه‌ها یا اعصاب مختلف درگیر در بلع شود یا از ورود راحت مواد غذایی و مایعات به مری جلوگیری کند، می‌تواند باعث دیسفازی شود. دیسفاژی بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود.
اختلال عملکرد مغز
آسیب به مغز و نخاع می‌تواند در کار اعصاب مورد نیاز در بلع اختلال ایجاد کند. علل آن عبارت‌اند از:
- سکته مغزی: انسداد در خون‌رسانی به مغز که می‌تواند منجر به ناتوانی درازمدت شود
- آسیب تروماتیک مغز
- مشکلات عصبی که به‌مرور زمان به مغز آسیب می‌زنند، مانند بیماری پارکینسون، مولتیپل
- اسکلروزیس (MS)، بیماری هانتینگتون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
- تومور مغزی
از دست دادن حافظه و مشکلات شناختی ناشی از زوال عقل یا بیماری آلزایمر نیز ممکن است جویدن و بلعیدن را دشوار کنند.
اختلال عملکرد عضلات دهان یا حلق
اختلال اعصاب و ماهیچه‌های گلو می‌تواند باعث تضعیف ماهیچه‌ها و پریدن غذا در گلوی فرد شود. این اختلال‌ها شامل موارد زیر هستند:
- فلج مغزی: نوعی اختلال است که بر حرکت و هماهنگی عضلات تأثیر می‌گذارد
- نقوص هنگام تولد، مانند شکاف کام (شکاف در سقف دهان)
- میاستنی گراویس: اختلال عصبی‌عضلانی که باعث ضعف در عضلات مورد استفاده برای حرکت می‌شود. علائم آن شامل مشکل در صحبت کردن، فلج صورت و مشکل در بلع می‌باشند.
- صدمه به سر که به اعصاب یا عضلات گلو آسیب بزند
از دست دادن فاز استراحت عضله اسفنکتر (آشالازی)
در جایی که مری و معده به یکدیگر می‌رسند، عضله‌ای به نام اسفنکتر پایینی مری (LES) وجود دارد. این عضله هنگام بلعیدن شل می‌شود تا اجازه عبور مواد غذایی داده شود. در افراد مبتلا به آشالازی، LES فاز استراحت ندارد.
تصور می‌شود که آشالازی نتیجه اختلالی خودایمنی است، که در آن سیستم ایمنی بدن شما به‌اشتباه به سلول‌های عصبی مری حمله می‌کند. علائم دیگر شامل درد بعد از غذا خوردن و سوزش سر دل هستند.
حتما مطالعه کنید : آشنایی کامل با فلج مغزی و روش های درمان آن
باریک شدن مری
آسیب به مری می‌تواند منجر به تشکیل بافت اسکار شود. بافت اسکار ممکن است مری را تنگ کند و منجر به اختلال در بلع و پایین نرفتن غذا از گلو شود.
مشکلاتی که منجر به ایجاد بافت اسکار(زخم) می‌شوند عبارت‌اند از:
- رفلاکس اسید: هنگامی که اسید معده به داخل مری برمی‌گردد، باعث علائمی مانند سوزش سر دل، معده درد و مشکل در بلع می‌شود.
- بیماری رفلاکس گاستروازوفاگال (GERD): شکل جدی‌تر و مزمن ریفلاکس اسید است که با گذشت زمان می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار یا التهاب مری شود (ازوفاژیت).
- عفونت‌هایی مانند هرپس ازوفاژیت، هرپس سیمپلکس لابیالیس تکرارشونده یا مونونوکلئوز
- پرتودرمانی در قسمت سینه یا گردن
- آسیب ناشی از اندوسکوپ (لوله متصل به دوربینی که برای دیدن داخل بدن استفاده می‌شود) یا تیوب نازوگاستریک (لوله‌ای که ازطریق بینی مواد غذایی و دارو را به معده منتقل می‌کند)
- اسکلرودرما: اختلالی است که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به مری حمله می‌کند.
همچنین ممکن است مری با انسداد یا رشد غیر طبیعی باریک شود. علل این موارد عبارت‌اند از:
- وجود تومورهایی در مری
- گواتر: بزرگ شدن غده تیروئید. گواتر بزرگ می‌تواند به مری فشار وارد کند و منجر به مشکل در بلع یا نفس کشیدن شود، با سرفه و گرفتگی صدا نیز همراه است
- غذا در گلو یا مری گیر می‌کند به‌طوری که با آب پایین نمی‌رود: این وضعیت اورژانسی است.
اضطراب
اضطراب یا وحشت‌زدگی می‌تواند منجر به احساس سفتی یا توده در گلو یا حتی احساس خفگی شود. این موضوع می‌تواند به‌طور موقت بلع را دشوار کند. علائم دیگر اضطراب عبارت‌اند از:
- عصبی بودن
- احساس خطر، ترس یا وحشت
- تعریق
- تنفس سریع
علائم اختلال بلع
اگر فکر می‌کنید اختلال بلع دارید، علائم خاصی وجود دارند که باید به‌دنبال آنها باشید. ممکن است در بلعیدن به‌طور کامل یا فقط در بلع مواد جامد، مایعات یا بزاق مشکل داشته باشید.
علائم دیگر اختلال بلع عبارت‌اند از:
- آبریزش دهان
- احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده
- فشار در گردن یا قفسه سینه
- برگشت مکرر غذا به دهان در هنگام غذا خوردن
- حالت تهوع
- سوزش سردل
- سرفه یا پریدن غذا در گلو هنگام بلع
- درد هنگام بلع (ادینوفاژی)
- مشکل در جویدن
- کاهش وزن غیرعمدی
- گلودرد
- گرفتگی صدا
- خرد کردن مواد غذایی به قطعات ریز برای جویدن و بلع آنها
عوامل خطر برای اختلال بلع چیست؟
افزایش سن باعث دیسفاژی نمی‌شود، اما یکی از عوامل خطر کلیدی است. عضلات با افزایش سن ضعیف می‌شوند و فرد را مستعد آسیب می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های عصبی مرتبط با اختلال بلع با افزایش سن افزایش می‌یابد.
تشخیص اختلالات بلع
پزشک بعد از بررسی تاریخچه پزشکی و خانوادگی، شما را معاینه می‌کند تا تشخیص دهد که آیا چیزی مسیر مری را مسدود کرده یا دارای اختلالات عصبی یا مشکلاتی در عضلات گلو هستید.
برخی از آزمایشاتی که پزشک شما ممکن است درخواست کند شامل موارد زیر هستند:
تصویربرداری
تصویربرداری شامل سی‌تی اسکن، که ترکیبی از مجموعه‌ای از نماهای اشعه ایکس و پردازش کامپیوتری برای ایجاد تصاویر مقطعی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم بدن است، یا اسکن ام‌آرآی، که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌ها استفاده می‌کند، می‌باشد.
آندوسکوپی فوقانی یا EGD
آندوسکوپ، لوله‌ای انعطاف‌پذیر با دوربینی در انتهای آن است که از دهان و ازطریق مری به معده وارد می‌شود. پزشک در طول آندوسکوپی، قادر به مشاهده تغییرات مری، مانند بافت اسکار یا وجود انسداد در داخل مری و گلو است.
مانومتری
آزمایش فشارسنجی هنگام استفاده از لوله مخصوصی که به رکوردر فشار متصل است، فشار عضلات موجود در گلوی شما در هنگام بلع را اندازه گیری‌می کند.
آزمایش امپدانس و pH
آزمایش pH / امپدانس میزان اسید موجود در مری را برای مدت‌زمانی (معمولاً 24 ساعت) مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی مانند GERD کمک کند.
تست بلع باریم اصلاح‌شده
در طول این روش، ضمن بلع غذاهای مختلف و مایعات دارای باریم، تصاویر اشعه ایکس از حلق و دهان شما گرفته می‌شوند. آسیب‌شناس گفتار هرگونه اختلال بلع را تشخیص می‌دهد.
ازوفاگرام
در طول این روش، مایع یا قرص حاوی باریم را می‌بلعید، که با اشعه ایکس ظاهر می‌شود. پزشک در هنگام مشاهده بلع شما، تصاویر اشعه ایکس را بررسی می‌کند تا ببیند عملکرد مری چگونه است.
آزمایش خون
پزشک شما ممکن است آزمایشاتی برای بررسی سایر مشکلات نهفته و کمبودهای تغذیه‌ای در شما که ممکن است باعث اختلال بلع شوند، درخواست کند.
حتما مطالعه کنید : بهبودی و ریکاوری پس از سکته مغزی
لارنگوسکوپی
متخصص گوش، حلق و بینی اسکوپ کوچک در بینی بیمار قرار داده که به او اجازه می‌دهد گلو و حنجره بیمار را ازنظر بی‌نظمی معاینه کند.
درمان مشکل بلع
در برخی موارد، می‌توان با از بین بردن علت اصلی مشکل بلع مثلاً با شل کردن اسفنکتر مری که بیش‌ازحد سفت شده است، آن را درمان کرد. اگر درمان علت اصلی امکان‌پذیر نباشد، درمان دیسفاژی بر ایمن‌تر کردن بلع و کاهش ناراحتی تمرکز می‌کند. بسته به تشخیص، پزشک ممکن است دارودرمانی، فیزیوتراپی بلع، جراحی، تغییر در رژیم غذایی یا سایر روش‌های درمانی را توصیه کند.
داروهای اختلالات بلع
داروها می‌توانند در کاهش علائم خاص بلع یا درمان علت زمینه‌ای مانند عفونت یا بیماری عصبی مؤثر باشند:
- تزریق سم بوتولینوم و سایر شل‌کننده‌های عضلانی برای شل کردن عضلات خاص در مری
- مهارکننده‌های پمپ پروتون و سایر داروها برای درمان GERD
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت
- کورتیکواستروئیدها برای درمان دیسفاژی ناشی از واکنش آلرژیک
- سایر داروها برای کاهش علائم اختلال عصبی
فیزیوتراپی بلع
فیزیوتراپی بلع بر آموزش مجدد عضلات برای بهبود بلع و کاهش خطر خفگی و آسپیراسیون (ورود غذا به ریه) تمرکز دارد. این درمان توسط آسیب‌شناسان گفتار و زبان انجام می‌شود که در ارزیابی و توانبخشی بلع تخصص دارند.
تمرینات بلع شامل موارد زیر هستند:
- تمرینات بسته شدن حنجره برای تقویت عضلات حنجره
- تمرینات تقویت زبان برای بهبود قدرت و تحرک زبان
- تمرینات بسته شدن لب برای افزایش قدرت و تحرک ل
بازآموزی بلع می‌تواند به‌ویژه برای افرادی که دیسفاژی آنها ناشی از اختلالات عصبی است و همچنین کسانی که جراحی عضلات گلو داشته‌اند، مفید باشد.
جراحی و سایر روش‌های درمانی برای مشکلات بلع
ازآنجایی‌که اندام‌های درگیر در بلع به دهان نزدیک هستند، مشکلات بلع اغلب می‌توانند با استفاده از آندوسکوپ (لوله‌ای انعطاف‌پذیر و چراغ‌دار) که ازطریق دهان وارد می‌شود، درمان شوند. در روش آندوسکوپی، هیچ برشی ایجاد نمی‌شود. بااین‌حال، در برخی موارد، ممکن است برای درمان علت مشکل بلع، ایجاد برش ازطریق پوست ضروری باشد.
روش‌های درمانی برای اختلالات بلع شامل موارد زیر هستند:
- میوتومی آندوسکوپی دهانی (POEM) برای درمان آشالازی با بریدن حلقه سفت از عضله برای شل کردن آن
- دیورتیکولکتومی برای برداشتن دیورتیکول (کیسه بیرون‌زده) در مری؛ گاهی‌اوقات، پزشکان همچنین نیاز به بریدن عضلات مری (میوتومی) دارند.
- قرار دادن استنت مری برای قرار دادن لوله‌ای در داخل مری تنگ‌شده تا آن را باز نگه دارد.
- گشاد کردن (Dilation) برای کشیدن آرام نواحی تنگ‌شده در مری
- جراحی برای برداشتن تومور یا زائده دیگری که مری را مسدود کرده است
تغییر رژیم غذایی و رفتاری
اگر از بین بردن مشکل بلع امکان‌پذیر نباشد، تغییر در نوع و نحوه غذا خوردن می‌تواند به ایمن‌تر و راحت‌تر شدن بلع کمک کند. آسیب‌شناس گفتار و زبان شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- حذف غذاهایی که باعث مشکلات بلع می‌شوند یا تغییر قوام آنها؛ به‌عنوان مثال، با مخلوط کردن میوه‌ها به‌جای خوردن کامل آنها.
- تغییر وضعیت بدن یا سر هنگام بلع
- استفاده از تکنیک‌هایی خاص برای کمک به حرکت غذا درصورت احساس گیر کردن آن
تغذیه روده‌ای (ازطریق لوله تغذیه)
گاهی‌اوقات اختلال بلع ممکن است آنقدر شدید باشد که مانع از خوردن کافی برای حفظ وزن شود. لوله‌های تغذیه می‌توانند راهی برای رساندن مواد مغذی به بدن باشند تا از ناحیه مشکل‌دار عبور کنند و خطر سرفه و خفگی را کاهش دهند. پزشک شما ممکن است تغذیه روده‌ای را در صورتی توصیه کند که مقدار قابل توجهی از وزن خود را از دست داده‌اید یا به‌دلیل اختلال بلع، دچار پنومونی آسپیراسیون شده‌اید.
انواع مختلفی از لوله‌های تغذیه وجود دارند که بر اساس نحوه رساندن مواد مغذی و محل قرارگیری آنها در بدن متفاوت هستند. تیم درمانی شما تعیین خواهد کرد که کدام نوع لوله مناسب‌تر است.
لوله تغذیه لزوماً دائمی نیست. با بهبود توانایی شما در بلع و جذب مواد مغذی، ممکن است لوله برداشته شود.
تغییرات سبک زندگی
اگر اختلال بلع شما ناشی از اختلالی عصبی مانند بیماری پارکینسون باشد، ممکن است لازم باشد تکنیک‌های جدید جویدن و بلع را یاد بگیرید. آسیب‌شناس زبان و گفتار ممکن است تغییرات رژیم غذایی، تمرینات بلع و اصلاحات فیزیکی را برای غذا خوردن شما توصیه کند.
اگر علائم شدید است و نمی‌توانید به اندازه کافی غذا یا مایعات بخورید، ممکن است به لوله تغذیه نیاز داشته باشید. لوله PEG مستقیماً ازطریق دیواره معده وارد معده می‌شود.
توانبخشی اختلالات بلع
تحقیقات نشان می‌دهند توانبخشی برای رفع اختلالات بلع بسیار مفید است. آسیب‌شناس زبان و گفتار می‌تواند تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌های درگیر در بلع به شما آموزش دهد. او روش‌های زیر را به شما توصیه می‌کند:
- تغییر نحوه خوردن و آشامیدن: آسیب‌شناس زبان و گفتار شما را راهنمایی می‌کند که لقمه‌های کوچک‌تری بگیرید و غذا را به‌طور کامل بجوید. ممکن است لازم باشد پودر غلیظ‌کننده خاصی را به نوشیدنی‌های خود اضافه کنید؛ زیرا قورت دادن مایعات آبکی ممکن است سخت باشد.
- عمود نشستن در حین غذا خوردن: برای کاهش خطر خفگی، درمانگر شما بهترین راه برای نشستن در حین غذا خوردن را به شما نشان می‌دهد. همچنین می‌توانید یاد بگیرید چگونه سر خود را کج کنید تا بلع راحت‌تر انجام شود. این تکنیک‌ها خطر ریزش غذا یا مایعات را در نای شما کاهش می‌دهند.
- پاکسازی گلو: آسیب‌شناس زبان و گفتار می‌تواند به شما بیاموزد اگر غذا یا نوشیدنی در گلو گیر کرد چگونه با سرفه کوچکی گلوی خود را با خیال راحت پاکسازی کنید.
عوارض یا خطرات عدم درمان اختلال بلع چیست؟
دیسفاژی می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود و حتی بدون درمان کشنده باشد. خطرات عدم درمان اختلال بلع عبارت‌اند از:
- کم‌آبی بدن
- سوء تغذیه
- خفگی
- آسپیراسیون خاموش (سایلنت آسپیریشن) و پنومونی آسپیراسیون. بازماندگان سکته مغزی درمعرض خطر بالای آسپیراسیون خاموش هستند. آسپیراسیون خاموش زمانی است که غذا و مایع بدون سرفه، خفگی یا سایر علائم اختلال بلع وارد ریه‌های شما می‌شوند. مواد خارجی می‌توانند منجر به ذات‌الریه شوند.
پیشگیری
اگرچه اختلالات بلع قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توانید با آهسته غذا خوردن و جویدن کامل غذا، خطر بروز مشکلات بلع گاه‌به‌گاه را کاهش دهید. بااین‌حال، اگر علائم دیسفاژی (اختلال بلع) را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) دارید، برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
شایع‌ترین علت اختلالات بلع سکته مغزی است، اما بسیاری از شرایط دیگر وجود دارند که می‌توانند بلع شما را دشوار کنند. اگر در بلع مشکل دارید، یا بعد از بلع غذا به گلوی شما می‌پرد یا به دهان شما بازمی‌گردد یا استفراغ می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی مشکل را تشخیص دهد و درمان شما را شروع کند.
مشکلات مربوط به بلع می‌توانند منجر به خفگی شوند. اگر غذا یا مایع وارد مجرای تنفس شما شود، می‌تواند وضعیتی تهدیدکننده زندگی به نام پنومونی آسپیراسیون ایجاد کند. مشکلات بلع همچنین می‌توانند منجر به سوء تغذیه و کم‌آبی بدن شوند.
اگر به‌خاطر گیر کردن غذا در گلو یا سینه خود یا مشکل تنفسی، نمی‌توانید غذا را ببلعید به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره رایگان درمورد درمان سندروم تورت و رزرو وقت می‌توانید با شماره‌های 09362020364، 02166013282 یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید. کلینیک رسش همیشه پاسخگو و در کنار شما هستیم.
منابع
منبع محتوا :
