فلج مغزی همی پلژی (فلج یک طرف بدن) چیست و چگونه درمان می‌شود؟
همی پلژی، اختلالی است که به‌دلیل آسیب وارده به مغز یا نخاع ایجاد می‌شود و می‌تواند روی صورت، بازو و پا تأثیر بگذارد. همی پلژی می‌تواند بسته به علت، موقت یا دائمی باشد. در این مطلب به بررسی این بیماری، علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان و ... می‌پردازیم.
حتما بخوانید: انواع فلج مغزی
همی پلژی چیست؟
همی پلژی، فلجی است که فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند و باعث می‌شود بیمار قادر نباشد ماهیچه‌های قسمت آسیب‌دیده را حرکت دهد یا کنترل کند. بنابراین عضلات درگیر این بیماری کاملاً سست می‌شوند. همی پلژی یا سمت راست (همی پلژی راست) یا سمت چپ بدن (همی پلژی چپ) را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ستون فقرات خط جداکننده بین دو نیمه است.
همی پلژی ممکن است صورت، بازو و پای شما را در یک طرف بدن به طرق مختلف تحت تأثیر قرار دهد: فلج ممکن است در تمام این سه ناحیه بدن وجود نداشته باشد یا با شدتی یکسان بر روی سه ناحیه تأثیر نگذارد. حتی برخی از شرایط نادر وجود دارند که باعث می‌شوند همی پلژی بیاید و برود و یک یا هر دو طرف بدن را درگیر کند.
همی پلژی چقدر شایع است؟
همی پلژی اختلالی نسبتاً شایع است که حدود یک کودک از هر 1000 کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حدود 80٪ موارد مادرزادی و 20٪ اکتسابی هستند.
انواع همی پلژی
انواع همی پلژی شامل موارد زیر هستند:
- همی پلژی صورت: افراد مبتلا به همی پلژی صورت، با فلج ماهیچه‌های یک طرف صورت خود مواجه می‌شوند. همی پلژی صورت ممکن است با همی پلژی خفیف در سایر نقاط بدن همراه باشد.
- همی پلژی ستون فقرات: همی پلژی ستون فقرات به‌عنوان سندرم براون سکوارد نیز شناخته می‌شود. این نوع همی پلژی شامل آسیب در یک طرف نخاع است که منجر به فلج شدن در همان سمت بدن می‌شود. همچنین باعث از بین رفتن احساس درد و دما در طرف مقابل بدن می‌شود.
- همی پلژی طرف مقابل: این نوع همی پلژی به فلج در طرف مقابل بدن اشاره دارد که آسیب مغزی در آن رخ می‌دهد.
- همی پلژی اسپاستیک: همی پلژی اسپاستیک نوعی از فلج مغزی است که عمدتاً یک طرف بدن را درگیر می‌کند. عضلات سمت آسیب‌دیده دائماً منقبض یا اسپاستیک هستند.
- همی پلژی متناوب کودکی: همی پلژی متناوب دوران کودکی معمولاً کودکان زیر 18 ماه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز دوره‌های مکرر همی پلژی می‌شود که یک یا هر دو طرف بدن را درگیر می‌کنند.
تفاوت بین همی پلژی و همی پارزی
همی پلژی به‌خاطر از دست دادن شدید یا کامل قدرت اتفاق میفتد و منجر به فلج شده، درحالی‌که همی پارزی به‌صورت کاهش جزئی قدرت ظاهر می‌شود. آسیب خفیف تا متوسط عصب یا مغز باعث ایجاد همی پارزی شده ولی آسیب متوسط تا شدید به اعصاب یا بخش‌هایی از مغز که در ارتباط بین مغز و ماهیچه‌ها هستند، باعث ایجاد همی پلژی می‌شود. هر دو اصطلاح به معنای از دست دادن حرکت و احتمالاً احساس در یک طرف بدن است، بااین‌حال از نظر شدت متفاوت هستند.
تفاوت بین همی پلژی و فلج مغزی
فلج مغزی، اصطلاحی گسترده‌تر از همی پلژی است. این اصطلاح شامل انواع مختلفی از اختلالات است که بر عضلات و حرکت شما تأثیر می‌گذارند.
فلج مغزی یا قبل از تولد یا در چند سال اول زندگی ایجاد می‌شود. بزرگسالان نمی‌توانند به فلج مغزی مبتلا شوند، اما فردی با فلج مغزی ممکن است متوجه تغییر علائم با افزایش سن خود شود.
شایعترین علت همی پلژی در کودکان، سکته مغزی است که زمانی که جنین در رحم مادر است اتفاق میفتد.
علائم همی پلژی
همی پلژی سمت چپ یا راست بدن را درگیر می‌کند.
اگر سمت چپ مغز آسیب ببیند، فلج در سمت راست بدن رخ می‌دهد، درحالی‌که آسیب در سمت راست مغز باعث ایجاد علائم در سمت چپ بدن می‌شود.
علائم می‌توانند ازنظر شدت متفاوت باشند و می‌توانند بیماران مختلف را به اشکال متفاوت تحت تأثیر قرار دهند. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- از دست دادن یا عدم تعادل
- مشکل در راه رفتن
- ناتوانی در گرفتن اشیا
- اختلال در هماهنگی
- خستگی عضلانی
همچنین ممکن است فرد به‌دلیل آسیب مغزی تروماتیک علائمی را تجربه کند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- تغییر در رفتار
- مشکل در صحبت کردن
- تشنج
- مشکل در تمرکز، حافظه، توجه یا تفکر
- سردرگمی، آشفتگی و بی‌قراری
کودکان مبتلا به همی پلژی ممکن است علائمی مانند موارد زیر داشته باشند:
- تأخیر در راه رفتن
- روی انگشتان پا راه رفتن
- مشت نگه داشتن یک دست
- ترجیح دادن یک دست بر دست دیگر قبل از سن 12سالگی
دلایل ابتلا به همی پلژی
دلایل رایج همی پلژی (و سایر اشکال فلج ناشی از تروما) عبارت‌اند از:
سکته مغزی
سکته‌های مغزی، یکی از شایعترین دلایل همی پارزی است که می‌تواند با بدتر شدن علائم به همی پلژی تبدیل شود.
عفونت‌های مغز و سیستم عصبی
عفونت‌ها، به‌ویژه آنسفالیت و مننژیت موجب همی پلژی می‌شوند. برخی عفونت‌های جدی، به‌خصوص سپسیس و آبسه‌های گردن، درصورت عدم درمان ممکن است به مغز سرایت کنند. این امر نه‌تنها می‌تواند باعث همی پلژی شود، بلکه توانایی فرد برای تفکر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و حتی منجر به مرگ شود.
آسیب مغزی
این مورد شامل آسیب‌های مغزی تروماتیک (TBIs) به یک طرف مغز است. این TBIs ممکن است ناشی از تصادفات رانندگی، زمین خوردن، اعمال خشونت‌آمیز و سایر عوامل باشند.
اختلالات ژنتیکی / بیماری‌های مادرزادی
ناهنجاری‌های مادرزادی، ازجمله فلج مغزی و بیماری چندالتهابی با شروع نوزادی منجر به همی پلژی می‌شوند. اختلالات ژنتیکی می‌توانند بر رشد سیستم عصبی تأثیر بگذارند و به شرایطی مانند همی پلژی، پاراپلژی یا حتی کوادری پلژی منجر شوند.
تومورهای مغزی
رشدهای سرطانی در مغز می‌توانند به بخش‌های مختلف مغز که برای کنترل حرکتی لازم هستند، فشار وارد کنند. درصورت عدم کنترل، تومورهای مغزی می‌توانند رشد کرده و علائم را به‌مرور زمان بدتر کنند یا حتی بر چیزهایی غیر از عملکرد عضلانی تأثیر بگذارند.
ضایعات مغزی
ضایعات در مغز می‌توانند باعث همی پلژی یا همی پارزی شوند. این به این دلیل است که این ضایعات می‌توانند عملکرد یک طرف مغز را مختل کنند. ضایعات، نواحی آسیب‌دیده بافتی در مغز هستند که به‌دلیل آسیب یا بیماری ایجاد شده‌اند. گاهی‌اوقات این ضایعات با تومورهای مغزی اشتباه گرفته می‌شوند، اما ضایعات کمی متفاوت هستند.
چیزی که ضایعه را از تومور متمایز می‌کند این است که معمولاً به خودی خود به رشد ادامه نمی‌دهد (مگر اینکه آسیب‌های مکرری به محل ضایعه به‌دلیل سکته‌های مغزی یا عفونت‌ها وارد شوند).
بیماری‌های مغزی
بیماری‌های مغزی شامل شرایطی مانند ام‌اس (اسکلروز چندگانه) و برخی دیگر از بیماری‌های خودایمنی هستند که باعث میلین‌زدایی از مغز می‌شوند. بسیاری از بیماری‌های مغزی ممکن است باعث ضایعات مغزی یا سایر مشکلاتی شده که منجر به همی پلژی یا همی پارزی می‌شوند.
مشکلات روان‌شناختی
به‌ندرت، دلایل روان‌شناختی، مانند برخی حالات کاتاتونی، می‌توانند باعث همی پلژی شوند. افراد مبتلا به پاراسومنیا—اختلال خواب که منجر به رفتارهای غیرمعمول شبانه می‌شود—ممکن است همی پلژی را در طول شب تجربه کنند.
مشکلات قلبی-عروقی
مشکلات قلبی-عروقی، به‌ویژه آنوریسم‌ها و خونریزی‌ها در مغز می‌توانند به همی پلژی یا همی پارزی منجر شوند.
واکنش‌های نامطلوب به جراحی یا دارو
واکنش‌ها به جراحی، دارو یا بی‌هوشی می‌توانند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شوند. اگرچه نادر است، اما این امر می‌تواند منجر به فلج یا ضعف در بدن ازجمله همی‌پلژی شود.
نرسیدن اکسیژن به مغز
نرسیدن اکسیژن به مغز به‌دلیل خفگی، غرق شدن، شوک آنافیلاکسی یا مشکلات قلبی-عروقی می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز شود. این امر به‌نوبه خود ممکن است به همی پلژی منجر شود.
بیماری‌های دیگری که باعث ایجاد همی پلژی می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- آنوریسم و خونریزی در داخل مغز
- آسیب‌های نخاعی
- آسیب‌های وارده بر نوزاد در هنگام تولد یا اوایل کودکی
- بیماری‌های مادرزادی (که هنگام تولد به آن مبتلا می‌شوید) مانند همی پلژی متناوب کودکی
- بیماری فلج صورت مانند فلج بل
- تشنج و صرع
- خونریزی بین مغز و لایه‌های بیرونی آن (هماتوم ساب دورال یا خونریزی زیر عنکبوتیه) یا بین جمجمه و غشای خارجی مغز (هماتوم اپی‌دورال)
- بیماری‌های سیستم عصبی، به‌ویژه شرایط خودایمنی و التهابی، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیشرونده (PML)
- سردردهای میگرنی (زمانی که این سردردها با همی پلژی همراه باشند، به‌عنوان میگرن همی پلژیک شناخته می‌شوند)
تشخیص همی پلژی
ممکن است فرد به یک یا چند آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری زمینه‌ای که باعث همی پلژی می‌شود نیاز داشته باشد. در برخی موارد، پزشکان ممکن است تکرار آزمایش‌ها را در زمان‌های مختلف برای کمک به تعیین علت توصیه کنند.
برخی از آزمایشات ممکن عبارت‌اند از:
- آزمایش خون
- اسکن تصویربرداری مغز
- اسکن عروق خونی
چگونه می‌توان از همی پلژی پیشگیری کرد؟
همی پلژی اغلب به‌شکلی غیرقابل‌پیش‌بینی اتفاق میفتد. به همین دلیل، هیچ راهی برای جلوگیری از آن به‌طور کامل وجود ندارد. بااین‌حال، می‌توانید با اجتناب از شرایطی که می‌توانند باعث همی پلژی شوند، خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. برخی از اقداماتی که می‌توانید انجام دهید عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و وزنی را حفظ کنید که برای شما سالم باشد. بسیاری از بیماری‌های مربوط به سلامت گردش خون و قلب، به‌ویژه سکته مغزی، می‌توانند باعث آسیب مغزی و همی پلژی شوند. پیشگیری از سکته مغزی و بیماری‌های مشابه راهی کلیدی برای کاهش خطر ابتلا به همی پلژی است.
- بیماری‌های خود را مدیریت کنید. بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع 2، فشار خون بالا و صرع می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌ها یا آسیب‌هایی را که می‌توانند باعث همی پلژی شوند، افزایش دهند. مدیریت این بیماری‌ها برای کاهش خطر ابتلا به همی پلژی ضروری است. مدیریت بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس که می‌توانند باعث آسیب تدریجی به مغز یا نخاع شما در طول زمان شوند، نیز بسیار مهم است.
- عفونت‌ها را نادیده نگیرید. سرایت عفونت‌ها به مغز، به‌ویژه آن‌هایی که روی چشم‌ها و گوش‌های شما تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث همی پلژی شوند. دریافت درمان سریع برای عفونت‌ها و پیروی از دستورالعمل‌های درمانی می‌توانند خطر این اتفاق را کاهش دهند.
- از تجهیزات ایمنی استفاده کنید. استفاده از وسایل ایمنی مانند کلاه و کمربند ایمنی می‌تواند به شما کمک کند از آسیب‌های سر، گردن و کمر که می‌توانند منجر به همی پلژی شوند، جلوگیری کنید.
درمان همی پلژی
گزینه‌های درمانی همی پلژی به علت همی پلژی و شدت علائم بستگی دارند. افراد مبتلا به همی پلژی اغلب تحت توانبخشی چند رشته‌ای شامل فیزیوتراپ‌ها، درمانگران توانبخشی و متخصصان سلامت روان قرار می‌گیرند.
فیزیوتراپی
کار با فیزیوتراپ به بیمار مبتلا به همی پلژی این امکان را می‌دهد تا توانایی تعادل، تقویت قدرت و هماهنگی حرکت خود را توسعه دهد. فیزیوتراپ همچنین می‌تواند به کشش عضلات سفت و اسپاستیک کمک کند.
حرکت‌درمانی با محدودیت‌های اصلاح‌شده (mCIMT)
حرکت‌درمانی با از محدودیت اصلاح‌شده شامل مهار قسمتی از بدن است که تحت تأثیر همی پلژی قرار نگرفته است. این گزینه درمانی طرف ضعیف‌تر شما را مجبور به جبران می‌کند و هدف آن بهبود کنترل و تحرک عضلانی است.
مطالعه‌ای کوچک در سال 2018 به این نتیجه رسید که گنجاندن حرکت‌درمانی با محدودیت‌های اصلاح‌شده در توانبخشی سکته مغزی ممکن است مؤثرتر از درمان‌های سنتی به تنهایی باشد.
دستگاه‌های کمکی
برخی از فیزیوتراپ‌ها ممکن است استفاده از بریس، عصا، ویلچر یا واکر را توصیه کنند. استفاده از دستگاه کمکی ممکن است به بهبود کنترل و تحرک عضلانی کمک کند.
ایده خوبی است که با متخصص مشورت کنید تا بدانید کدام دستگاه برای شما بهترین عملکرد را فراهم می‌کند. او همچنین ممکن است تغییراتی را که می‌توانید در خانه‌تان انجام دهید، مانند صندلی‌های مناسب حمام، سطح شیب‌دار و میله‌های دستگیره را توصیه می‌کند.
درمان ذهنی
تصور حرکت دادن نیمه فلج بدن ممکن است به فعال شدن بخش‌هایی از مغز که مسئول حرکت هستند کمک کند. تصویرسازی ذهنی اغلب با روش‌های درمانی دیگر همراه است و به‌ندرت به‌تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطالعه‌ای متاآنالیز با بررسی نتایج 23 مطالعه نشان داد که تصویرسازی ذهنی ممکن است گزینه درمانی مؤثری برای بازیابی قدرت درصورت ترکیب با فیزیوتراپی باشد.
تحریک الکتریکی
متخصص می‌تواند با استفاده از پدهای الکتریکی به تحریک حرکت عضلانی کمک کند. الکتریسیته به ماهیچه‌هایی که نمی‌توانید آگاهانه حرکت دهید اجازه می‌دهد تا منقبض شوند. هدف تحریک الکتریکی کاهش عدم تعادل در سمت آسیب‌دیده مغز و بهبود انعطاف‌پذیری مغز است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
همی پلژی تقریباً همیشه دلیلی برای مراجعه به پزشک در اسرع وقت است. تنها استثنا در صورتی است که می‌دانید بیماری‌ای مانند میگرن همی پلژیک دارید که باعث همی پلژی می‌شود و پزشک به شما درمورد نحوه نظارت و واکنش به این بیماری توصیه‌ها و راهنمایی‌های لازم را ارائه کرده است.
جمع‌بندی
همی پلژی، اختلالی است که باعث فلج عضلات یک طرف بدن می‌شود. این بیماری در قسمت‌های مختلف بدن و با شدت‌های متفاوت اتفاق میفتد و باعث ناتوانی بیمار در انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره می‌شود. بنابراین درمان آن از اهمیت زیادی برخوردار است. برای درمان علائم این بیماری می‌توانید به کلینیک توانبخشی رسش مراجعه کنید و از کمک‌های کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.
جهت دریافت مشاوره رایگان برای درمان اختلالات مختلف و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست.
منابع
سوالات متداول
ممکن است به شما گفته شود که همی پلژی نوعی فلج مغزی است که نامی توصیفی برای گروه وسیع‌تری از شرایط است که در آنها حرکت و وضعیت بدن به‌دلیل آسیب به مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این شرایط مادام‌العمر و غیرپیش‌رونده هستند، به این معنی که بدتر نمی‌شوند. ممکن است این اختلال با گذشت زمان متفاوت به نظر برسد، که بخشی از آن به‌دلیل رشد و تکامل کودک است.
تقریباً همه کودکان مبتلا به همی پلژی درنهایت راه خواهند رفت و صحبت خواهند کرد؛ اگرچه ممکن است کمی دیرتر از همسالان خود این کار را انجام دهند. بسیاری از کودکان مبتلا به همی پلژی به‌جای چهاردست‌وپا رفتن، نوعی از خزیدن با باسن را در حالت نشسته انجام می‌دهند. اما این امر بسیار طبیعی است و فقط به این معنی است که قسمت پایینی شلوار به جای زانوهای آن، بیشتر فرسوده می‌شود! برخی کودکان علاوه بر همی پلژی، مشکلات دیگری نیز دارند که ممکن است بر راه رفتن و گفتار تأثیر بگذارند.
خیر، هرچند با رشد کودک شما ممکن است متوجه شوید که همی پلژی بر جنبه‌های بیشتری از رشد او نسبت به آنچه که بلافاصله آشکار است، تأثیر می‌گذارد. همی‌پلژی در طول عمر تغییر زیادی نمی‌کند. بااین‌حال، اثرات آن را می‌توان با درمان مناسب به حداقل رساند.
بیشتر کودکان و نوجوانان مبتلا به همی پلژی به مدارس عادی می‌روند. بهتر است در خصوص فرزندتان اطلاعات کافی در اختیار معلمان قرار دهید. برای کودکان مبتلا به همی پلژی، مدرسه بسیار خسته‌کننده‌تر از دانش‌آموزان عادی است. با ادامه روز مدرسه، خستگی ممکن است بر تمام فعالیت‌ها تأثیر بگذارد و ممکن است باعث گریه یا تحریک‌پذیری شود. صحبت کردن با معلم فرزندتان برای آگاهی او از این موضوع مفید است. ممکن است بتوانید برای او مکانی برای استراحتی کوتاه ترتیب دهید.
بسیاری از افراد مبتلا به همی پلژی قادر به رانندگی با اتومبیل هستند، اگرچه معمولاً به دنده‌های اتوماتیک، فرمان هیدرولیک و آداپتورهای فرمان و راهنما نیاز دارند. بااین‌حال، اگر صرع یا مشکلات شدید چشمی داشته باشند، قادر به دریافت گواهینامه نخواهند بود.
همی پلژی، اختلالی دائمی است و در حال حاضر درمانی برای آن وجود ندارد. این بیماری به‌عنوان اختلالی غیرپیش‌رونده شناخته می‌شود؛ زیرا علائم با گذشت زمان بدتر نمی‌شوند. فردی که به همی پلژی مبتلا است و برنامه درمانی مؤثری را دنبال می‌کند، ممکن است بتواند علائم همی پلژی خود را به‌مرور زمان بهبود بخشد. افراد مبتلا به همی پلژی اغلب می‌توانند با استفاده از وسایل کمکی حرکتی، زندگی مستقل و فعالی داشته باشند.
