دلایل، علائم و نشانه های فلج مغزی در کودکان چیست؟

بررسی اجمالی

فلج مغزی گروهی از اختلالات می‌باشد که بر حرکت و تون عضله یا وضعیت بدن تأثیر می‌گذارد. علت آن آسیب‌هایی است که هنگام رشد، غالباً قبل از تولد، به مغز نابالغ وارد می‌شوند.

علائم و نشانه‌های آن در دوران نوزادی یا پیش‌دبستانی ظاهر می‌شوند. به‌طور کلی، فلج مغزی باعث اختلال در حرکات به شکل رفلکس‌های غیرطبیعی، شلی یا سفتی اندام‌ها و تنه، پوسچر (حالت بدن) غیرطبیعی، حرکات غیرارادی، راه رفتن ناپایدار یا ترکیبی از این موارد می‌شود.

کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است دچار مشکل در بلع بوده و معمولاً دچار عدم تعادل عضلات چشم هستند. در این حالت چشم‌ها روی شیئی خاص متمرکز نمی‌شوند. همچنین ممکن است به‌دلیل سفتی عضلات، دامنه حرکتی این افراد در مفاصل مختلف بدن کاهش یابد.

تأثیر فلج مغزی بر عملکرد کودکان بسیار متفاوت است. برخی از کودکان مبتلا می‌توانند راه بروند. در حالی که دیگران نیاز به کمک دارند. برخی از افراد دارای هوش نرمال یا تقریباً عادی هستند، اما برخی دیگر دارای ناتوانی ذهنی می‌باشند. صرع، کوری یا ناشنوایی نیز ممکن است در برخی وجود داشته باشد.

علائم

علائم و نشانه‌های فلج مغزی می‌توانند بسیار متفاوت باشند. مشکلات حرکتی و هماهنگی مرتبط با فلج مغزی عبارت‌اند از:

• تفاوت و تنوع در تون عضلات، مانند سفتی یا شلی بیش‌ازحد
• عضلات سفت و رفلکس‌های اغراق‌آمیز (اسپاستیک)
• عضلات سفت و سخت با رفلکس‌های طبیعی (سفتی)
• عدم تعادل و هماهنگی عضلانی (آتاکسی)
• لرزش یا حرکات غیرارادی
• حرکات کند و آهسته
• تأخیر در رسیدن به نقاط عطف مهارت‌های حرکتی، مانند فشار آوردن روی بازوها، نشستن یا خزیدن (چهار دست و پا رفتن)
• علاقه به یک طرف بدن، مانند رسیدن به چیزی با یک دست یا کشیدن یک پا هنگام خزیدن
• دشواری در راه رفتن، مانند راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن به‌صورت خمیده و زاویه‌دار، راه رفتن قیچی‌مانند با زانوهای ضربدری، راه رفتن با فاصله زیاد پاها یا راه رفتن نامتقارن
• ریزش بیش‌ازحد آب دهان یا اختلالات بلع
• مشکل در مکیدن یا غذا خوردن
• تأخیر در رشد گفتار یا مشکل در صحبت کردن
• مشکلات یادگیری
• مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند بستن دکمه لباس یا برداشتن وسایل
• تشنج

فلج مغزی می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد، یا ممکن است در درجه اول فقط به یک اندام یا یک طرف بدن آسیب برساند. اختلال مغزی که باعث فلج مغزی شده است با گذشت زمان تغییر نمی‌کند. بنابراین علائم معمولاً با افزایش سن بدتر نمی‌شوند.

بااین‌حال، با بزرگ‌تر شدن کودک، برخی از علائم ممکن است کم و بیش در او آشکار شوند. مشکلات کوتاه شدن و سفتی عضلات درصورت عدم درمان تهاجمی ممکن است بدتر شوند.

ناهنجاری‌های مغزی مرتبط با فلج مغزی همچنین ممکن است به سایر مشکلات عصبی ازجمله موارد زیر منجر شوند:

• مشکل در دیدن و شنیدن
• ناتوانی‌های فکری
• تشنج
• درک غیرطبیعی از لمس یا درد
• بیماری‌های دهان و دندان
• مشکلات بهداشت روان
• بی‌اختیاری ادرار

علائم فلج مغزی به تفکیک نوع

وقتی مراکز کنترل حرکتی در مغز در حال رشد آسیب می‌بینند، می‌تواند منجر به انواع مختلفی از مشکلات حرکتی شود. این محدودیت‌ها بر اساس شدت و محل آسیب مغزی و همچنین نوع خاص فلج مغزی کودک متفاوت هستند.

فلج مغزی اسپاستیک

این اختلال شامل حرکات ناگهانی و عضلات منقبض است که ناشی از آسیب به قشر حرکتی مغز یا مسیرهای هرمی است. این بیماری شایع‌ترین نوع CP است که حدود 80 درصد تشخیص‌ها را شامل می‌شود. علائم فلج مغزی اسپاستیک عبارت‌اند از:

• راه رفتن غیرطبیعی و رفلکس‌های ناشیانه
• سفتی عضلات در یک سمت بدن
• منقبض شدن دائمی عضلات یا مفاصل (این نوع اغلب باعث کوادری‌پلژی (درگیری 4 اندام)، دی‌پلژی (درگیری 2 اندام) یا همی‌پلژی اسپاستیک می‌شود)

فلج مغزی آتاکسیک

این اختلال شامل تعادل و هماهنگی ضعیف ناشی از آسیب به مخچه است. علائم فلج مغزی آتاکسیک شامل موارد زیر هستند:

• ناتوانی در هماهنگی و ادراک عمق
• دشواری در صحبت کردن
• لرزش و رعشه
• باز کردن بیش‌ازحد پاها هنگام راه رفتن (گام‌های پهن)

فلج مغزی آتتوئید یا دیسکینتیک

این اختلال باعث حرکات غیرارادی و کنترل‌نشده به‌دلیل آسیب به عقده‌های قاعده‌ای یا مخچه می‌شود. علائم فلج مغزی آتتوئید عبارت‌اند از:

• مشکلات مربوط به تغذیه و وضعیت بدنی (پوسچر)
• اندام‌های شل یا بدن سفت و صلب
• حرکات کنترل‌نشده که می‌توانند روزانه تغییر کنند (از شلی تا تنش زیاد)

فلج مغزی هیپوتونیک

فلج مغزی هیپوتونیک ناشی از آسیب به مخچه است و باعث می‌شود قوام عضلانی کمتر از حد طبیعی باشد و بدن کودک شل یا لخت به نظر برسد. علائم عبارت‌اند از:

• مفاصل و رباط‌های بسیار منعطف
• عدم کنترل سر و تعادل ضعیف
• تأخیر در رسیدن به مراحل رشدی مثل سینه خیز رفتن یا راه رفتن

فلج مغزی مختلط

این اختلال زمانی رخ می‌دهد که آسیب به چندین ناحیه از مغز وارد شده باشد. شایع‌ترین اشکال آن «اسپاستیک-دیسکینتیک» و «اسپاستیک-آتاکسیک» است و درمان آن نیازمند رویکردی کاملاً اختصاصی می‌باشد.

دلایل و علت فلج مغزی

فلج مغزی در اثر ناهنجاری یا اختلال در رشد مغز، اغلب قبل از تولد در کودک ایجاد می‌شود. در بسیاری از موارد، علت آن مشخص نیست.

عواملی که می‌توانند منجر به مشکلات رشد مغز شوند عبارت‌اند از:

• جهش‌های ژنتیکی که منجر به رشد غیرطبیعی می‌شوند
• عفونت‌های مادری که روی جنین در حال رشد تأثیر می‌گذارد
• سکته مغزی جنین که باعث اختلال در خونرسانی به مغز در حال رشد می‌شود
• خونریزی مغز در رحم یا در نوزاد تازه متولدشده
• عفونت نوزادان که باعث التهاب در مغز یا اطراف آن می‌شود
• آسیب‌دیدگی سر نوزاد در اثر تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا سقوط
• کمبود اکسیژن مغز در اثر زایمان یا وضع حمل دشوار؛ اگرچه آسفیکسی (خفگی) هنگام زایمان معمولاً کمتر از آنچه تصور می‌شود اتفاق میفتد.

عوامل خطر

تعدادی از عوامل با افزایش خطر فلج مغزی مرتبط هستند.

سلامت مادر

عفونت‌های خاص یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی در دوران بارداری می‌توانند به‌طور قابل توجهی خطر ابتلا به فلج مغزی را برای کودک افزایش دهند.

عفونت‌های نگران‌کننده عبارت‌اند از:

• سیتومگالوویروس: این ویروس شایع علائمی شبه آنفولانزا ایجاد می‌کند و اگر مادر اولین عفونت فعال خود را در دوران بارداری داشته باشد، می‌تواند منجر به نقایص مادرزادی شود.
• سرخک آلمانی (سرخجه): با واکسن می‌توان از این عفونت ویروسی پیشگیری کرد.
• هرپس: این بیماری می‌تواند در دوران بارداری از مادر به کودک منتقل شود و رحم و جفت را تحت تأثیر قرار دهد. التهاب ایجادشده توسط این عفونت می‌تواند به سیستم عصبی نوزاد متولدشده آسیب برساند.
• سفلیس: یک عفونت باکتریایی مقاربتی است.
• توکسوپلاسموز: این عفونت توسط انگلی ایجاد می‌شود که در مواد غذایی آلوده، خاک و مدفوع گربه‌های آلوده وجود دارد.
• عفونت ویروس زیکا: نوزادانی که عفونت زیکا در مادرشان باعث شده اندازه سر آن‌ها کوچک‌تر از حد طبیعی باشد (میکروسفالی) می‌توانند دچار فلج مغزی نیز شوند.
• سایر بیماری‌ها: سایر مشکلاتی که می‌توانند خطر فلج مغزی را افزایش دهند شامل مشکلات تیروئید، اختلالات ذهنی یا تشنج و قرار گرفتن در معرض سمومی مانند متیل جیوه هستند.

بیماری نوزادی

بیماری‌هایی در نوزاد تازه متولدشده که می‌توانند خطر فلج مغزی را تا حد زیادی افزایش دهند عبارت‌اند از:

• مننژیت باکتریایی: این عفونت باکتریایی باعث التهاب در غشای اطراف مغز و نخاع می‌شود.
• انسفالیت ویروسی: این عفونت ویروسی به‌طور مشابه باعث التهاب در غشای اطراف مغز و نخاع می‌شود.
• یرقان (زردی) شدید یا درمان‌نشده: یرقان به‌صورت زردی پوست ظاهر می‌شود. این بیماری زمانی اتفاق میفتد که مواد جانبی خاصی از سلول‌های خونی «استفاده‌شده» از جریان خون فیلترنشده باشند.
• خونریزی در مغز: این وضعیت معمولاً به‌دلیل سکته مغزی کودک در رحم ایجاد می‌شود.

سایر عوامل خطر در بارداری و تولد

 
در حالی که ریسک بالقوه هر یک از این موارد محدود است، عوامل خطر دیگر بارداری یا تولد که باعث افزایش خطر فلج مغزی می‌شوند عبارت‌اند از:

• حالت زایمان بریچ: نوزادان مبتلا به فلج مغزی به احتمال زیاد در هنگام زایمان، کف پاهایشان رو به پایین است و به جای سر ابتدا پای آن‌ها خارج می‌شود. 
• وزن کم هنگام تولد: نوزادانی که کمتر از 5.5 پوند (2.5 کیلوگرم) وزن دارند بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند. این خطر با کاهش وزن هنگام تولد افزایش می‌یابد.
• چند قلویی: خطر ابتلا به فلج مغزی با افزایش تعداد نوزادانی که در رحم مشترک قرار دارند افزایش می‌یابد. درصورت فوت یک یا چند نوزاد، خطر ابتلا به فلج مغزی برای بازماندگان بیشتر می‌شود.
• تولد زودرس: نوزادانی که در کمتر از هفته 28 بارداری متولد شده‌اند بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند. هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطر فلج مغزی بیشتر می‌شود.

بیماری‌های همراه با فلج مغزی

کودکان مبتلا به فلج مغزی بیشتر در معرض اختلالات هم‌زمان مانند موارد زیر هستند:

• اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
• چالش‌های رفتاری و اختلالات طیف اتیسم
• صرع (اختلالات تشنجی) - طبق آمار حدود 42 درصد کودکان مبتلا به فلج مغزی، صرع دارند.
• ناتوانی‌های ذهنی یا یادگیری
• مشکلات پردازش حسی، بینایی، شنوایی یا گفتاری (دیس‌آرتری)

تشخیص شرایط عصبی در کودکان خردسال، به‌ویژه اگر در گفتار یا حرکات دست مشکل داشته باشند، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. نظارت دقیق بر رشد و رفتارهای کودک می‌تواند به شناسایی زودهنگام علائم کمک کند.

عوارض و مشکلات

ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی و مشکلات هماهنگی می‌توانند به مشکلاتی در دوران کودکی یا بزرگسالی منجر شوند که شامل موارد زیر هستند:

• کنتراکچر (انقباض): این اختلال کوتاه شدن بافت عضلانی به‌دلیل سفت شدن عضلات (اسپاسم) است. کنتراکچر می‌تواند رشد استخوان را مهار کند، باعث خم شدن استخوان و تغییر شکل مفصل، دررفتگی کلی یا دررفتگی جزئی شود.
• پیری زودرس: برخی از انواع پیری زودرس افراد مبتلا به فلج مغزی را در 40سالگی درگیر می‌کنند و این به‌دلیل مشکلات و فشارهایی است که بیماری در بدن آن‌ها ایجاد می‌کند.
• سوء تغذیه: مشکلات خوردن یا مشکلات بلع می‌توانند تغذیه کافی را برای فردی که دچار فلج مغزی شده، به‌ویژه نوزادان، دشوار کنند. این مشکل می‌تواند رشد را مختل کرده و استخوان‌ها را ضعیف کند. برخی از کودکان برای دریافت تغذیه کافی به لوله تغذیه نیاز دارند.
• مشکلات سلامت روان: افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است دارای مشکلات بهداشت روان مانند افسردگی باشند. انزوای اجتماعی و چالش‌های کنار آمدن با معلولیت می‌توانند منجر به افسردگی شوند.
• بیماری قلبی و ریوی: افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است به بیماری قلبی ریوی و اختلالات تنفسی مبتلا شوند.
• استئوآرتریت (آرتروز): فشار بر روی مفاصل یا ترازبندی غیرطبیعی مفاصل ناشی از عضلات اسپاستیک ممکن است منجر به شروع زودرس این بیماری دردناک و تخریب‌کننده استخوان شود.
• استئوپنی: شکستگی‌های ناشی از تراکم استخوان کم (استئوپنی) می‌توانند از چندین عامل شایع مانند عدم تحرک، کمبودهای تغذیه‌ای و استفاده از داروهای ضدصرع ناشی شوند.

پیشگیری

از بیشتر موارد فلج مغزی نمی‌توان جلوگیری کرد، اما می‌توانید خطر آن‌ها را کاهش دهید. اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، می‌توانید برای حفظ سلامتی کودک و به حداقل رساندن عوارض بارداری این مراحل را انجام دهید:

• حتماً واکسینه شوید: واکسینه شدن در برابر بیماری‌هایی مانند سرخجه، ترجیحاً قبل از بارداری، ممکن است از عفونتی که می‌تواند باعث آسیب مغزی جنین شود جلوگیری کند.
• مراقب خود باشید: هرچه سلامتی شما در بارداری بیشتر باشد، احتمال ابتلا به عفونت منجر به فلج مغزی در نوزاد کمتر می‌شود.
• مراقبت‌های زودهنگام و مداوم قبل از تولد را دنبال کنید: مراجعه منظم به پزشک در دوران بارداری روش خوبی برای کاهش خطرات سلامتی برای شما و نوزاد متولد نشده شماست. مراجعه منظم به پزشک می‌تواند از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و عفونت جلوگیری کند.
• ایمنی خوبی برای کودک فراهم کنید: با تهیه صندلی ماشین، کلاه ایمنی دوچرخه، ریل ایمنی کنار تخت و نظارت مناسب از آسیب‌دیدگی سر کودک جلوگیری کنید.
• از مصرف الکل، تنباکو و داروهای غیرقانونی خودداری کنید: این موارد با خطر فلج مغزی در ارتباط هستند.

جمع‌بندی

فلج مغزی اختلالی است که به‌طور غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد و معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل است. اگرچه CP وضعیتی جدی است و مکرراً باعث ناتوانی می‌شود، پیشرفت‌های پزشکی مدرن درمان‌های جدیدی برای کمک به علائم و اثرات آن ارائه می‌دهند. همچنین پیشرفت در تکنولوژی‌های کمکی می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا زندگی طولانی‌تر و کامل‌تری داشته باشند.

اگر فرزند شما مبتلا به فلج مغزی است، پزشک اطفال می‌تواند به شما در درک این اختلال و ارائه راهنمایی و حمایت‌های لازم کمک کند. او همچنین می‌تواند در یافتن منابعی که به سلامت و رفاه فرزندتان کمک می‌کنند، یاریتان دهد. 

برای دریافت مشاوره رایگان در مورد فلج مغزی و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید‌. کلینیک رسش همیشه پاسخگو و در کنار شما هستیم .

منابع

healthline.com

cerebralpalsyguide.com

sense.org.uk

my.clevelandclinic.org

mayoclinic.org