فلج مغزی تشنج در کودکان فلج مغزی
تشنج در کودکان مبتلا به فلج مغزی نسبتاً شایع است. بیماران مبتلا به فلج مغزی ممکن است انواع مختلفی از تشنج از خفیف تا شدید را تجربه کنند.
طبق گفته بنیاد صرع، تشنج موجی از انرژی الکتریکی به مغز است که بدن را برای مدتی تحت تأثیر قرار می‌دهد. تغییرات شیمیایی در سلول‌های عصبی باعث تشنج یا حرکت بدن به روش‌های مشخص شده و گاهی‌اوقات باعث تغییر یا از دست دادن هوشیاری می‌شوند.
هر فردی بدون در نظر گرفتن سلامتی در هر زمان و هر سنی مستعد ابتلا به تشنج است. تشنج می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تب در کودک خردسال، قرار گرفتن در معرض سم، اختلالات متابولیک و الکترولیت و آسیب مغزی و غیره رخ دهد. کودکان مبتلا به فلج مغزی بیشتر تحت تأثیر اختلالی تشنجی به نام صرع قرار می‌گیرند؛ زیرا قسمت‌های خاصی از مغز آنها قبلاً آسیب دیده‌اند.
چه چیزی باعث تشنج می‌شود؟
تشنج معمولاً زمانی اتفاق میفتد که فعالیت الکتریکی در مغز به نحوی نادرست شروع شود و دلایل احتمالی زیادی برای این اتفاق وجود دارند، از جمله:
- ضربه مغزی
- جراحت سر
- واکنش به داروهای خاص
- عدم تعادل الکترولیت
- تب شدید
- تومورها
- قند خون پایین
- عوامل ژنتیکی
- عفونت‌ها
- سموم
آیا تشنج اختلالی شایع در کودکان مبتلا به فلج مغزی است؟
کودکان مبتلا به فلج مغزی احتمالاً حداقل یک یا چند بار در طول زندگی خود، دچار تشنج می‌شوند. در بسیاری از موارد، آنها هم تشنج عمومی و هم تشنج جزئی را تجربه می‌کنند. تشنج عمومی کل مغز را تحت تأثیر قرار داده، در حالی که تشنج جزئی (کانونی) یک طرف یا یک قسمت از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
طبق مطالعات، تشنج در کودکان مبتلا به فلج مغزی در کودکان مبتلا به تتراپلژی اسپاستیک شایع‌تر است.
تشنج عمومی
تشنج‌های عمومی که شدیدتر از تشنج‌های جزئی در نظر گرفته می‌شوند، انواع مختلفی دارند.
- نوع رایج تشنج عمومی تونیک-کلونیک (صرع بزرگ) نامیده می‌شود. هنگامی که کودک تشنج تونیک-کلونیک را تجربه می‌کند، ممکن است حرکات بدنی تکراری، تشنج و از دست دادن هوشیاری داشته باشد. تشنج‌های تونیک-کلونیک معمولاً در عرض چند دقیقه فروکش می‌کنند، اما کودکان ممکن است به دلیل گاز گرفتن در طول تشنج، بی‌اختیاری و بریدگی در داخل گونه یا زبان خود را تجربه کنند. صورت و لب‌های کودک نیز ممکن است رنگ پریده یا آبی به نظر برسند. پس از تشنج، تقریباً همیشه یک دوره خستگی وجود دارد و زمان بهبودی می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر باشد.
- تشنج غایب شکل دیگری از تشنج عمومی است. این وقایع می‌توانند مکرراً اتفاق بیفتند و معمولاً حدود 20 ثانیه یا کمتر طول می‌کشند. هنگامی که کودک دچار تشنج غایب (همچنین به‌عنوان پتی مال شناخته می‌شود) می‌شود، اغلب چشمانش به سمت سمت بالا خیره می‌شوند. گاهی‌اوقات، چشم‌ها و پلک‌ها برای مدت کوتاهی در طول تشنج تکان می‌خورند. کودک به شما پاسخی نخواهد داد، اما هوشیاری کامل خود را به دست می‌آورد و به محض تمام شدن آن به فعالیت قبلی خود بازمی‌گردد. سایر علائم تشنج غایب عبارت‌اند از حرکات تکراری صورت مانند لب زدن یا جویدن، چرخاندن صورت یا نگاه کردن به سمت اطراف یا حتی بی حرکت ماندن برای چند لحظه. تشنج غیبت می‌تواند در اوایل دوران کودکی یا در اوایل سال‌های نوجوانی شروع شود، اما معمولاً در سن 18 سالگی از بین می‌رود.
- تشنج میوکلونیک نوع دیگری از تشنج عمومی است که با حرکات تکان‌دهنده غیرارادی بازوها، تنه، پاها یا صورت مشخص می‌شود. این نوع تشنج بی‌دلیل اتفاق میفتد و معمولاً در عرض چند ثانیه فروکش می‌کند. تشنج میوکلونیک معمولاً فقط یک طرف یا قسمتی از بدن را درگیر می‌کند.
- تشنج آتونیک زمانی رخ می‌دهد که تون عضلانی به‌طور موقت، معمولاً برای یک دقیقه یا کمتر، از بین می‌رود. در بیشتر موارد، سر کودک به سمت پایین میفتد و کنترل وضعیت بدن او از بین می‌رود و باعث می‌شود که او سست شود و بیفتد. برای کودکانی که تشنج‌های آتونیک را تجربه می‌کنند، استفاده از کلاه ایمنی برای محافظت از سرشان در هنگام سقوط ضروری است؛ زیرا این تشنج‌ها می‌توانند چندین بار در روز اتفاق بیفتند و کودک در هر زمانی ممکن است بیفتد.
تشنج جزئی (کانونی)
ازآنجایی‌که تشنج‌های کانونی یا جزئی فقط یک طرف مغز را درگیر می‌کنند، به شدت تشنج‌های عمومی نیستند، اما همچنان مهم است که بدانید چگونه از کودک خود در هنگام وقوع این حملات محافظت کنید.
تشنج جزئی در افراد مبتلا به صرع شایع است و علائم آن بستگی به این دارد که کدام قسمت از مغز فعالیت الکتریکی را انجام می‌دهد. به‌طور کلی، علائم این تشنج عبارت‌اند از:
- توهمات شنوایی
- مشکلات حسی
- رفتار سازمان‌نیافته
- حرکات غیر قابل کنترل بدن
آسیب مغزی و تشنج
برای کودکان مبتلا به فلج مغزی، آسیب مغزی علت اصلی تشنج است. آسیب‌های مغزی در نوزادان معمولاً در طول فرآیند تولد اتفاق میفتند، زمانی که نوزاد از اکسیژن محروم می‌شود یا توسط ابزارهای مورد استفاده برای کمک به زایمان سخت آسیب می‌بیند.
هنگامی که آسیب‌های مغزی رخ می‌دهند، تشنج به احتمال زیاد اتفاق میفتد. نوع تشنج به محل آسیب در مغز بستگی دارد. اگر آسیب شدیدی در طول دوره زایمان اتفاق بیفتد، خطر ابتلا به تشنج به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
تشنج پس از آسیب مغزی ممکن است در اوایل دوران نوزادی شروع شود، اما تشخیص آن ممکن است سخت باشد؛ زیرا نوزادان تمایل به انجام حرکات غیرمنتظره یا تکراری دارند. ضروری است که با پزشک کودک خود برای جستجوی علائم تشنج صحبت کنید تا بتوانید به شناسایی آنها کمک کرده و در هنگام بروز آنها از ایمنی کودک خود محافظت کنید.
چالش‌های زندگی با تشنج
ابتلا به تشنج با چالش‌های زیادی همراه است که می‌تواند بر زندگی روزمره کودک تأثیر بگذارد و باعث محدودیت در انجام فعالیت‌ها شود.
برخی از چالش‌های زندگی با تشنج که کاردرمانگران می‌توانند به آنها کمک کنند عبارت‌اند از:
- سقوط‌های مکرر
- اضطراب یا ترس از سقوط، تشنج و از دست دادن استقلال
- ایزوله‌سازی اجتماعی
- جراحی‌ها
کاردرمانی برای کودکان مبتلا به تشنج به آنها کمک می‌کند که علیرغم بیماری‌ای که دارند، به‌طور کامل‌تری در زندگی و فعالیت‌های روزمره شرکت کنند.
درمان تشنج در کودکان مبتلا به فلج مغزی
هیچ درمانی برای تشنج وجود ندارد، اما برخی داروها و برنامه‌های غذایی ثابت کرده‌اند که به کاهش دفعات تشنج و کنترل شدت آن در بسیاری از کودکان کمک می‌کنند.
داروهای ضدتشنج رایج‌ترین درمان مورد استفاده برای کودکان مبتلا فلج مغزی و تشنج هستند. این داروها در کنار کاهش دفعات تشنج می‌توانند به کودکان مبتلا به نوسانات خلقی و طغیان عاطفی نیز کمک کنند.
رژیم غذایی زمانی استفاده می‌شود که داروها به کنترل دفعات تشنج کمکی نمی‌کنند. به‌طور خاص، رژیم کتوژنیک، که کربوهیدرات کم و چربی بالایی دارد، برای کودکانی استفاده می‌شود که به داروهای ضدتشنج واکنش نشان نمی‌‌دهند.
حفظ این رژیم غذایی برای کودکان سخت است و نیاز به نظارت مداوم برای وجود کتون‌ها دارد که در این رژیم غذایی افزایش یافته و به نظر می‌رسد بر الگوی تشنج تأثیر می‌گذارد. ازآنجایی‌که در حال حاضر گزینه‌های دارویی زیادی وجود دارند، نیاز به استفاده از رژیم غذایی نسبتاً نادر است.
اگر داروها و رژیم غذایی مؤثر واقع نشدند، آخرین راه حل در برخی موارد جراحی است. نوع جراحی بستگی به نوع تشنج کودک و شدت آن دارد. جراحی‌هایی که برای کودکان مبتلا به اختلالات تشنج غیرقابل کنترل استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- برداشتن ضایعه کانونی. در طول این عمل جراحی، بخشی از مغز برداشته شده و الکترودهای ساب دورال برای کمک به کنترل تشنج کاشته می‌شوند.
- نیمکره‌برداری (همیسفرکتومی). در طول این عمل، تقریباً یک طرف مغز برداشته شده تا بخشی از مغز که باعث تشنج می‌شود غیرفعال شود. این جراحی فقط در موارد نادری استفاده می‌شود.
- کورپوس کالوزوتومی. در این عمل جراحی، جسم پینه‌ای در مغز برای کاهش تشنج عمومی بریده می‌شود. هیچ بخشی از مغز با این نوع جراحی برداشته نمی‌شود.
جمع‌بندی
یکی از اختلالاتی که در کودکان مبتلا به فلج مغزی مشاهده می‌شود، تشنج است. تشنج می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جبران‌ناپذیری در کودکان فلج مغزی شود. بنابراین درمان آن اهمیت زیادی دارد. روش‌های درمانی مختلف ازجمله دارودرمانی، رژیم غذایی و عمل جراحی با توجه به شدت تشنج توصیه می‌شوند.
