بیش فعالی ریتالین در درمان بیش فعالی- نحوه مصرف و عوارض آن
داروی ریتالین چیست؟
ریتالین، دارویی است که برای درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی استفاده میشود. اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلال روانی شایعی است که میلیون‌ها کودک و بزرگسال در سراسر جهان را درگیر کرده است. با وجود عدم توجه و دشواری در کنترل رفتارهای تکانشی و آنی، بیش فعالی میتواند بر بسیاری از جنبه‌های زندگی بیمار ازجمله زندگی حرفه‌ای، تحصیلی و بین فردی تأثیر بگذارد.
یکی از روش‌های درمان بیش فعالی، داروی تجویزشده ریتالین است. اگر شما یا عزیزانتان به بیش فعالی مبتلا هستید و ریتالین را به‌عنوان گزینه درمانی بالقوه در نظر دارید، بهتر است ادامه مطلب را مطالعه کنید تا درمورد کاربردها، عوارض و مزایای این دارو بیشتر بدانید.
حتما مطالعه کنید: تنظیم دوز داروی بیش فعالی
ریتالین چیست و چگونه اثر می‌گذارد؟
ریتالین نام تجاری داروی متیل فنیدیت است، که مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان بیش فعالی در کودکان بالای 6 سال و بزرگسالان قرار گرفته است. همچنین برای درمان نارکولپسی یا اختلال خواب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
متیل فنیدات با مسدود کردن بازجذب دو انتقال‌دهنده عصبی نوراپی نفرین و دوپامین، اثر محرک در سیستم عصبی مرکزی، عمدتاً در قشر جلوی مغز ایجاد میکند و درنتیجه مقدار آن‌ها را در منطقه کلیدی از مغز که با انگیزه و عمل مرتبط است، افزایش می‌دهد. در بیشتر موارد، علائم اختلال نقص توجه/بیش فعالی مانند بی‌قراری و بی‌توجهی را بهبود می‌بخشد.
ریتالین به‌دلیل شباهت‌های رفتاری-دارویی که به مت آمفتامین و کوکائین دارد، ماده‌ای تحت کنترل دولت‌ها است.
جوزف شراند، مدیر ارشد پزشکی مرکز مراقبت اجتماعی ریورساید و مدرس روانپزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد، توضیح می‌دهد: «به مرور زمان، برخی از افراد به دوزهای بالاتر و بالاتری از آن نیاز خواهند داشت.» این چیزی است که ما باید واقعاً مراقب آن باشیم؛ زیرا اگر محرکی را بیش‌ازحد مصرف کنید، میتواند تأثیرات بسیار مهمی بر فشار خون و ضربان قلب شما داشته باشد.
با توجه به گفته‌های او، ریتالین را میتوان با خیال راحت مصرف کرد و افراد مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی نباید به‌دلیل ترس از ایجاد وابستگی تحت درمان قرار گیرند.
دیوید فیفل، استاد روانپزشکی در دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو و مؤسس و رئیس موسسه عصبی روانپزشکی کادیما، می‌گوید: «ما می‌دانیم که درمان نشدن افرادی که اختلال نقص توجه/بیش فعالی دارند، میتواند عواقب بسیار مهمی داشته باشد. این به صراحت بارها و بارها نشان داده شده است ... بنابراین از بسیاری جهات، دارو اثرات مفید زیادی دارد.»
حتما بخوانید:فلوکستین و بیش فعالی
سایر کاربردهای بالقوه ریتالین
در حالی که ریتالین معمولاً برای درمان اختلال نقص توجه/بیش فعالی تجویز میشود، میتوان از آن برای درمان چند بیماری دیگر نیز استفاده کرد. هنگامی که دارویی برای درمان شرایطی استفاده میشود که از طرف دولت تأیید نشده است، به آن استفاده «استفاده بدون مجوز» یا «استفاده خارج از دستور» می‌گویند.
اگرچه برای درمان این بیماری‌ها توسط سازمان غذا و دارو تأیید نشده است، اما ممکن است ریتالین برای درمان موارد زیر نیز تجویز شود:
- افسردگی
- خستگی در افراد مبتلا به سرطان
- افسردگی مقاوم به درمان در جمعیت سالمندان
- بی‌تفاوتی در بیماری آلزایمر
حتما بخوانید: درمان افسردگی با ورزش
مقدار مصرف ریتالین
ریتالین با نسخه بهصورت قرص‌های 5 میلی‌گرمی، 10 میلی‌گرمی و 20 میلی‌گرمی در دسترس است و بهصورت خوراکی مصرف میشود. اغلب دو تا سه بار در روز مصرف میشود و کوتاه‌مدت است، به این معنی که در عرض 30 تا 45 دقیقه پس از مصرف عمل میکند و معمولاً در عرض سه تا پنج ساعت از بین می‌رود.
به گفته دکتر شرند، بیماران معمولاً بسته به برنامه کاری خود، دوز اول ریتالین را در صبح و دوز دوم را در وسط روز مصرف می‌کنند.
دکتر فیفل می‌افزاید: دوز مصرفی ریتالین میتواند از 10 میلی‌گرم تا 60 میلی‌گرم متغیر باشد، که تا حد زیادی به فرد بستگی دارد.
ریتالین LA نیز وجود دارد که نسخه‌ای با رهش طولانی از دارو است به این معنی که دارو بهصورت تدریجی در طول روز در بدن آزاد میشود. ریتالین LA را میتوان یک بار در روز مصرف کرد.
عوارض جانبی ریتالین
بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش‌شده در افراد مصرف‌کننده ریتالین است و این به‌دلیل محرک بودن این دارو می‌باشد. اما دکتر فیفل و دکتر شرند خاطرنشان می‌کنند که ریتالین در برخی افراد، به گونه‌ای عمل میکند که باعث میشود حتی بهتر بخوابند.
دکتر فیفل می‌گوید: «بی‌خوابی میتواند برای ریتالین و سایر محرک‌ها مشکل‌ساز شود، اگر خیلی دیر در روز مصرف شوند». بااینحال، در برخی از افراد، ریتالین این توانایی را به مغز می‌دهد تا در طول روز سخت کار کنند و درنهایت در شب خسته می‌شوند و خوب می‌خوابند، و صبح احساس شادابی می‌کنند.
سایر عوارض جانبی ریتالین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش رشد در کودکان (کاهش قد، وزن و تراکم مغز استخوان) در صورت مصرف طولانی‌مدت
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- عصبی بودن
- سرگیجه
- سردرد
- تیک‌ها
- بی‌قراری
- عوارض گوارشی (تهوع، استفراغ، خشکی دهان و درد شکم)
- تپش قلب
- تعرق مفرط
- زخم در انگشتان دست یا پا
- کاهش میل جنسی
- تاری دید
- تحریک پذیری
- نوسانات خلقی
بسیاری از عوارض جانبی رایج ریتالین را میتوان با تنظیم دوز یا قطع دارو برای دوره‌ای مشخص برطرف کرد، بنابراین درصورت تجربه هر یک از موارد بالا با پزشک خود صحبت کنید.
حتما بخوانید: تاثیر قرص آریپیپیرازول پنج بر بیش فعالی
چه کسانی باید از مصرف ریتالین خودداری کنند؟
طبق گفته سازمان غذا و دارو، در موارد زیر نباید ریتالین مصرف شود:
- افرادی که بسیار مضطرب، پرتنش یا آشفته هستند
- افراد مبتلا به گلوکوم
- افرادی که تیک یا سندرم تورت یا سابقه خانوادگی سندرم تورت دارند
- اگر فرد مهارکننده مونوآمین اکسیداز مصرف میکند یا در 14 روز گذشته یکی را مصرف کرده است.
اگر باردار هستید، قبل از مصرف ریتالین با پزشک خود صحبت کنید؛ زیرا فرضیه خطر برای جنین را نمی‌توان رد کرد، اما مزایای بالقوه دارو ممکن است برای برخی از افراد بیشتر از خطرات آن باشد. پزشک میتواند به شما در تصمیمگیری آگاهانه کمک کند.
علائم بیش‌فعالی میتوانند با علائم سایر شرایط سلامت روان همپوشانی داشته باشند. به‌عنوان مثال، علائم اختلال دوقطبی را میتوان با بیش فعالی اشتباه گرفت. به همین دلیل است که تشخیص صحیح بسیار مهم است؛ زیرا محرک‌هایی مانند ریتالین میتوانند دوره‌های شیدایی را در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی افزایش دهند.
تمایز بین بی‌توجهی ناشی از اختلال نقص توجه/ بیش فعالی در مقابل اضطراب نیز مهم است. هر دو اختلال میتوانند باعث عدم تمرکز شوند، اما با داروهای مختلف درمان می‌شوند. اگر افرادی که اضطراب دارند با داروهای اختلال کمبود توجه تجویز شوند، اضطراب آن‌ها شدت خواهد یافت. [ریتالین] برای افرادی که کمبود توجه ندارند واقعاً ناخوشایند خواهد بود.
مطالعه بیشتر:تفاوت اختلال دو قطبی و اوتیسم
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
دو علامت اصلی که در بیش فعالی باید به آن‌ها توجه کرد، مشکل در تمرکز و به تعویق انداختن کار است. از دیگر نشانه‌های بیش فعالی در بزرگسالان، احساس بی‌قراری، پرحرفی بیش‌ازحد، نیاز به بلند شدن و حرکت در موقعیت‌هایی که از شما انتظار می‌رود ساکن بنشینید و رفتارهای عجولانه و بدون فکر هستند.
اگر این علائم را داشته باشید، پزشک مراقبت‌های اولیه میتواند در تعیین اینکه آیا ممکن است دارو برای شما سودمند باشد یا خیر کمک کند.
دکتر شرند می‌گوید: «برای بیماران بسیار مهم است که مایل به کمک گرفتن باشند و از این چیزها خجالت نکشند. "این فقط برای کمبود توجه نیست، بلکه برای همه شرایط سلامت روان است."
کلینیک توانبخشی رسش، مدیریت مراقبت‌های مزمن روانپزشکی با کیفیت بالا را برای بیماران قابل دسترس‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر میکند. مأموریت ما این است که همه افراد مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش فعالی را برای رسیدن به حداکثر پتانسیل خود توانمند کنیم.
جمع‌بندی
ریتالین میتواند درمانی مؤثر برای بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان باشد و به بهبود تمرکز، کاهش تکانشگری و مدیریت بیش‌فعالی کمک کند. بااینحال، این دارو برای همه مناسب نیست. در حالی که بسیاری از افراد از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند، برخی دیگر ممکن است دچار عوارض جانبی شوند یا درمانهای جایگزین را ترجیح دهند.
اگر شما یا فرزندتان در حال بررسی مصرف ریتالین هستید، مهم است که فواید و معایب احتمالی آن را بسنجید، سایر داروهای محرک و غیرمحرک را بررسی کنید و رویکردهای غیردارویی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) و تغییرات ساختارمند در سبک زندگی را در نظر بگیرید. پیدا کردن درمان مناسب برای بیش فعالی مسیری شخصی است و بهترین گزینه به نیازها و شرایط هر فرد بستگی دارد.
متخصصان ما در کلینیک توانبخشی رسش با ارائه پشتیبانی تخصصی به افراد و خانواده‌ها در یافتن بهترین روش درمانی کمک می‌کنند. بنابراین اگر به‌دنبال راهنمایی حرفه‌ای هستید، امروز با ما تماس بگیرید تا بدانید چگونه می‌توانیم به شما کمک کنیم.
جهت دریافت مشاوره رایگان برای درمان اختلالات مختلف و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست.
منبع
سوالات متداول
در صورتی که ریتالین تحت نظر پزشک و با دوز مناسب مصرف شود، خطر اعتیاد به آن بسیار پایین است. اما مصرف خودسرانه، به‌خصوص در دوزهای بالا و به روش‌های غیرمجاز (مانند تزریق یا استنشاق)، میتواند خطر وابستگی را افزایش دهد.
برخی مطالعات نشان میدهند که ریتالین ممکن است در سال اول مصرف، باعث کاهش جزئی در سرعت رشد شود، اما این تأثیر معمولاً دائمی نیست. بااینحال، پزشک متخصص، رشد کودک را در طول درمان به دقت زیر نظر خواهد گرفت.
بله، اما باید به پزشک خود اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف میکنید. ریتالین ممکن است با داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی، داروهای فشار خون، و برخی داروهای سرماخوردگی تداخل داشته باشد.
خیر، ریتالین درمانی مدیریتی است و بهصورت قطعی به درمان بیش فعالی کمک نمیکند. این دارو به کنترل علائم کمک میکند، اما با قطع مصرف، علائم دوباره برمیگردند. بهترین نتیجه از ترکیب درمان دارویی با درمانهای غیردارویی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) و رواندرمانی به دست میآید.
با اینکه ریتالین درمانی رایج و پرکاربرد برای بیش فعالی در بزرگسالان است، تنها گزینه موجود نیست. ممکن است برخی افراد به آن پاسخ خوبی ندهند، دچار عوارض جانبی شوند یا رویکردهای غیردارویی را ترجیح دهند. خوشبختانه، جایگزین‌هایی برای مدیریت علائم بیش فعالی وجود دارند که شامل داروهای متفاوت، درمانهای روان‌شناختی و اصلاح سبک زندگی می‌شوند.
جایگزینهای ریتالین برای بیش فعالی در کودکان شامل داروهای محرک و غیرمحرک، درمانهای رفتاری و استراتژیهای تربیتی والدین هستند که میتوانند به مدیریت مؤثر بیش فعالی در کودکان کمک کنند.
تصمیمگیری برای مصرف ریتالین تصمیمی شخصی است که به عوامل گوناگونی مانند شدت علائم، سبک زندگی و میزان اثربخشی درمانهای جایگزین بستگی دارد. با وجود اینکه ریتالین میتواند در مدیریت علائم بیش فعالی بسیار مؤثر باشد، مهم است که پیش از تصمیمگیری، عوارض جانبی احتمالی، نیاز به تنظیم دوز و سایر گزینههای درمانی موجود را در نظر بگیرید.
