14 نشانه اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)

اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره بیمار بگذارد. علائم این بیماری به‌طور خاص با رفتارهای پرتحرک، بی‌قراری و دشواری در ایستادن یا آرام بودن همراه هستند. درحالی‌که بیش فعالی بیشتر در کودکان قابل مشاهده است، می‌تواند در بزرگسالان نیز دیده شود. شناخت به‌موقع علائم و تشخیص دقیق آن‌ها باعث می‌شود بیمار بتواند راهکارهای مؤثر برای مدیریت رفتارهای خود را پیدا کند و کیفیت زندگی‌اش را بهبود بخشد.

مروری بر بیش فعالی

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)، اختلالی عصبی و پیچیده است که می‌تواند بر موفقیت کودک در مدرسه و روابط او تأثیر بگذارد. علائم ADHD متفاوت هستند و در برخی موارد، تشخیص آن‌ها دشوار است.

هر کودکی ممکن است بسیاری از علائم ADHD را تجربه کند. بنابراین پزشک برای تشخیص باید کودک را با استفاده از معیارهای مختلف ارزیابی کند.

ADHD در کودکان به‌طور کلی در زمان نوجوانی تشخیص داده می‌شود و میانگین سنی تشخیص این بیماری، هفت سالگی است.

در برخی از موارد اختلال بیش فعالی در کودکان بزرگ‌تر تشخیص داده می‌شود اما احتمالاً علائم آن‌ها در سنین پایین‌تر به‌وضوح مشاهده شده‌اند. 

در اینجا 14 علامت شایع ADHD در کودکان بیان می‌شوند:

1. رفتار خودمحور

یکی از علائم رایج ADHD همان چیزی است که به‌عنوان عدم توانایی در شناخت نیازها و خواسته‌های افراد دیگر در نظر گرفته می‌شود. این علامت می‌تواند به دو علامت بعدی منجر شود:

• قطع کردن صحبت دیگران
• ناتوانی در منتظر ماندن برای رسیدن نوبت

2. قطع کردن صحبت دیگران

رفتار خودمحور باعث می‌شود کودک مبتلا به ADHD در هنگام بازی و صحبت دیگران (به‌ویژه زمانی که در بازی و صحبت شرکت داده نشده است)، حرف آن‌ها را قطع کند.

3. ناتوانی در منتظر ماندن برای رسیدن نوبت

کودکان دارای ADHD نمی‌توانند در حین فعالیت در کلاس درس یا هنگام بازی با کودکان دیگر، منتظر رسیدن نوبت خود شوند.

4. آشفتگی عاطفی

كودك مبتلا به ADHD احتمالاً در كنترل احساسات خود مشكل دارد. او ممکن است در مواقع نامناسب طغیان خشم داشته باشد. آشفتگی عاطفی در کودکان کوچک‌تر به‌صورت اوقات تلخی بروز می‌کند.

5. نداشتن آرام و قرار

كودكان مبتلا به ADHD معمولاً نمی‌توانند آرام بنشینند. آن‌ها در مواقعی که مجبور به نشستن هستند، برمی‌خیزند، بی‌قراری می‌کنند یا بر روی صندلی خود پیچ‌وتاب می‌خورند.

6. مشکل در بی سر و صدا بازی کردن

بی‌قراری باعث می‌شود بازی کردن بی سر و صدا یا آرام ماندن در هنگام فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای کودکان مبتلا به ADHD مشکل باشد.

7. کارهای ناتمام

کودک مبتلا به ADHD احتمالاً به چیزهای مختلفی علاقه نشان می‌دهد، اما ممکن است در پایان دادن به آن‌ها مشکل داشته باشد. به‌عنوان مثال، او ممکن است پروژه‌ها، وظایف خانه یا تکالیفش را شروع کند، اما قبل از اتمام به سراغ کار بعدی که علاقه او را جلب می‌کند برود.

8. عدم تمرکز

کودک مبتلا به ADHD ممکن است در توجه کردن دچار مشکل باشد؛ حتی وقتی شخصی مستقیماً با او صحبت می‌کند. 

این کودکان می‌گویند حرف‌های شما را می‌شنوند، اما نمی‌توانند آنچه را که همان لحظه گفته‌اید، تکرار کنند.

9. اجتناب از کارهایی که به تلاش ذهنی بالا نیاز دارند

عدم تمرکز ذکرشده باعث می‌شود کودک از فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش ذهنی پایدار دارد، مانند توجه به کلاس یا انجام تکالیف خانه، خودداری کند.

10. اشتباهات

کودکان دارای ADHD ممکن است در پیروی از دستورالعمل‌هایی که نیاز به برنامه‌ریزی یا اجرای برنامه دارند، دچار مشکل شوند. این موضوع می‌تواند به اشتباهات و بی‌دقتی‌هایی منجر شود؛ اما نشانه تنبلی یا کم‌هوشی کودک نیست.

11. رؤیاپردازی

کودکان مبتلا به ADHD همیشه پرهیاهو و پر سر و صدا نیستند. یکی دیگر از نشانه‌های ADHD آرام‌تر بودن و کمتر مشغول بودن نسبت به سایر بچه‌ها است.

کودک مبتلا به ADHD ممکن است به اطراف خیره شود، رؤیاپردازی کند و آنچه را که در اطراف او اتفاق میفتد نادیده بگیرد.

12. مشکل در نظم

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در دنبال کردن برنامه کارها و فعالیت‌ها دچار مشکل شوند. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در مدرسه شود؛ چرا که اولویت‌بندی کارهای خانه، پروژه‌های مدرسه و سایر تکالیف برای آن‌ها سخت است.

13. فراموشی

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در فعالیت‌های روزانه فراموشکار باشند. آن‌ها ممکن است وظایف خانه یا تکالیف خود را فراموش کنند. همچنین ممکن است برخی وسایل مانند اسباب‌بازی‌هایشان را گم کنند.

14. علائم در چندین شرایط

كودك مبتلا به ADHD علائم بیماری را در بیش از یك فضا و شرایط نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، او ممکن است عدم تمرکز را هم در مدرسه و هم در خانه نشان دهد.

علائم در حین بزرگ‌تر شدن این کودکان 

هرچه سن کودکان مبتلا به ADHD بیشتر می‌شود،‌ کنترلشان بر روی خود کمتر می‌شود و نمی‌توانند به‌اندازه سایر کودکان هم سنشان بر رفتار خود کنترل داشته باشند. این مسئله می‌تواند باعث شود کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD در مقایسه با همسالان خود نابالغ به نظر برسند.

حتما بخوانید: علائم بیش فعالی در بزرگسالان

برخی از کارهای روزانه که نوجوانان مبتلا به ADHD  ممکن است در آن‌ها با مشکل مواجه شوند عبارت‌اند از:

• تمرکز روی کارهای مدرسه و تکالیف
• خواندن نشانه‌های اجتماعی
• سازش با همسالان
• حفظ بهداشت شخصی
• کمک به کارهای خانه
• مدیریت زمان
• رانندگی ایمن

علائم بیش فعالی در بزرگسالان

• بی‌نظمی: افراد مبتلا به بیش فعالی قادر به سازمان‌دهی نیستند و در پیگیری وظایف و اولویت‌بندی آن‌ها مشکل دارند.
• مشکلات رابطه‌ای: بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به‌دلیل بی‌توجهی، خستگی سریع و صحبت کردن بدون توجه به مکالمه، در روابط شخصی و حرفه‌ای دچار مشکل شوند.
• عدم تمرکز: عدم تمرکز در بیش فعالی شامل حواس‌پرتی، ناتوانی در گوش دادن به حرف‌های دیگران و فراموش کردن جزئیات و انجام ندادن کارها می‌شود.
• بی‌قراری و اضطراب: بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی ممکن است احساس بی‌قراری و اضطراب کنند. این مسئله می‌تواند شامل حرکت مکرر، ضربه زدن به دست یا پا، و سختی در ثابت نشستن باشد. اضطراب معمولاً به‌دلیل تکرار نگرانی‌های ذهنی است.
• نگرانی‌های عاطفی: ADHD می‌تواند باعث احساسات بی‌ثبات و خستگی شود. ناامیدی‌های کوچک ممکن است منجر به افسردگی یا تغییرات خلقی شوند و روابط شخصی و حرفه‌ای را تحت تأثیر قرار دهند.
• تمرکز بیش‌ازحد: افراد مبتلا به ADHD ممکن است دچار هایپرفوکوس شوند؛ یعنی تمام توجهشان صرف فعالیتی خاص می‌شود و از محیط اطراف بی‌خبر می‌مانند. این مسئله می‌تواند منجر به از دست دادن زمان و سوءتفاهم در روابط شود.
• نگرانی‌های مدیریت زمان: بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در مدیریت زمان مشکل داشته باشند؛ آن‌ها کارهای خود را به تعویق می‌اندازند، به مناسبت‌ها و قرارهای مهم دیر می‌رسند و تکالیف خسته‌کننده را نادیده می‌گیرند. آن‌ها ممکن است بیشتر به لحظه حال توجه داشته باشند تا به آینده یا گذشته.
• فراموشی: افراد مبتلا به ADHD ممکن است دچار فراموشی مکرر شوند و محل قرار دادن اشیاء یا تاریخ‌های مهم را فراموش کنند. این فراموشی می‌تواند بر شغل و روابط تأثیر بگذارد و گاهی‌اوقات با بی‌احتیاطی یا بی‌توجهی اشتباه گرفته شود.
• تکانشگری: تکانشگری در افراد مبتلا به بیش فعالی می‌تواند شامل قطع حرف دیگران، انجام رفتارهای اجتماعی نامناسب، عجله در انجام وظایف یا اقدام بدون توجه به عواقب باشد.
• تصور منفی از خود: بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی اغلب به‌دلیل مشکلات تمرکز و علائم دیگر احساس شکست یا عدم موفقیت دارند؛ این مسئله می‌تواند منجر به دیدگاه منفی از خود شود.
• بی‌انگیزگی: افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است دچار بی‌انگیزگی به‌ویژه در انجام کارهای طولانی یا تکالیف سخت شوند. این کمبود انگیزه، همراه با تعلل و مشکلات سازمانی، می‌تواند انجام پروژه‌ها را دشوار کند.
• خستگی: خستگی در بزرگسالان مبتلا به ADHD می‌تواند ناشی از بی‌قراری، مشکلات خواب، تلاش مداوم برای تمرکز یا عوارض جانبی داروها باشد. این خستگی می‌تواند مشکلات توجه را تشدید کند.
• نگرانی‌های سلامت جسمانی: افراد مبتلا به ADHD ممکن است به‌دلیل بی‌نظمی، تکانشگری، استرس و عدم انگیزه، سلامت جسمانی خود را نادیده بگیرند. بنابراین غذاهای نامتعادل مصرف کرده، ورزش نمی‌کنند و داروهای مهم خود را نمی‌خورند.
• سوء مصرف مواد: افراد مبتلا به ADHD احتمال بیشتری برای سوء مصرف مواد ازجمله الکل، تنباکو و مواد مخدر دارند. این مسئله ممکن است به‌عنوان روشی برای خوددرمانی به‌منظور بهبود تمرکز، خواب یا کاهش اضطراب باشد.

علائم بیش فعالی در نوزادان

بیش فعالی معمولاً تا زمانی که کودک بزرگ‌تر شود (معمولاً از چهار سالگی به بالا) به‌عنوان اختلالی خاص شناخته نمی‌شود. درواقع، هیچ معیار مشخصی برای شناسایی علائم ADHD در سال‌های کودکی وجود ندارد.

بااین‌حال، تحقیقات محدودی نشان می‌دهند که ویژگی‌های خاصی در نوزادان می‌توانند نشانه‌ای از احتمال بروز بیش فعالی در آینده باشند. به‌عنوان مثال:

• کودک شما ممکن است خلق و خوی چالش‌برانگیزتری داشته باشد.
• کودک شما ممکن است نشانه‌هایی از تأخیر زبان، به‌ویژه بین 9 تا 18ماهگی، نشان دهد.
• کودک شما ممکن است علائم تأخیر حرکتی را در سنین 9 تا 18ماهگی نشان دهد.
• ممکن است کودک را به‌عنوان دمدمی‌مزاج توصیف کنید.

با نزدیک شدن کودک به سال‌های نوپایی، ممکن است علائم بیشتری از ADHD احتمالی مشاهده کنید:

• مشکلات تمرکز و توجه در کودک نوپا
• بی‌قراری و بیش‌فعالی کودک نوپا
• تکانشگری بیشتر نسبت به سایر کودکان هم‌سن و سال

 مطالعه بیشتر: علائم بیش فعالی کودکان زیر 1 سال و نوزادان

علائم بیش فعالی در دختران بیشتر است یا پسران؟

طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، پسران سه برابر بیشتر از دختران در معرض تشخیص بیش فعالی قرار دارند. این تفاوت به معنای کم‌تر بودن دختران مبتلا به ADHD نیست، بلکه به این دلیل است که علائم ADHD در دختران متفاوت و معمولاً ظریف‌تر از پسران هستند؛ به همین دلیل تشخیص آن‌ها سخت‌تر است.

تحقیقات نشان می‌دهند که پسران مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه، بیشتر علائم بیرونی مانند تکانشگری و بی‌قراری دارند، درحالی‌که دختران معمولاً علائم درونی مانند بی‌توجهی و اعتمادبه‌نفس پایین را نشان می‌دهند. پسران اغلب پرخاشگری فیزیکی داشته، درحالی‌که دختران تمایل به پرخاشگری کلامی دارند.

ازآنجایی‌که علائم بیش فعالی در دختران کمتر جلب توجه می‌کنند، باعث نادیده گرفته شدن آن‌ها شده و به همین دلیل برای ارزیابی یا درمان ارجاع داده نمی‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به مشکلات بیشتر در آینده شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که ADHD تشخیص داده‌نشده می‌تواند بر عزت نفس دختران تأثیر منفی بگذارد و سلامت روان آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. درحالی‌که پسران ناامیدی خود را بیرونی می‌کنند، دختران معمولاً احساسات خود را درون می‌ریزند، که آن‌ها را در معرض خطر افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن قرار می‌دهد. همچنین، دختران مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده‌نشده‌، در مقایسه با سایر دختران، بیشتر با مشکلات تحصیلی، اجتماعی و روابط شخصی مواجه هستند.

بررسی‌های لازم

همه کودکان برخی از این رفتارها را در مقطعی از زندگی به نمایش می‌گذارند. رؤیاپردازی، ناآرامی و قطع کردن مداوم صحبت‌های دیگران، رفتارهای رایج در کودکان هستند.

اگر کودک شما موارد زیر را داشته باشد باید درمورد اقدامات بعدی فکر کنید:

• کودک شما به‌طور مرتب علائم ADHD را نشان می‌دهد
• این رفتار بر موفقیت کودک در مدرسه تأثیر می‌گذارد و منجر به تعامل منفی با همسالان می‌شود

جمع‌بندی

ADHD قابل درمان است. اگر فرزند شما به ADHD مبتلا شده است، تمام گزینه‌های درمان را بررسی کنید. سپس برای بررسی توسط پزشک یا روانشناس اقدام کرده تا بهترین روش درمانی را پیدا کنید.