اتیسم اتیسم و اختلال دوقطبی چه ارتباطی باهم دارند؟ مقایسه علائم، علل و تشخیص
اختلال طیف اوتیسم و اختلال دوقطبی علائم مشترک زیادی دارند. مبتلایان به اوتیسم در معرض ابتلا به اختلال دوقطبی هستند و برعکس این هم صدق می‌کند. با همه این‌ها، این دو اختلال یکسان نیستند. در این مقاله مرکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی رسش، به مقایسه علائم، دلایل و چگونگی تشخیص اوتیسم و اختلال دوقطبی می‌پردازیم.
ارتباط بین اوتیسم و اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) و اوتیسم (Autism) وضعیت‌های متمایزی هستند. با اینکه این دو اختلال به شکل‌های مختلفی مشابه به نظر برسند، اما تشخیص اوتیسم و اختلال دوقطبی کاملا امکان‌پذیر است.
بنابر یافته‌های مطالعه‌ای، حدود 7درصد افراد اوتیستیک، به دوقطبی هستند. مطالعه دیگری حاکی از آن است که حدود 30درصد مبتلایان به اختلال دوقطبی، که دوره‌های شیدایی طولانی یا شدید دارند، در طیف اوتیسم هم جای گرفته‌اند.
مطالعات زیادی که به اتیسم می‌پردازند، به‌تازگی ارتباط ژنتیکی بین اوتیسم و چند بیماری روانی، از جمله اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی پیدا کرده‌اند. این ارتباط می‌تواند بعضی علائم متقاطع را توضیح بدهد
علاوه بر اینکه علائم متقاطع واقعی وجود دارند، علائم دوقطبی زیادی هم هستند که در افراد مبتلا به اوتیسم، شدیدتر اما به دلایل کاملا متفاوتی ظاهر می‌شوند. بعضی از این علائم عبارت‌اند از:
- بیش‌فعالی،
- خواب آشفته،
- تکانشگری،
- بی‌قراری،
- و تحریک‌پذیری.
مسلما می‌توانیم بعضی از این علائم را به اختلال دوقطبی نسبت بدهیم، اما جدا کردن علائم دوقطبی از اوتیسم، به‌ویژه برای کسانی که حرف نمی‌زنند، بسیار دشوار می‌شود.
افراد مبتلا به اوتیسم و مبتلایان به اختلال دوقطبی گاهی اوقات شبیه به‌هم رفتار می‌کنند. بنابراین تشخیص تفاوتشان دشوار است.
برای درک بهتر شباهت‌ها و تفاوت‌های اوتیسم و اختلال دوقطبی به این نکته‌ها توجه کنید:
- اختلال دوقطبی بیماری روان‌پزشکی است، اما اوتیسم اختلال عصبی رشدی است.
- برای تشخیص اوتیسم، علائم باید در اوایل دوره رشد، یعنی تا قبل از سه‌سالگی مشهود باشند.
- علائم اختلال دوقطبی ممکن است در هر سن‌وسالی ظاهر شوند. البته در بیشتر موارد، حدود 25سالگی فرد، خود را نشان می‌دهند.
- معیارهای اختلال دوقطبی، خلق‌وخوهایی مانند شیدایی و افسردگی را به همراه دارد، اما معیارهای اوتیسم، با خلق‌وخو ارتباطی ندارند.
- افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است بین حالت‌های شدید شیدایی و افسردگی جابه‌جا شوند، اما مبتلایان به اوتیسم به‌ندرت در چنین چرخه‌ای قرار می‌گیرند.
- مبتلایان به اختلال دوقطبی که مبتلا به اوتیسم نیستند، بعید است علائم اوتیسم، مانند تأخیر در گفتار یا اختلال در گفتار یا مشکلات شدید ارتباطات اجتماعی را از خود نشان بدهند.
علائم اوتیسم و اختلال دوقطبی چه ارتباطی باهم دارند؟
بسته به فرد مبتلا، علائم اوتیسم و اختلال دوقطبی ممکن است شبیه به‌هم باشند. برای نمونه، افراد مبتلا به هر دو اختلال، چنین نشانه‌هایی دارند:
- تحریک‌پذیری،
- خواب آشفته،
- رفتارهای تکراری،
- حواس‌پرتی و تکانشگری،
- صحبت با صدای بلند، سریع و تقریبا بدون توقف،
- تکانشگری که به پرخاشگری منجر می‌شود.
اما چنین علائم و رفتارهایی به دلایل بسیار متفاوتی رخ می‌دهند. علائم مشخصی وجود دارند که فقط در اوتیسم و شاید فقط در اختلال دوقطبی وجود دارند.
اگر نگران هستید که شاید فرزند مبتلا به اوتیسمتان، اختلال دوقطبی هم داشته باشد، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید. می‌توانید به کلینیک توانبخشی رسش هم مراجعه کنید. در هر صورت، این موارد را در نظر داشته باشید:
- اوتیسم اختلال چرخه‌ای نیست. یعنی شاهد تغییرات ناگهانی و شدید خلق‌وخو نیستید که بدون دلیل ظاهر شوند.
- اوتیسم را نمی‌توان به یک رویداد مشخص ربط داد. علائم این اختلال قبل از سه‌سالگی ظاهر می‌شوند. نکته مهم اینکه علائم اوتیسم می‌توانند بهبود یابند، اما نقطه‌ای در زمان وجود ندارد که همه آن‌ها ناپدید شوند!
- اوتیسم به‌خودی خود باعث افسردگی شدید یا فکر به خودکشی نمی‌شود. البته مبتلایان به اوتیسم ممکن است احساس افسردگی کنند، و درست مثل بقیه، وقتی شرایط ناامیدکننده می‌شوند،. تحت‌فشار قرار بگیرند.
- افراد مبتلا به اوتیسم احتمالا در گفتار، ارتباطات اجتماعی، آگاهی از نیازها و احساسات دیگران، مشکلات متوسط تا شدیدی دارند. آن‌ها چالش‌های حسی قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند. ولی این‌ها لزوما علائم اختلال دوقطبی نیستند.
- تحریک‌پذیری، به‌معنای تکان دادن، قدم زدن، زمزمه کردن و رفتارهایی شبیه به این‌ها، در اوتیسم رایج هستند. در واقع ابزاری برای خودآرام‌سازی به حساب می‌آیند. اگر به‌طور مداوم و برای مدت طولانی وجود داشته باشند، احتمالا به اختلال دوقطبی ربطی ندارند.
حتما مطالعه کنید: علائم اوتیسم در کودکان
علل ابتلا به اختلال اوتیسم و اختلال دوقطبی چه هستند؟
حدود 2٫8درصد از جمعیت ایالات متحده مبتلا به اختلال دوقطبی دچار هستند در طرف مقابل، حدود 1٫85درصد همین جمعیت، به اوتیسم مبتلا هستند.
این‌ها مهم‌ترین عللی هستند که می‌توان هر دو اختلال اوتیسم و اختلال دوقطبی را در آن‌ها جست‌وجو کرد:
ژنتیک
اوتیسم و اختلال دوقطبی هر دو پیوندهای ژنتیکی دارند. یعنی می‌توان آن‌ها را در ریشه‌های خانوادگی جست‌وجو کرد. اما در دوقلوها، ممکن است یکی به اوتیسم یا اختلال دوقطبی مبتلا باشد، در حالی که دیگری این‌گونه نیست.
تحقیقات حاکی از آن هستند که بعضی ژن‌های یکسان ممکن است در اختلال اوتیسم و اختلال دوقطبی، همراه با سایر اختلالات ذهنی و رشدی دخیل باشند.
مشکلات دوران بارداری
اوتیسم ممکن است ناشی از قرارگیری مادر در معرض داروهای خاصی، مانند اسید والپروئیک (Valproic Acid) در دوران بارداری باشد.
اگر نوزادی نارس به دنیا بیاید، یا اگر پدرومادر سن‌وسال بیشتری داشته باشند، احتمال ابتلا به اتیسم بیشتر می‌شود. البته هنوز مشخص نیست که چرا این‌ها عوامل خطر ابتلا به اوتیسم هستند. اما به نظر نمی‌رسد اختلال دوقطبی ناشی از چنین مسائلی باشد.
مسائل محیطی
اپیزودهای اختلال دوقطبی را می‌توان به رویداد استرس‌زایی مانند مرگ یا طلاق ربط داد، اما چنین ارتباط‌هایی درباره اوتیسم صدق نمی‌کند.
ساختار و عملکرد مغز
بعضی شواهد حاکی از آن هستند که مغز افراد مبتلا به اوتیسم و اختلال دوقطبی کمی متفاوت از مغزهای معمولی است.
تشخیص اوتیسم و اختلال دوقطبی چه فرقی دارند؟
اوتیسم به‌طور معمول در اوایل دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما کسانی که عملکرد بسیار بالایی دارند، ممکن است در دوره نوجوانی یا حتی بزرگ‌سالی تشخیص داده شوند.
تشخیص اتیسم از طریق مشاهده، آزمایش و پرسش‌نامه‌های خاصی انجام می‌شود، چون هیچ نشانگر بیولوژیکی برای این اختلال وجود ندارد. پزشک برای تشخیص اوتیسم، این موارد را بررسی می‌کند:
- تفاوت‌های رفتاری خاصی که در اوتیسم هستند، مانند تحریک‌پذیری، عدم تماس چشمی و غیره؛
- تأخیر در گفتار یا اختلالات خاصی مانند اکولالیا (Echolalia) یا همان تکرار طوطی‌وار، یا تکرار عبارات مشابه، یا پژواک تلویزیون یا فیلم؛
- اختلال عملکرد حسی؛
- تأخیرها و اختلالات اجتماعی و ارتباطی.
اختلال دوقطبی به‌ندرت در کودکان نوپا تشخیص داده می‌شود. فرایند تشخیصی بیشتر اوقات با معاینه فیزیکی و آزمایش‌های آزمایشگاهی برای رد سایر مسائلی مانند مشکلات تیروئید شروع می‌شود که می‌تواند باعث نوسانات خلقی شود. بیمار باید حداقل یک دوره شیدایی را تجربه کرده باشد.
اختلال دوقطبی هم مانند اتیسم، هیچ نشانگر بیولوژیکی ندارد. بنابراین آزمایش‌های فیزیکی فقط می‌توانند سایر مسائل را رد کنند.
درمان اوتیسم و اختلال دوقطبی چه تفاوتی باهم دارند؟
اتیسم به‌طور معمول با درمان‌هایی مانند تحلیل رفتار کاربردی، درمان‌های رشدی و بازی، گفتاردرمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی درمان می‌شود.
درمان اوتیسم می‌تواند دارو هم داشته باشد یا نباشد. این داروها، شامل داروهای ضداضطرابی و داروهای ضدروان‌پریشی نسل دومی هستند.
از طرف دیگر، درمان اختلال دوقطبی به احتمال زیاد شامل تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخوی خاص مانند لیتیوم (Lithium) است. شاید از داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی نسل دوم هم استفاده شود. درمان‌های شناختی، مانند گفتار درمانی هم برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی مفید هستند.
اگر نگران این هستید که فرزندتان اوتیسم و اختلال دوقطبی داشته باشد، اولین قدم است این است که به پزشک کودکان مراجعه کنید. علائم کودک خود را شرح داده و بخواهید وضعیت فرزندتان را ارزیابی کند.
نکته بسیار مهم اینکه فرد یا مرکز ارزیابی‌کننده، باید تجربه زیادی از تشخیص هر دوی این اختلال‌ها داشته باشند، چون ممکن است یکی را به‌راحتی با دیگری اشتباه گرفت یا علائم بیماری‌های دیگر را در کودک مبتلا به اوتیسم تشخیص نداد.
جمع‌بندی
دو اختلال رایج اتیسم و دوقطبی شبیه به‌هم هستند. آن‌ها علائم مشترکی هم دارند، اما ارتباط بین اوتیسم و اختلال دوقطبی به‌طور دقیق شناسایی نشده است. با این حال، پزشکان می‌توانند علائم بیمار را بررسی کرده، و تشخیص بدهند که آیا به اتیسم، اختلال دوقطبی یا هر دو مبتلاست.
سن شروع، معیارهای تشخیصی و روش‌های درمان این دو اختلال هم تفاوت دارند. اگر فرزند شما اوتیسم دارد و نگران ابتلای او به اختلال دوقطبی هستید، می‌توانید برای معاینه و مشورت تخصصی، به مرکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی رسش مراجعه بفرمایید.
منابع:
