اختلالات گفتار و زبان اختلال تشدید صدا و درمان آن در کلینیک توانبخشی رسش
اختلال تشدید صدا زمانی رخ می‌دهد که نحوه حرکت هوا و صدا ازطریق دهان، بینی و گلو تغییر می‌کند. این اتفاق ممکن است به‌دلیل بازشدگی (فضایی در آناتومی)، انسداد (گرفتگی)، یا حرکت نامنظم دریچه کامی-حلقی مشاهده شود.
رزونانس چیست؟
رزونانس (تشدید صدا) کیفیتی از صدا است که از ارتعاشات صوتی در گلو، دهان و بینی ناشی می‌شود. رزونانس بر اساس صدا، زبان و لهجه متفاوت است. هنگامی که صحبت می‌کنیم، نفس می‌کشیم و با هوایی که از دهان خارج می‌شود، حرف می‌زنیم. این هوا از تارهای صوتی عبور می‌کند و در آنجا به ارتعاش درمی‌آید. هوا به سمت دهان و بینی حرکت می‌کند و به صداهای گفتاری تبدیل می‌شود.
بخش‌هایی از بدن برای ایجاد رزونانس با صدایی عادی با هم همکاری می‌کنند. این بخش‌ها شامل قسمت پشتی سقف دهان (کام نرم) و گلو (حلق) هستند. هنگامی که صداها تولید می‌شوند، کام نرم و حلق، گذرگاه بینی را می‌بندند تا بتوانید ازطریق دهان صحبت کنید. این گذرگاه، دریچه کامی-حلقی نامیده می‌شود.
انواع اختلالات تشدید صدا چیست؟
چهار نوع اختلال تشدید صدا وجود دارند:
- روزنانس هیپرنازالیتی: رزونانس هیپرنازالیتی، جریان بیش‌ازحد هوای بینی در هنگام صحبت کردن است که اغلب باعث می‌شود گفتار، تودماغی به نظر برسد. این حالت در بیماری‌هایی مانند شکاف کام یا نارسایی کامی-حلقی (VPI) شایع است.
- رزونانس هیپونازالیتی: رزونانس هیپونازالیتی، کاهش جریان هوای بینی است که منجر به صدایی خفه یا گرفته می‌شود. این حالت مانند زمانی است که سرما خورده‌اید.
- نازالیتی ترکیبی: این اختلال، ترکیبی از هیپرنازالیتی و هیپونازالیتی است که در آن گفتار می‌تواند بین رزونانس زیاد و کم متغیر باشد.
- رزونانسCul-de-sac : این اختلال زمانی اتفاق میفتد که جریان هوا مسدود شده و باعث می‌شود کیفیت گفتار گرفته یا خفه به نظر برسد. این حالت اغلب در بیماری‌هایی که بر مجاری بینی یا دهان تأثیر می‌گذارند، مشاهده می‌شود.
علل اختلالات تشدید صدا
اختلالات تشدید صدا می‌توانند توسط عوامل مختلفی ایجاد شوند، ازجمله:
- شکاف کام یا لب: ناهنجاری‌های ساختاری که بر کام نرم تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث ایجاد اختلال در رزونانس طبیعی گفتار شوند.
- نارسایی کامی-حلقی (VPI): اگر کام نرم به‌درستی بسته نشود، باعث رزونانس بالای صدا می‌شود.
- اختلالات عصبی: بیماری‌هایی مانند پارکینسون، سکته مغزی یا فلج مغزی می‌توانند بر ماهیچه‌های درگیر در کنترل رزونانس تأثیر بگذارند.
- آدنوئید یا لوزه‌های بزرگ‌شده: انسدادهای ساختاری در گلو یا مجاری بینی می‌توانند منجر به رزونانس کم صدا شوند.
- انسدادهای بینی: احتقان مزمن بینی، پولیپ یا انحراف تیغه بینی می‌توانند جریان هوا را مسدود کرده و مشکلات رزونانس ایجاد کنند.
درک علت اصلی اختلال تشدید صدا به درمانگران اجازه می‌دهد تا مداخلات هدفمندی را ارائه دهند.
علائم اختلالات رزونانس
علائم اختلالات رزونانس ممکن است بسته به نوع آن متفاوت باشند، اما علائم رایج شامل موارد زیر هستند:
- گفتاری که بیش‌ازحد تودماغی یا خفه به نظر می‌رسد
- کیفیت صدای خش‌دار یا نفس‌نفس زدن
- دشواری در تولید گفتار واضح و قابل فهم
- تولید نامنظم صدای گفتار
- گفتار پر فشار یا پر تلاش؛ به‌خصوص در طول مکالمات طولانی‌تر
- ناامیدی در ارتباط به‌دلیل دشواری در فهماندن منظور
اگر شما یا فرزندتان این علائم را تجربه کردید، بهتر است به گفتاردرمانگر مراجعه کنید. گفتاردرمانی می‌تواند به‌طور قابل توجهی وضوح و رزونانس صدا را بهبود بخشد.
تشخیص اختلالات تشدید صدا
گفتاردرمانگر در طول ارزیابی گفتار و زبان، رزونانس و نحوه تولید صداهای گفتاری (تلفظ) را بررسی می‌کند. فعالیت‌های ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- صحبت با بیمار
- درخواست از بیمار برای تکرار کلمات، عبارات و جملات خاص
- انجام معاینه دهانی؛ شامل نگاه کردن به داخل دهان بیمار در حین حرکت لب‌ها و زبان و تولید صداها
گفتاردرمانگر ممکن است بیمار را از نظر اختلال عملکرد کامی-حلقی نیز مورد معاینه قرار دهد.
در ادامه از تصویربرداری برای مشاهده بینی، گلو و دهان بیمار در حین صحبت استفاده می‌شود. در تصویربرداری روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- نازواندوسکوپی ویدیویی: که در آن دوربینی کوچک ازطریق بینی وارد شده تا مکانیسم کامی-حلقی در حین صحبت کردن مشاهده شود.
- فلوروسکوپی ویدیویی: که در آن رادیولوژیست، محلولی (باریوم) را برای کمک به ایجاد تصویری واضح در داخل بینی بیمار می‌ریزد. سپس در هنگام صحبت کردن از او فیلم می‌گیرد.
این روش‌ها می‌توانند به شناسایی علت اختلال تشدید صدا کمک کنند.
درمان اختلالات تشدید صدا
درمان اصلی این اختلالات عبارت‌اند از:
- گفتاردرمانی: هدف از گفتاردرمانی، کمک به بیمار برای یادگیری تولید دقیق صداها است. درمان اختلالات تشدید صدا شامل تکنیک‌های تخصصی است. اگر اختلال تشدید صدا هیچ علت ساختاری خاصی نداشته باشد، گفتاردرمانی می‌تواند گفتار را بهبود بخشد. برخی از استراتژی‌های اصلی درمانی شامل موارد زیر هستند:
- تمرینات رزونانس‌درمانی: این تمرینات برای کمک به تنظیم جریان هوا و بهبود تعادل بین رزونانس دهان و بینی طراحی شده‌اند.
- تقویت کامی-حلقی: تمرینات هدفمند می‌توانند به تقویت ماهیچه‌های کنترل‌کننده کام نرم در بیماران مبتلا به نارسایی کامی-حلقی (VPI) کمک کنند.
- آموزش وضوح گفتار: یادگیری نحوه تلفظ واضح‌تر صداها با تغییر جریان هوای دهان و بینی.
- تکنیک‌های بیوفیدبک: استفاده از بازخورد بصری یا شنیداری برای کمک به بیماران در جهت درک و اصلاح مشکلات رزونانس.
- استراتژی‌های جبرانی: آموزش تکنیک‌های جایگزین گفتاری در مواردی که نقص‌های ساختاری وجود دارند و نمی‌توانند به‌طور کامل ازطریق درمان اصلاح شوند.
- جراحی گفتار: اگر گفتاردرمانی مؤثر واقع نشود، جراحی گفتار برای اصلاح هیپرنازالیتی توصیه می‌شود. جراح با سایر متخصصان همکاری خواهد کرد تا بهترین گزینه درمانی را برای وضعیت منحصربه‌فرد بیمار پیشنهاد دهد. بیمار ممکن است قبل و بعد از عمل نیاز به گفتاردرمانی داشته باشد. این فرایند درمانی به پیشرفت و بهبودی بیمار کمک خواهد کرد.
مزایای مداخله زودهنگام برای اختلالات تشدید صدا
گفتاردرمانی زودهنگام برای اختلالات تشدید صدا می‌تواند به کودکان و بزرگسالان کمک کند تا نتایج بلندمدت بهتری کسب کنند. برخی از مزایای مداخله زودهنگام عبارت‌اند از:
- بهبود وضوح گفتار: بازیابی کنترل بر جریان هوای بینی و دهان برای گفتار با صدای طبیعی‌تر
- مهارت‌های ارتباطی بهتر: افزایش توانایی بیمار برای برقراری ارتباط با دیگران
- افزایش اعتمادبه‌نفس: کاهش ناامیدی و اضطراب مرتبط با مشکلات گفتاری
- اجتناب از عوارض آتی: جلوگیری از ایجاد عادات جبرانی که با گذشت زمان مشکلات گفتاری را بدتر می‌کنند
هرچه درمان زودتر شروع شود، نتایج موفقیت‌آمیزتر خواهند بود.
جمع‌بندی
اختلالات تشدید صدا به مشکلاتی در کیفیت صدا اشاره دارند که ناشی از اختلال در جریان هوا و صدا ازطریق بینی، دهان و گلو هستند. این اختلالات می‌توانند به شکل‌های مختلفی مانند هیپرنازالیتی (صدای تودماغی)، هیپونازالیتی (صدای گرفته) یا ترکیبی از آنها ظاهر شده و معمولاً به‌دلیل ناهنجاری‌های ساختاری (مثل شکاف کام)، مشکلات عصبی یا انسدادهای فیزیکی ایجاد می‌شوند. گفتاردرمانی، نقشی حیاتی در تشخیص و درمان این اختلالات دارد و با استفاده از تکنیک‌های تخصصی، به بیماران کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر تولید صدای خود داشته باشند. مداخله زودهنگام و همکاری با متخصصان، کلید دستیابی به گفتاری واضح‌تر و ارتباطی مؤثرتر است.
منابع
