فلج مغزی فلج مغزی دیس کینتیک چیست؟ علت، علائم، نحوه تشخیص و درمان
فلج مغزی دیس کینتیک یکی از انواع فلج مغزی است که یک ناتوانی جسمی رایج در دوران کودکی است. این نوع فلج مغزی ناشی از آسیب به ناحیه خاصی از مغز بوده که درگیر حرکت است. در نتیجه، افراد دارای معلولیت در حرکت عضلات خود با چالش‌هایی مواجه می‌شوند و حرکات ناگهانی، تکراری و پیچشی را تجربه می‌کنند.
اگرچه هیچ درمانی برای فلج مغزی دیس کینتیک وجود نداشته باشد، برنامه‌های درمانی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا علائم خود را مدیریت کرده و تا حدودی استقلال پیدا کنند.
درمان این اختلال معمولاً شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، دارودرمانی، عمل جراحی و استفاده از تجهیزات کمکی است. با کمک تحقیقات جدید امیدوارکننده، بیماران فلج مغزی دیس کینتیک ممکن است بتوانند تسکین یابند و از کیفیت زندگی بیشتری برخوردار شوند.
انواع فلج مغزی دیس کینتیک
انواع مختلف فلج مغزی منجر به اختلالات خاص مرتبط با حرکت می‌شوند. همچنین ممکن است فلج مغزی مختلط را تجربه کنید (به‌عنوان مثال، ترکیبی از علائم فلج مغزی دیس کینتیک و اسپاستیک). این ترکیب منجر به طیفی از مشکلات حرکتی می شود که از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است.
افراد مبتلا به فلج مغزی دیس کینتیک اغلب ترکیبی از علائم فلج مغزی دیس کینتیک کورئوآتتوئید و دیستونیک را تجربه خواهند کرد.
فلج مغزی دیس کینتیک کورئوآتتوئید
فلج مغزی دیس کینتیک کورئوآتتوئید با دو نوع حرکت مشخص می‌شود: آتتوز و کره. آتتوز حرکات انقباض مداوم و غیرارادی را توصیف می‌کند که حتی زمانی که بیمار در حال استراحت است اتفاق میفتد. افراد مبتلا به این مشکل دچار نوساناتی در تون عضلانی می‌شوند که این امر حفظ وضعیت بدن را دشوار می‌کند.
از طرف دیگر، حرکات فلج مغزی کره کوتاه و نامنظم هستند. این حرکات می‌توانند از بی‌قراری خفیف تا ضربه‌های شدید متفاوت باشند.
فلج مغزی دیس کینتیک دیستونیک
فلج مغزی دیس کینتیک دیستونیک باعث انقباضات عضلانی در حین حرکت می‌شود. این اختلال منجر به وضعیت‌های نامناسب، حرکات تکراری یا چرخش آهسته می‌شود. گاهی‌اوقات، علائم به یک قسمت از بدن محدود می‌شوند و فقط در طول حرکات خاصی رخ می‌دهند. به‌علاوه این اختلال می‌تواند کل بدن، ازجمله ماهیچه‌های صوتی و گلو را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
فلج مغزی دیس کینتیک به شکل دیگری نیز دسته‌بندی می‌شود و شامل فلج مغزی دیستونی، آتتوز و کره می‌باشد.
دیستونی
دیستونی حرکات منظم، آهسته و وضعیت‌های پایدار را توصیف می‌کند. این حرکات می‌توانند بسیار دردناک باشند. دیستونی کانونی فقط در یک قسمت از بدن وجود دارد، در حالی که دیستونی عمومی بسیاری از مناطق را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حرکت دیستونیک اغلب شدیدتر و ناتوان‌کننده‌تر از سایرین است.
آتتوز
حرکات آتتوز نیز آهسته و پیوسته هستند، اما می‌توانند حتی زمانی که بیمار در حال استراحت است نیز رخ دهند. افراد مبتلا به آتتوز با حفظ وضعیت بدن یا وادار کردن عضلات خود به رفتاری که باید انجام دهند، مشکل دارند. این موضوع می‌تواند نشستن، ایستادن یا نگه داشتن اشیاء را دشوار کند.
کره
مغزی کره با حرکات تند و ناگهانی مشخص می‌شود و می‌تواند از نظر شدت فلج متفاوت باشد. این اختلال می‌تواند در شکل خفیف آن بسیار شبیه بی‌قراری یا دست و پا چلفتی باشد. اگرچه این حرکات در طول خواب اتفاق نمیفتند، اما می‌توانند با اضطراب یا استرس عاطفی بدتر شوند.
علائم فلج مغزی دیس کینتیک چیست؟
علائم فلج مغزی در هر فردی متفاوت هستند، بنابراین اگر کودک شما تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته باشد، به احتمال زیاد طیفی از علائم ذکرشده در زیر را نشان خواهد داد. اگرچه علائم انواع مختلف فلج مغزی دیس کینتیک متفاوت هستند، اما اغلب می‌توانند همپوشانی داشته باشند و بنابراین در ادامه به ذکر تمام علائم پرداخته‌ایم. برخی از اولین نشانه‌هایی که باید به آنها توجه کنید عبارت‌اند از:
- انحراف و حرکات غیرقابل کنترل چشم
- تأخیر در رشد، مانند ناتوانی در نشستن، خزیدن، ایستادن، راه رفتن، یا نرسیدن به اشیاء در سن مورد انتظار
علاوه بر این، شایعترین علائم فلج مغزی دیس‌کینتیک عبارت‌اند از:
- حرکات غیرطبیعی و کنترل‌نشده بدن که مداوم یا تکراری هستند
- مشکل در نگه داشتن اجسام یا صاف ایستادن
- مشکلات احتمالی در صحبت کردن یا بلع غذا (که می‌توانند مشکلات تغذیه‌ای ایجاد کنند)
- حرکات بیش‌ازحد و غیرارادی صورت، گاهی اوقات ازجمله آبریزش دهان
- حرکات انقباض غیرارادی دست‌ها و اندام‌ها
- درد در هنگام حرکات غیرطبیعی ستون فقرات گردنی
- ناتوانی در کنترل تون عضلانی می‌تواند منجر به نوسان بین عضلات بیش‌ازحد سفت (هیپرتونی) و خیلی شل (هیپوتونی) شود. این اتفاق می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شود.
و متأسفانه، برخی از عوارض نیز وجود دارند که می‌توانند در نتیجه این اختلال ایجاد شوند:
- مشکلات در ستون فقرات قسمت گردن می‌توانند منجر به ناتوانی شدیدتر، باریک شدن طناب نخاعی و انحطاط دیسک (ازطریق میلوپاتی گردنی (آسیب حاد نخاعی)) شوند.
- مشکلات پا ممکن است باعث افتادگی پا (مشکلات در هنگام بلند کردن جلوی پا) یا اکینوس مچ پا (که در آن مفصل کودک شما سفت می‌شود و روی انگشتان پا راه می‌رود) شوند.
- دررفتگی مفصل ران نیز ممکن است ایجاد شود.
علل فلج مغزی دیس کینتیک
فلج مغزی دیس کینتیک مانند سایر اشکال فلج مغزی، در نتیجه آسیب مغزی ایجاد می‌شود. شکل فلج مغزی بر اساس میزان و محل آسیب که معمولاً قبل از زایمان، در حین تولد یا کمی بعد از آن رخ می‌دهد، مشخص می‌شود. اگر فرزند شما فلج مغزی دیس کینتیک داشته باشد، به این معنی است که به مخچه (که تون عضلات و عملکرد حرکتی را هماهنگ می‌کند) یا عقده‌های پایه (که واسطه سیگنال‌ها بین مغز و نخاع هستند) آسیب وارد شده است. دلایل ایجاد این آسیب‌ها شامل موارد زیر هستند:
- آسیب به عقده‌های قاعده‌ای. فلج مغزی دیس کینتیک در اثر آسیب به عقده‌های قاعده‌ای، ناحیه‌ای از مغز که مسئول حرکات خودکار، حرکات ارادی ظریف و وضعیت بدن است، ایجاد می‌شود. نوع خاصی از فلج مغزی دیس کینتیک تجربه شده است که به ساختارهای خاص در گانگلیون‌های پایه آسیب وارد می‌کند.
- آسیب به گانگلیون‌های پایه. آسیب به گانگلیون‌های پایه زمانی رخ می‌دهد که اکسیژن کودک در دوران بارداری، زایمان یا بلافاصله پس از آن به شدت محدود شود. به‌عنوان مثال، سکته مغزی در رحم یا بیماری‌های مادر در دوران بارداری می‌توانند باعث کمبود اکسیژن در مغز نوزاد و آسیب دائمی شوند. زردی درمان‌نشده نیز می‌تواند منجر به آسیب در عقده‌های پایه شود.
- عفونت‌های مادر یا جنین. عفونت‌های مادر یا جنین باعث آسیب مغزی و فلج مغزی می‌شوند.
- سکته مغزی جنین، یا خونریزی در مغز. این اختلالات می‌توانند به روش‌های مختلفی، چه ازطریق لخته شدن خون در جفت، مشکلات گردش خون، یا رگ‌های خونی ضعیف مغز، ایجاد شوند. اگر فشار خون مادر بیش‌ازحد بالا یا پایین باشد، خطر سکته مغزی جنین بیشتر است. این مسئله باعث می‌شود نظارت دقیق بر فشار خون در طول مراقبت‌های دوران بارداری امری کلیدی باشد. عفونت‌های مادر نیز می‌توانند منجر به سکته مغزی در جنین شوند.
- زایمان نامناسب. اگر پزشک شما علائم مشکل در حین زایمان را نادیده بگیرد، نوزاد در کانال زایمان گیر کند، یا از فورسپس یا روش وکیوم به‌طور نامناسب استفاده کند، ممکن است منجر به فلج مغزی دیس کینتیک در کودک شود.
- بیماری‌های پس از زایمان. مدت کوتاهی پس از تولد، تشنج، یرقان، مننژیت و کمبود اکسیژن می‌تواند منجر به ایجاد فلج مغزی دیس کینتیک به‌عنوان یک عارضه شود.
- کمبود اکسیژن (خفگی) در حین زایمان. این مشکل می‌تواند در صورتی اتفاق بیفتد که اکسیژن کودک در هنگام تولد به خطر بیفتد و منجر به انسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک (HIE) شود.
- تولد زودرس. نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند بیشتر درمعرض خطر ابتلا به فلج مغزی قرار دارند.
- زایمان پیچیده. موقعیت‌هایی مانند زایمان طولانی‌مدت، ظاهر بریچ، مشکلات جفت یا مشکلات بند ناف می‌توانند منجر به شرایط استرس‌زا هنگام تولد شده که ممکن است منجر به کمبود اکسیژن و آسیب به مغز کودک شوند.
عوارض فلج مغزی دیس کینتیک
فلج مغزی دیس کینتیک می‌تواند منجر به عوارض مختلفی شود که بر جنبه‌های مختلف سلامتی و عملکرد روزانه فرد تأثیر می‌گذارد. این مشکلات عبارت‌اند از:
- مشکلات عملکرد حرکتی. افراد مبتلا به فلج مغزی دیس کینتیک ممکن است به‌دلیل حرکات غیرارادی با وظایف حرکتی دست‌وپنجه نرم کنند. این اختلال می‌تواند فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، نوشتن یا استفاده از ظروف را چالش‌برانگیز کند.
- مشکلات گفتاری و ارتباطی. کنترل ماهیچه‌های صورت و زبان ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد، که منجر به مشکلاتی در بیان گفتار می‌شود و ارتباطات را چالش‌برانگیز می‌کند. این اختلال می‌تواند بر تعاملات اجتماعی و فرصت‌های آموزشی تأثیر بگذارد.
- مشکلات بلع و غذا خوردن. حرکات غیرارادی می‌توانند بر عضلات درگیر در بلع تأثیر بگذارند و منجر به مشکلات در تغذیه و خطر آسپیراسیون شده و باعث عفونت تنفسی یا خفگی شوند.
- مشکلات مربوط به بهداشت دهان و دندان. کنترل ضعیف بر عضلات صورت می‌تواند منجر به مشکلاتی در حفظ بهداشت دهان شود و در نتیجه خطر مشکلات دندانی مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می‌دهند.
- مشکلات یادگیری. اگرچه هوش اغلب تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، چالش‌های فیزیکی و ارتباطی مرتبط با فلج مغزی دیس کینتیک می‌توانند در یادگیری و عملکرد تحصیلی اختلال ایجاد کنند.
- مشکلات عضلانی و مفاصل. تون متفاوت ماهیچه‌ها و حرکات غیرارادی می‌توانند منجر به سفتی، بدشکلی و درد مفاصل شوند. با گذشت زمان، این اختلال می‌تواند منجر به انقباض (سفت شدن دائمی عضلات) و مشکلات وضعیت بدن شود.
- عوارض تنفسی. افراد مبتلا به فلج مغزی دیس کینتیک ممکن است به‌دلیل مشکلات در بلع، آسپیراسیون و کاهش ظرفیت ریه ناشی از وضعیت‌های غیرطبیعی یا اسکولیوز، خطر مشکلات تنفسی را تجربه کنند.
- نگرانی‌های تغذیه‌ای. مشکلات مربوط به خوردن و بلع می‌توانند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای و عدم رشد، به‌ویژه در کودکان مبتلا به اشکال شدید این بیماری شوند.
- چالش‌های روانی‌اجتماعی. محدودیت‌های فیزیکی و موانع ارتباطی می‌توانند بر عزت نفس، تعاملات اجتماعی و سلامت روان فرد تأثیر بگذارند و به‌طور بالقوه منجر به اضطراب، افسردگی یا انزوای اجتماعی شوند.
مدیریت این عوارض معمولاً نیازمند یک رویکرد چند رشته‌ای شامل درمان‌های مختلف (فیزیکی، شغلی، گفتاری و تغذیه) و احتمالاً مداخلات جراحی است. مداخله زودهنگام و مداوم می‌تواند به کاهش برخی از این عوارض و بهبود کیفیت زندگی برای مبتلایان به فلج مغزی دیس کینتیک کمک کند.
تشخیص فلج مغزی دیس کینتیک
اگرچه فلج مغزی دیس کینتیک معمولاً از یک آسیب مغزی تروماتیک در نزدیکی زمان تولد ناشی می‌شود، اما معمولاً دیرتر تشخیص داده می‌شود؛ زیرا علائم اولیه آن مربوط به عملکرد حرکتی هستند.
تشخیص‌ها معمولاً بر اساس یا در نتیجه علائم مشاهده‌شده انجام می‌شوند. علاوه بر تشخیص علائم، پزشک ممکن است بخواهد یک آزمایش تشخیصی را با استفاده از انواع تجهیزات تصویربرداری انجام دهد. برخی از این فناوری‌ها می‌توانند خطرات خاص خود را برای سلامتی به همراه داشته باشند. بنابراین مهم است که مزایا و معایب هر پیشنهادی را بر اساس ویژگی‌های موردی فرزندتان بسنجید. در حالی که نظارت بر شنوایی، بینایی، پیشرفت گفتار و رشد فکری ممکن است زمان بیشتری را ببرد، اما احتمالاً به تشخیص دقیق‌تری نیز منجر می‌شود.
درمان فلج مغزی دیس کینتیک
برنامه‌های درمانی فلج مغزی دیس کینتیک بسته به نوع کودک شما کمی متفاوت هستند. اگر فرزند شما ترکیبی از انواع فلج مغزی مانند اسپاستیسیتی و دیسکینزی داشته باشد، شرایط پیچیده‌تر می‌شود. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی برای مدیریت علائم کودک داشته باشد.
درمان‌های رایج برای فلج مغزی دیس کینتیک عبارت‌اند از:
- داروهایی برای کمک به کنترل درد و اسپاسم عضلانی
- وسایل کمکی برای حرکت به شکل واکر یا ویلچر
- بریس‌هایی برای کنترل حرکات اسپاستیک و بهبود وضعیت بدن
- فیزیوتراپی ازطریق تمرینات تقویتی و کشش، تحرک و وضعیت بدنی کلی
- کاردرمانی فلج مغزی برای توسعه مهارت‌های حرکتی ظریف
- گفتاردرمانی فلج مغزی برای تقویت عضلات حرکتی دهان و بهبود مهارت‌های جویدن، بلع و صحبت کردن
- عمل جراحی
این روش‌های درمانی می‌توانند مهارت‌های کودک شما را بهبود بخشند و به او استقلال بیشتر او کمک کنند.
جمع‌بندی
فلج مغزی دیس کینتیک یکی از شایعترین انواع فلج مغزی است که در کودکان تشخیص داده می‌شود. این اختلال منجر به معلولیت حرکتی در کودکان می‌شود و آنها را با چالش‌هایی مواجه می‌کند. بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری به تقویت مهارت‌های کودکان کمک می‌کند. روش‌های درمان و بهبود علائم این اختلال شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، دارودرمانی، عمل جراحی و ... هستند.
منابع
