بیش فعالی درمان بیش‌فعالی کودکان با طب سنتی و داروهای گیاهی
پزشکان معمولاً از دارودرمانی برای درمان بیش‌فعالی کودکان استفاده می‌کنند. اما ازآنجاییکه داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، بسیاری از افراد مصرف داروهای گیاهی را نیز تجربه می‌کنند. تحقیقات مختلف نشان می‌دهند هیچ درمان طبیعی‌ای به اندازه دارودرمانی، رفتاردرمانی یا ترکیب آن‌ها مؤثر واقع نمی‌شود اما روش‌های سنتی در کنار گزینه‌های درمانی دیگر به کاهش یا مدیریت علائم بیش‌فعالی کمک می‌کنند.
در ادامه به بررسی برخی داروهای گیاهی مورداستفاده در طب سنتی برای درمان بیش‌فعالی می‌پردازیم:
باکوپا منیری
گیاه باکوپا منیری می‌تواند به درمان نگرانی‌های مختلف مرتبط با سلامت روان، به‌ویژه بیش‌فعالی و اضطراب کمک کند. همچنین برای افرادی که دچار از دست دادن حافظه، صرع و بیماری آلزایمر هستند نیز مفید است. علاوه بر این، این گیاه در طب آیورودا (نوعی سیستم پزشکی سنتی است که از رویکردی جامع برای بهبود سلامت جسمی و روانی استفاده می‌کند) کاربردهای بسیار دیگری نیز دارد.
تحقیقات نشان می‌دهند عصاره استانداردشده گیاه باکوپا به‌طور مؤثر علائم بیش‌فعالی را در کودکان برطرف می‌کند و آن‌ها می‌توانند درمان را به خوبی تحمل کنند.
جینسینگ
جینسینگ گیاهی محبوب و متنوع است که محبوب‌ترین آن‌ها جینسینگ آمریکایی و کره‌ای هستند. درحالی‌که این گیاه بهعنوان محرک شناختی عمل می‌کند، برخلاف اکثر داروهای بیش‌فعالی، عوارض جانبی شدیدی ندارد. جینسینگ می‌تواند به کاهش تکانشگری در کودکان و نوجوانان کمک کند.
مطالعات انجام‌شده بر روی جینسینگ قرمز کره‌ای نشان می‌دهد این گیاه دارویی به‌طور مؤثری باعث افزایش توجه در کودکان بیش‌فعال می‌شود.
عصاره بلوبری
بلوبری فواید عصبی شناختی زیادی دارد که می‌تواند به‌طور مستقیم برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی مفید باشد. عصاره این گیاه می‌تواند فعالیت مغز را در مناطقی که بر عملکرد اجرایی تأثیر می‌گذارند، تحریک کند. عصاره بلوبری نیز مانند منیزیم توانایی‌های شناختی و ذهنی کودک را بهبود می‌بخشد.
مطالعه‌ای بر روی اثرات مکمل‌های بلوبری بر کودکان 7 تا 10 ساله انجام شد و نتایج آن افزایش عملکرد اجرایی، خلق‌وخو و حافظه کوتاه‌مدت آزمودنی‌ها را نشان دادند.
جینکو بیلوبا
از جینکو بیلوبا برای کمک به افزایش وضوح ذهنی و بهبود حافظه استفاده می‌شود. همچنین این گیاه به تقویت تمرکز کوتاه کودکان و حمایت از عملکرد مغز سالم آن‌ها کمک می‌کند.
این گیاه حاوی گلیکوزیدهای فلاونول است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. مصرف این گیاه در دوز مناسب می‌تواند باعث کاهش استرس اکسیداتیو و ارتقاء فعالیت‌های مغزی سالم شود. درنتیجه از بیش‌فعالی جلوگیری می‌کند.
مطالعه‌ای بر روی بیست کودک مبتلا به بیش‌فعالی انجام شد و اثرات جینکو بیلوبا بر علائم آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. کودکان به مدت 3-5 هفته از مکمل جینکو بیلوبا استفاده کردند و درصورت تداوم علائم، دوز گیاه افزایش یافت. نتایج بهبود قابل توجهی در علائم و عملکرد کودکان نشان دادند. همچنین این گیاه عوارض جانبی بسیاری کمی ایجاد کرده است.
رودیولا روزیا
گیاه رودیولا روزیا دارای خواصی است که تمرکز مغز و عملکرد اجرایی را تقویت می‌کند. علاوه بر این، این گیاه بهعنوان نوعی آداپتوژن (گیاهانی که سبب افزایش مقاومت و سرزندگی بدن می‌شوند) عمل کرده و از مغز در برابر عوامل استرس‌زای مختلف محافظت می‌کند.
این گیاه سطح سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین را در مغز افزایش می‌دهد. در نتیجه، سطح هوشیاری را در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی افزایش می‌دهد.
مطالعات نشان می‌دهند گیاه رودیولا روزیا از جنبه‌های مختلف مربوط به پردازش مغز مانند عملکرد اجرایی، یادگیری، توجه، استرس و خستگی پشتیبانی می‌کند.
مطالعه‌ای به بررسی اثر رودیولا روزیا بر افسردگی پرداخته است. نتایج نشان‌دهنده قدرت ضدافسردگی این گیاه می‌باشند.
پیکنوژنول
پیکنوژنول عصاره‌ای گیاهی است که از پوست درخت کاج دریایی فرانسوی به دست می‌آید. این گیاه بهعنوان عصاره پوست درخت کاج نیز شناخته می‌شود و هورمون‌های استرس را متعادل می‌کند و در عین حال سطح دوپامین و آدرنالین را کاهش می‌دهد و به نوبه خود باعث کاهش شدت علائم بیش‌فعالی می‌شود. یافتن راه‌های طبیعی برای حمایت از استرس و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای سالم برای سلامت روانی مادام‌العمر بسیار مهم است.
یک کارآزمایی بالینی پیکنوژنول را روی 61 کودک مبتلا به بیش‌فعالی آزمایش کرد. کودکان به مدت چهار هفته یا مکمل پیکنوژنول یا دارونما مصرف کردند. نتایج نشان دادند پس از یک ماه مصرف پیکنوژنول، موارد بیش‌فعالی در کودکان گروه کنترل کاهش یافت. آن‌ها همچنین بهبود توجه، تمرکز و هماهنگی بینایی-حرکتی را نشان دادند.
آونا ساتیوا
آونا ساتیوا عصاره‌ای است که از دانه‌های یولاف وحشی یا جو سبز به دست می‌آید. این داروی گیاهی سیستم عصبی را تقویت کرده و خستگی مرتبط با استرس و افسردگی را برطرف می‌کند. این دارو می‌تواند به کودکانی که از علائم بیش‌فعالی خود احساس خستگی و فرسودگی می‌کنند، کمک کند.
یک مطالعه انجام‌شده بر روی 132 نفر که به مدت 29 روز از مکمل‌های آونا ساتیوا یا دارونما استفاده کردند، اثرات شناختی این گیاه را تأیید می‌کند. جو سبز یا آونا ساتیوا می‌تواند عملکردهای شناختی را بهبود بخشد و پاسخ‌های فیزیولوژیکی به عوامل استرس‌زا و سایر عوامل محیطی را تعدیل کند.
ریشه والرین (سنبل الطیب)
ریشه سنبل‌الطیب گیاهی است که به صورت وحشی در علفزارها می‌روید و سال‌هاست که به عنوان داروی گیاهی محبوب مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف این گیاه بهعنوان مکمل گیاهی برای درمان بیش‌فعالی، تمایلات بیش‌فعالی را کاهش می‌دهد و باعث افزایش تمرکز می‌شود.
سنبل‌الطیب همچنین خواب عمیق را تقویت می‌کند و در عین حال اثر بازگشتی را که برخی از کودکان هنگام مصرف داروهای بیش‌فعالی تجربه می‌کنند، کاهش می‌دهد. برخی از بزرگسالان حتی آن را برای درمان تنش عصبی و بی‌خوابی ناشی از اضطراب مصرف می‌کنند. سنبل‌الطیب قرن هاست که بهعنوان داروی گیاهی قوی برای ارتقای سلامت مغز استفاده می‌شود.
مطالعه‌ای روی ریشه سنبل‌الطیب روی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی نتایج مثبتی را به همراه داشت. این گیاه به بهبود بیش‌فعالی، تکانشگری و مشکلات تمرکز در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی پس از هفت هفته درمان گیاهی کمک کرد. ریشه سنبل‌الطیب با عصاره بادرنجبویه ترکیب می‌شود تا چنین نتایجی را ایجاد کند.
عصاره بادرنجبویه
این گیاه بهعنوان آرامبخشی خفیف عمل می‌کند و عامل ضدباکتری و ضداسپاسم است. عصاره بادرنجبویه می‌تواند نوسانات خلقی را برطرف کند و در عین حال تمرکز را افزایش دهد.
بادرنجبویه معمولاً با ریشه سنبل‌الطیب ترکیب می‌شود تا نتایج مثبتی برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ایجاد کند. این ترکیب به رفع علائم تحریک بیش‌ازحد، اضطراب، عصبانیت و ناامیدی کمک می‌کند.
نتایج مطالعه‌ای که اثرات عصاره بادرنجبویه را روی بیست شرکت‌کننده بررسی کرد، نشان دادند مصرف دوزهای بالای عصاره بادرنجبویه می‌تواند خلق‌وخو و عملکرد شناختی فرد را تعدیل کند.
آب قاشقی
آب قاشقی گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی بالا است که می‌تواند به افزایش عملکرد ذهنی، شناخت و حافظه کمک کند. این گیاه عملکرد مغز را نه با تحریک آن، بلکه با آرام کردن خفیف مغز تقویت می‌کند تا آرام شود.
مطالعه‌ای درمورد تأثیر آب قاشقی بر خلق‌وخو و عملکرد شناختی انجام شد و نتایج این مطالعه نشان می‌دهند که این گیاه ممکن است حافظه بیمار را بهبود بخشد. هنگامی که این گیاه با سایر گیاهان موجود در لیست بالا ترکیب می‌شود، تمرکز، دامنه توجه و عملکرد اجرایی بیمار شروع به افزایش می‌کند. گیاه آب قاشقی همچنین با کاهش خشم و بهبود هوشیاری به رفع اختلالات خلقی کمک می‌کند.
گل ساعتی
گل ساعتی درمانی سنتی برای اضطراب و بیش‌فعالی است. مطالعات نشان می‌دهند این گیاه به تسکین بی‌خوابی و اضطراب کمک می‌کند؛ زیرا ممکن است سطح گاما آمینو بوتیریک اسید (GABA) را در مغز شما افزایش دهد. گاما آمینو بوتیریک اسید فعالیت مغز را کاهش می‌دهد و به آرامش و خواب بهتر کمک می‌کند.
مکمل‌های تغذیه‌ای
مکمل‌هایی که به درمان بیش‌فعالی کودکان کمک می‌کنند و در طب سنتی کاربرد دارند شامل موارد زیر هستند:
اسیدهای چرب ضروری
اثرات مثبت اسیدهای چرب ضروری (امگا 3 و امگا 6) در درمان بیش‌فعالی در کودکان اخیراً مورد بررسی قرار گرفته‌اند. مصرف مکمل ممکن است توجه را بهبود بخشد و رفتارهای بیش‌فعالی و نافرمانی را کاهش دهد. تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهند مصرف اسیدهای چرب باعث بهبود علائم بیش‌فعالی، بی‌توجهی و لجبازی در کودکان می‌شود.
منیزیم
منیزیم دارای بیش از 600 عملکرد سلولی در بدن است و بسیاری از آن‌ها با سلامت مغز مرتبط هستند. مطالعات نشان داده‌اند که ترکیب منیزیم (6 میلی‌گرم/کیلوگرم در روز) با ویتامین B6 (6/0 میلی‌گرم/کیلوگرم در روز) در طول یک مطالعه 8 هفته‌ای باعث بهبود علائم بیش‌فعالی در کودکان شد.
ویتامین سی
ویتامین سی فواید زیادی برای بدن دارد. این ویتامین نه تنها به سلامت ایمنی کمک می‌کند، بلکه برای بسیاری از عملکردهای دیگر نیز در بدن ما مفید است. در مطالعه‌ای، اثرات ترکیب ویتامین سی با آلفا لینولنیک اسید (ALA) به‌شکل روغن کتان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه تأثیر مثبت بر رفتار کودکان مبتلا به بیش‌فعالی را نشان دادند. این تأثیرات ممکن است به‌دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی ویتامین سی و فراهمی زیستی آن برای سلول‌ها هنگام مخلوط شدن با ALA باشند.
مواد معدنی
کمبود مواد معدنی در ابتلا به بیش‌فعالی دخیل است و مکمل را به پتانسیلی برای بهبود علائم تبدیل می‌کند. مواد معدنی به جذب و تجزیه انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم مرتبط با بیش‌فعالی کمک می‌کنند و بنابراین مکمل‌سازی با یک مجموعه معدنی با کیفیت بالا ممکن است مفید باشد.
روی
روی ماده‌ای مغذی است که نقش‌های حیاتی زیادی در بدن ایفا می‌کند. ازآنجاییکه بدن ما به‌طور طبیعی روی تولید نمی‌کند، باید آن را ازطریق غذا یا مکمل‌ها دریافت کنیم. روی برای فرایندهای متعددی در بدن ما، مانند بیان ژن، عملکرد سیستم ایمنی، بهبود زخم و رشد و تکامل مورد نیاز است. مطالعه‌ای نشان داد که کودکانی که مکمل سولفات روی (150 میلی‌گرم) مصرف می‌کنند، با کاهش تکانشگری، بیش‌فعالی و مشکلات در موقعیت‌های اجتماعی مواجه می‌شوند.
آهن
آهن ماده‌ای معدنی است که چندین عملکرد مهم در بدن دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها حمل اکسیژن در سراسر بدن بهعنوان بخشی از گلبول‌های قرمز است. این ماده مغذی ضروری باید ازطریق مواد غذایی دریافت شود. کوفاکتور آهن در درمان بیش‌فعالی مورد مطالعه قرار گرفته است. زیرا یک کوفاکتور در سنتز آدرنالین و دوپامین است و این دو عامل ممکن است درمورد بیش‌فعالی دچار اختلال شوند.
ویتامین دی
یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز اخیر، مزایا و مضرات مکمل ویتامین دی را در بیماران مبتلا به بیش‌فعالی ارزیابی کرد. این مطالعه نشان داد که مکمل ویتامین دی ممکن است علائم بیش‌فعالی را کاهش دهد.
اسیدهای آمینه (پروتئین) و انتقال‌دهنده‌های عصبی
مغز انواع مختلفی از پیام‌رسان‌های شیمیایی یا انتقال‌دهنده‌های عصبی را برای تنظیم بیداری و خواب می‌سازد و افراد مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است پس از خوردن صبحانه غنی از پروتئین و ناهار بهتر عمل کنند.
پروتئین‌ها با ارائه آمینو اسیدها، بلوک‌های سازنده انتقال‌دهنده‌های عصبی، که پیام‌رسان‌های بیوشیمیایی هستند که سیگنال‌ها را از یک سلول مغز به سلول دیگر منتقل می‌کنند، بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند. هرچه بهتر از این انتقال‌دهنده‌های عصبی و پیام‌رسان‌ها پشتیبانی کنید، عملکرد کودک بیش‌فعال بهتر خواهد بود.
دو اسید آمینه تریپتوفان و تیروزین، برای ساخت بلوک‌های انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم هستند؛ زیرا بر سروتونین، که از اسید آمینه تریپتوفان ساخته می‌شود و همچنین دوپامین، اپی نفرین و نوراپی نفرین که از آمینو ساخته می‌شوند، تأثیر می‌گذارند. تیروزین اسیدی تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری است.
جمع‌بندی
بیش‌فعالی یکی از اختلالاتی است که با کمک طب سنتی و داروهای گیاهی قابل درمان است. داروهای گیاهی و مکمل‌های فراوانی وجود دارند که باعث افزایش دامنه توجه، تمرکز و کاهش حواس‌پرتی کودکان بیش‌فعال می‌شوند. اما ازآنجاییکه اختلال دارویی در هنگام مصرف همزمان گیاهان دارویی و داروهای شیمیایی ایجاد می‌شود، بهتر است پیش از مصرف هر گونه دارویی با پزشک خود مشورت کنید. توصیه می‌شود مراکز درمانی مختلف ازجمله کلینیک توانبخشی رسش در طول درمان بیش‌فعالی کودکان از طب سنتی، گیاهان دارویی و مکمل‌های مختلف بهره‌مند شوند.
منابع
