اختلالات گفتار و زبان گفتاردرمانی اختلال بلع یا دیسفاژی در بزرگسالان
اختلال بلع به هرگونه مشکل در خوردن مواد غذایی و نوشیدن مایعات گفته می‌شود که عدم درمان آن خطر ابتلا به آسپیراسیون و پنومونی (عفونت سیستم تنفسی) را افزایش می‌دهد. برای درمان این بیماری مراجعه به گفتاردرمانگر ضروری است. گفتاردرمانگر به کمک ارائه برنامه غذایی، تمرینات ورزشی و اصلاح روش‌های بلع از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری می‌کند. در این مطلب به توضیح وظایف گفتاردرمانگر در طول درمان اختلال بلع در بزرگسالان می‌پردازیم.
حتما بخوانید: گفتار درمانی اختلال بلع در کودکان
اختلال بلع در بزرگسالان (دیسفاژی) چیست؟
دیسفاژی، اختلال بلع است که حفره دهان، حلق، مری یا محل اتصال معده به مری را درگیر می‌کند. عوارض دیسفاژی شامل سوءتغذیه و کم‌آبی، ذات‌الریه آسپیراسیون، به خطر افتادن سلامت عمومی، بیماری مزمن ریوی، خفگی و حتی مرگ می‌باشند. بزرگسالان مبتلا به دیسفاژی احتمال دارد بی‌اشتهایی و گوشه‌گیری را تجربه کنند. اختلالات بلع ممکن است در یکی از مراحل فرآیند بلع اتفاق بیفتند:
- فاز بلع دهانی: در این مرحله غذا داخل دهان قرار داده شده و پس از جویده شدن، وارد گلو می‌شود.
- فاز بلع حلقی: در این مرحله رفلکس بلع شروع می‌شود و غذا در گلو به‌صورت فشرده درمی‌آید. راه هوایی نیز برای جلوگیری از ورود غذا یا مایعات به آن (آسپیراسیون) یا برای جلوگیری از خفگی بسته می‌شود.
- فاز بلع در مری: در این مرحله، قسمت بالا و پایین مری (لوله‌ای از گلو که به معده متصل می‌شود) شل شده و غذا ازطریق مری با فشار وارد معده می‌شود.
چه کسی دیسفاژی را درمان می‌کند؟
آسیب‌شناسان گفتار زبان که به‌عنوان گفتاردرمانگر نیز شناخته می‌شوند، نقشی اساسی در ارزیابی، درمان و مدیریت اختلالات بلع دارند. آنها همراه با سایر پزشکان مانند جراحان سر و گردن (ENTs)، متخصصان گوارش و حتی فیزیوتراپ‌ها، پوزیشن مناسب غذا خوردن را مشخص می‌کنند و شرایط را به‌گونه‌ای فراهم می‌کنند تا بیمار بتواند در آن پوزیشن قرار بگیرد.
گفتاردرمانگران برای تشخیص علائم دیسفاژی مری و معده آموزش دیده‌اند و می‌توانند بیمار را به متخصص مناسب ارجاع دهند.
حتما بخوانید: گفتاردرمانی چیست؟
گفتاردرمانگر در طول ارزیابی دیسفاژی چه اقداماتی انجام می‌دهد؟
اگر مشکل بلع دارید، با پزشک خود صحبت کنید. او شما را برای بررسی‌های بیشتر به آسیب‌شناس گفتار-زبان ارجاع می‌دهد. گفتاردرمانگر (آسیب‌شناس) تست‌هایی برای تشخیص بهتر و تهیه برنامه درمانی شخصی انجام می‌دهد. ارزیابی‌های او شامل موارد زیر می‌باشند:
- غربالگری: نتیجه مثبت غربالگری نیاز به آزمایش‌های بیشتر را تأیید می‌کند.
- بررسی سابقه پزشکی بیمار: سابقه پزشکی برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد نگرانی‌ها، بیماری‌ها و سایر عوامل مؤثر بررسی می‌شود.
- معاینه مکانیسم دهان و اعصاب جمجمه: این معاینات برای ارزیابی ساختارها و عضلات درگیر در بلع، توانایی بیمار برای سرفه و صاف کردن گلو و کنترل سر و گردن و غیره انجام می‌شوند.
- ارزیابی بالینی بلع: در حین ارزیابی کنترل دهانی، غذاها و مایعات با غلظت‌های متفاوت امتحان می‌شوند و علائم آسپیراسیون مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- تست‌های تشخیصی با تصویربرداری: این تست‌ها به گفتاردرمانگران اجازه می‌دهند تا آناتومی و فیزیولوژی ساختارهای مورداستفاده برای بلع را ارزیابی کنند. سپس وجود دیسفاژی، شدت آن، علل احتمالی و سایر عوامل بالینی مورد بررسی قرار می‌گیرند. تست‌های تصویربرداری تشخیصی عبارت‌اند از:
- ارزیابی بلع با ویدئو فلوروسکوپی (VFSS): در مطالعات بلع ویدئویی از باریم و اشعه ایکس متحرک استفاده می‌شود. این ارزیابی در مرکز رادیولوژی انجام می‌شود.
- ارزیابی آندوسکوپی قابل‌انعطاف بلع (FEES): این روش از آندوسکوپ بینی استفاده می‌کند و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.
گفتاردرمانی دیسفاژی
درمان اختلال بلع برای هر فرد بر اساس علل، علائم و نوع دیسفاژی متفاوت است. گفتاردرمانگران برنامه‌ای درمانی ارائه می‌کنند که بهبود ایمنی بلع منجر می‌شود، از تغذیه و هیدراتاسیون بیمار حمایت می‌کند و کیفیت زندگی او را ارتقاء می‌دهد. گفتاردرمانگران روش‌هایی برای کمک به بیمار پیشنهاد می‌دهند. این روش‌ها می‌توانند شامل تغییر رژیم غذایی یا نگه داشتن سر و گردن به روشی خاص باشند. در موارد دیگر، گفتاردرمانی شامل آموزش تمرینات عضلانی برای قورت دادن مؤثر است. بیشتر این تمرین‌ها به تقویت زبان کمک می‌کنند. بلع درواقع فرآیندی پیچیده است که شامل هماهنگی بین چندین گروه عضلانی است که برای فشار دادن غذا به داخل گلو و معده استفاده می‌شود. تمرینات گفتاردرمانی به افزایش کنترل روی این عضلات کمک می‌کنند. در ادامه نمونه‌ای از تمریناتی که گفتاردرمانگر پیشنهاد می‌دهد ذکر شده است:
- یک نی بردارید و کاغذی را ریز کنید. نی را در دهان خود قرار دهید و با مکیدن آن سعی کنید، تکه‌های کاغذ را بردارید و داخل فنجان بریزید. این تمرین را تا زمانی ادامه دهید که بتوانید تعداد معینی از تکه‌های کاغذ را با موفقیت در فنجان قرار دهید.
- تمرین دیگر شامل بلع خشک است (به این معنی که فقط بزاق خود را می‌بلعید). هنگام قورت دادن، سعی کنید تمام ماهیچه‌هایی را که در بلعیدن استفاده می‌شوند تا حد امکان منقبض کنید. درنهایت تکرار این عمل باعث تقویت این عضلات می‌شود.
بلع‌درمانی
آسیب‌شناس زبان گفتار (SLP) از ترکیبی از تکنیک‌های جبرانی و استراتژی‌های درمانی مستقیم برای بهبود ایمنی مصرف مواد غذایی با کاهش خطر آسپیراسیون و حفظ کیفیت زندگی استفاده می‌کند. در ادامه تکنیک‌های جبرانی و استراتژی‌های درمانی مستقیم ذکر شده‌اند:
تکنیک‌های جبرانی
تکنیک‌های جبرانی برای افزایش کنترل بلع برای محافظت از راه هوایی و کاهش خطر آسپیراسیون استفاده می‌شوند. این تکنیک‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- استراتژی‌های پوزیشن مناسب: این استراتژی‌ها باعث می‌شوند حرکت غذا یا مایعات از دهان به گلو و مری به‌طور ایمن انجام شود.
- مانورهای بلع: مانورهای بلع، زمان یا قدرت حرکات بلع را تغییر می‌دهند تا غذا یا مایعات موجود در دهان و گلو به‌طور ایمن به مری منتقل شوند.
- اصلاح قوام غذا و مایعات: اصلاح قوام غذا و مایعات برای کنترل بهتر مصرف مواد غذایی است. اصلاح قوام شامل تغییر غلظت مایعات و نرم کردن، خرد کردن یا پوره کردن غذاهای جامد می‌باشد.
درمان مستقیم
درمان مستقیم شامل تمریناتی برای بهبود دامنه حرکتی، هماهنگی و تقویت عضلات فک، لب، گونه، زبان، کام نرم و تارهای صوتی برای بهبود عملکرد بلع می‌باشد.
خدمات کلینیک توانبخشی رسش
یکی از وظایف گفتاردرمانگران کلینیک توانبخشی رسش، درمان اختلال بلع در بزرگسالان است. آنها پس از معاینه بیمار، مهارت‌های گفتاری، زبانی، شناختی- ارتباطی و تغذیه‌ای را مورد بررسی قرار می‌دهند. سپس بر اساس نتایج به دست آمده برنامه‌ای درمانی متناسب با شرایط بیمار تدوین می‌کنند. بنابراین اگر مشکل اختلال بلع دارید به مرکز ما مراجعه کرده و در جلسات گفتاردرمانی ما شرکت کنید. متخصصان مجرب این مجموعه با ارزیابی و تدوین برنامه درمانی دقیق، دستیابی به بهترین نتیجه را برای شما تضمین می‌کنند.
منابع:
