سندرم جدا شده بالینی (CIS) اولین دوره (اپیزود) علائم عصبی است که حداقل 24 ساعت طول می‌کشد. اگرچه برخی از افراد هرگز علائم عصبی دیگری را تجربه نمی‌کنند، اما در برخی دیگر، این سندروم می‌تواند اولین نشانه‌ از آنچه بعداً به مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) تبدیل می‌شود، باشد.

سندروم جدا شده بالینی ناشی از آسیب به پوشش اعصاب در سیستم عصبی مرکزی (CNS) است. این آسیب ممکن است فقط در یک ناحیه از مغز یا نخاع (مونوفوکال) رخ دهد و منجر به یک علامت واحد مانند نوریت اپتیک (التهاب عصب بینایی) شود که بر چشم‌ها تأثیر می‌گذارد، یا ممکن است در چندین ناحیه (مولتی‌فوکال) رخ دهد که می‌تواند منجر به علائم بیشتر مانند سرگیجه و مشکلات مثانه شود.

همه افرادی که CIS را تجربه می‌کنند، به ام‌اس مبتلا نمی‌شوند. آمارها متفاوت هستند و در برخی موارد ممکن است بیمار هرگز علائم دیگری را تجربه نکند. پیش‌بینی اینکه چه کسی به اپیزودهای بعدی مبتلا خواهد شد دشوار است، اما اسکن ام‌آرآی می‌تواند ایده خوبی از خطر ابتلا به ام‌اس در آینده به شما بدهد. هر چه نواحی آسیب‌دیده بیشتری در اسکن MRI در زمان ابتلا به سندروم جدا شده بالینی مشاهده شود، خطر ابتلا به ام‌اس در آینده بیشتر است.

مطالعات نشان داده‌اند که درمان زودهنگام این سندرم با داروهای اصلاح‌کننده بیماری می‌تواند (در صورت داشتن خطر بالای ابتلا به ام‌اس) احتمال ابتلا به اپیزود دوم را به تأخیر بیندازد.

علائم سندروم جدا شده بالینی

علائم سندروم جدا شده بالینی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• مشکلات مثانه یا روده
• سرگیجه
• خستگی
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در صورت، بدن، بازوها و پاها
• اسپاستیسیتی (سفتی عضلات)
• اختلال بینایی، از جمله التهاب عصب بینایی، تاری دید، ضعف کنتراست یا دید رنگی و درد هنگام حرکت چشم
• مشکلات راه رفتن
• ضعف

علائمی که تجربه می‌کنید به این بستگی دارد که آسیب به میلین در کدام قسمت از سیستم عصبی مرکزی داده است. حمله ممکن است بر نواحی مختلف تأثیر بگذارد:

• نخاع. هنگامی که حمله سیستم ایمنی به نخاع آسیب می‌رساند، منجر به میلیت عرضی جزئی یا کامل می‌شود. سندروم جدا شده بالینی ممکن است به سرعت، تنها در چند ساعت یا کندتر، در عرض یک یا دو هفته ظاهر شود. علائم به ناحیه آسیب‌دیده نخاع بستگی دارند و ممکن است دچار ضعف عضلانی، احساسات غیرطبیعی در بازوها و پاها، مشکلات مثانه و روده، یا علامت لرمیت (احساس شوک الکتریکی هنگام حرکت گردن) شوید.
• عصب بینایی. التهاب عصب بینایی منجر به نوریت بینایی می‌شود. ممکن است علائمی مانند تاری دید، از دست دادن بینایی (معمولاً فقط در یک چشم)، درد پشت چشم، کاهش دید رنگی یا نقاط کور ایجاد شوند. این علائم به‌طور ناگهانی یا در عرض چند ساعت تا چند روز مشاهده می‌شوند.
• ساقه مغز. علائم آسیب به ساقه مغز می‌توانند شامل حالت تهوع، استفراغ، دوبینی، سرگیجه، کاهش شنوایی و راه رفتن نامتعادل باشند.

چه کسی و چه زمانی به سندروم جدا شده بالینی مبتلا می‌شود؟

همانند ام‌اس، سندروم جدا شده بالینی ارثی یا مسری نیست. این سندروم در زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان دیده می‌شود. 70 درصد از افراد مبتلا به این سندروم بین 20 تا 40 سال سن دارند و میانگین سنی آن‌ها 30 سال است. با این حال، افراد در سنین بالاتر یا پایین‌تر نیز می‌توانند به سندروم جدا شده بالینی مبتلا شوند.

تفاوت سندروم جدا شده بالینی با ام‌اس

تفاوت اصلی بین CIS و MS به تعداد دفعاتی که علائم را تجربه‌ کرده‌اید، مربوط می‌شود.

• علائم سندرم جدا شده بالینی شامل موارد زیر هستند:
• ممکن است در اسکن MRI خود، علائم آسیب (ضایعه) در یک یا چند ناحیه از مغز یا نخاع مشاهده کنید.
• این آسیب در زمان‌های مختلف اتفاق نیفتاده است.
• بنابراین شما فقط یک بار علائمی شبیه به ام‌اس را تجربه کرده‌اید.
• علائم مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) شامل موارد زیر هستند:
• در دو یا چند ناحیه از مغز یا نخاع شما ضایعه وجود دارد.
• این آسیب در زمان‌های مختلف اتفاق افتاده است.
• بنابراین شما بیش از یک بار علائم را تجربه کرده‌اید.

از سال ۲۰۱۷، پزشکان نحوه تشخیص ام‌اس را تغییر دادند. از آن زمان، تعداد کمتری از افراد تشخیص سندرم جدا شده بالینی را دریافت می‌کنند. در عوض، در بیشتر موارد ام‌اس در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. یکی از تغییرات مربوط به ضایعات قدیمی در اسکن ام‌آرآی فرد بود. اگر این فرد فقط یک بار علائم شبیه به ام‌اس را تجربه کرده باشد، اما پزشکان بتوانند ضایعات قدیمی را ببینند، می‌توان از آن‌ها برای تشخیص MS استفاده کرد.

تغییر دیگر مربوط به این است که آیا متخصص مغز و اعصاب علائم خاصی را در مایع اطراف ستون فقرات شما پیدا می‌کند یا خیر. اگر آزمایشی به نام پونکسیون کمری انجام دهید و در این مایع، پزشکان نوارهای الیگوکلونال پیدا کنند، نشان‌دهنده این است که سیستم ایمنی بدن شما در آنجا فعال بوده است. این مسئله فقط در افرادی که ام‌اس دارند اتفاق میفتد. بنابراین، وجود این نوارها به متخصص مغز و اعصاب در تشخیص ام‌اس به جای سندروم جدا شده بالینی کمک می‌کند. نوار الیگوکلونال نوعی پروتئین (به نام ایمونوگلوبولین) است.

پیشرفت سندروم جدا شده بالینی به ام‌اس

افرادی که علائم سندرم جدا شده بالینی را تجربه می‌کنند، ممکن است به ام‌اس مبتلا شوند. البته این به معنای قطعی ابتلا به ام‌اس نیست. پزشک شما تمام تلاش خود را برای تعیین احتمال ابتلا به ام‌اس انجام می‌دهد. سه نتیجه ممکن وجود دارند:

• خطر بالای ابتلا به ام‌اس. اگر پزشک در ام‌آرآی ضایعات مغزی مشابه ضایعات ام‌اس مشاهده کند، احتمال وقوع ام‌اس در طی چند سال آینده بین 60 تا 80 درصد است.
• خطر کم ابتلا به ام‌اس. اگر سندروم جدا شده بالینی با ضایعات مغزی شناسایی شده در ام‌آرآی همراه نباشد، احتمال ابتلا به ام‌اس در عرض چند سال حدود 20 درصد است.
• تشخیص ام‌اس. اگر سندروم جدا شده بالینی با یافته‌های ام‌آرآی از ضایعات یا زخم‌های قدیمی همراه باشد که اپیزود قبلی آسیب را در یک مکان متفاوت در سیستم عصبی مرکزی تأیید کند، تشخیص ام‌اس تأیید می‌شود. همچنین، وجود نوارهای اولیگوکلونال در مایع مغزی نخاعی فرد می‌تواند به تشخیص ام‌اس کمک کند.

با پیشرفت فناوری ام‌آرآی، این امکان وجود دارد که پزشکان بتوانند ام‌اس را سریع‌تر تشخیص دهند و افراد کمتری با سندروم جدا شده بالینی تشخیص داده شوند. تشخیص سریع‌تر به افراد این امکان را می‌دهد که زودتر درمان را شروع کرده و روند بیماری را کندتر کنند. تنها 63 درصد از افرادی که یک دوره سندروم جدا شده بالینی را تجربه می‌کنند، در نهایت تشخیص ام‌اس را دریافت می‌کنند.

عوامل مؤثر بر پیشرفت سندرم جدا شده بالینی به ام‌اس

محققان عواملی را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند احتمال پیشرفت سندرم جدا شده بالینی به ام‌اس را افزایش دهند. این عوامل خطر به شرح زیر هستند:

• سن پایین‌تر شروع بیماری
• جنسیت مرد
• تعداد ضایعات ام‌آرآی
• نوارهای الیگوکلونال در مایع مغزی نخاعی

توجه داشته باشید این لیست کامل نیست. این ویژگی‌ها در مورد همه افراد مبتلا به سندروم جدا شده بالینی صدق نمی‌کند. در نهایت، عوامل خطر متعددی مانند کمبود ویتامین دی و سیگار کشیدن با ام‌اس مرتبط هستند که می‌توانید آن‌ها را کنترل کنید.

تشخیص سندروم جدا شده بالینی

فقط یک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند سندرم جدا شده بالینی را تشخیص دهد. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این سندروم وجود ندارد، بنابراین ابتدا آزمایشاتی را انجام می‌دهند که علل احتمالی دیگر برای علائم شما (مانند عفونت) را رد کنند. شما یک اسکن ام‌آرآی از مغز یا نخاع خود خواهید داشت. پزشک رفلکس‌های شما، تعادل، نحوه حرکت، بینایی و حواس دیگر شما را آزمایش خواهد کرد. او همچنین یک پونکسیون کمری انجام می‌دهد تا مایع اطراف نخاع شما را جمع‌آوری و آزمایش کند.

اسکن‌های ام‌آرآی می‌توانند نشان دهند که آیا آسیبی به مغز یا نخاع شما وارد شده است یا خیر. این نواحی التهاب و آسیب به میلین اطراف اعصاب هستند. میلین، پوشش چربی اطراف اعصاب است که از آن‌ها محافظت می‌کند و به انتقال سیگنال‌ها در امتداد آن‌ها کمک می‌کند. هنگامی که میلین آسیب می‌بیند، باعث علائمی شبیه به ام‌اس می‌شود.

اگر شرایط زیر را داشته باشید، احتمال دارد به سندروم جدا شده بالینی مبتلا باشید:

• فقط یک بار علائم معمولی ام‌اس را تجربه کرده‌اید.
• اسکن ام‌آرآی نشان می‌دهد که آسیبی وجود دارد که شبیه به آسیبی است که در ام‌اس مشاهده می‌کنید.
• معمولاً ضایعاتی در اسکن ام‌آرآی وجود دارند اما همیشه اینطور نیست.

درمان سندرم جدا شده بالینی

اکثر افراد به طور خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان، بر علائم سندروم جدا شده بالینی غلبه می‌کنند. اگر علائم بیماری شدید باشند، مانند زمانی که بینایی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، یک دوره کوتاه استروئیدی می‌تواند مؤثر باشد. استروئیدها التهابی را که هنگام حمله سیستم ایمنی به اعصاب رخ می‌دهد، کاهش می‌دهند.

استروئیدها روند بهبودی شما را در عرض چند هفته تسریع می‌کنند. صرف نظر از اینکه آن‌ها را مصرف کنید یا نه، بهبودی بلندمدت شما به همان اندازه خوب خواهد بود. همچنین به نظر نمی‌رسد که استروئیدها در طولانی مدت بر ابتلا یا عدم ابتلا به ام‌اس تأثیر بگذارند.

بعد از ابتلا به سندرم جدا شده بالینی، مشاهده علائم مشابه منجر به تشخیص ام‌اس می‌شود. برای به تأخیر انداختن این امر، می‌توان از درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMT) استفاده کرد. این درمان‌ها تنها در صورتی به شما پیشنهاد می‌شوند که اسکن‌های شما نشان دهند که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ام‌اس هستید. این درمان‌ها باید به طور طولانی مدت ادامه یابند.

درمان‌هایی که می‌توان استفاده کرد شامل گلاتیرامر استات (با نام تجاری Copaxone یا Brabio) یا یکی از اینترفرون‌های بتا هستند. این داروها را باید با استفاده از قلم تزریق یا سرنگ از پیش پر شده زیر پوست تزریق کرد.

جمع‌بندی

سندروم جدا شده بالینی یک وضعیت بالینی است که علائم شبیه به ام‌اس را تنها یک بار ایجاد می‌کند. تشخیص آن از طریق آزمایش‌هایی مانند ام‌آرآی و پونکسیون کمری برای بررسی ضایعات و التهاب میلین انجام می‌شود. عواملی مانند سن، تعداد ضایعات در ام‌آرآی و وجود نوارهای اولیگوکلونال می‌توانند خطر پیشرفت به ام‌اس را افزایش دهند. درمان با داروهای اصلاح‌کننده بیماری می‌تواند پیشرفت را به تأخیر بیندازد.

منابع

nationalmssociety.org

mssociety.org.uk

cedars-sinai.org

mstrust.org.uk