فلج مغزی برنامه و تمرین های ورزشی برای فلج مغزی
فلج مغزی اختلالی است که موجب ناتوانی حرکتی می‌شود. این ناتوانی در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی و در نواحی مختلف بدن بروز می‌کند. در برخی موارد بیمار قادر به راه رفتن است ولی در موارد دیگر بیمار از ویلچر و وسایل کمکی برای راه رفتن استفاده می‌کند. ورزش‌های مناسب افراد مبتلا به فلج مغزی به تقویت عضلات آنها کمک می‌کنند و باعث می‌شوند بیمار راحت‌تر بتواند تعادل خود را حفظ کند و به‌صورت مستقل به انجام کارهای روزمره بپردازد. در این مطلب قصد داریم حرکات ورزشی‌ای را که به تعادل و استقلال بیشتر بیمار مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کنند، معرفی کنیم.
تمرینات ورزشی اصلی برای فلج مغزی
تمرینات ورزشی اصلی به منظور کمک به بیمار مبتلا به فلج مغزی در راستای راه رفتن و تسلط بهتر بر مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت در ادامه ذکر شده‌اند.
در مطالعه‌ای در سال 2018، ثابت شده است که تمرینات و ورزش‌های اصلی توانایی راه رفتن را در افراد مبتلا به فلج مغزی بهبود می‌بخشند. این به این دلیل است که این نوع تمرینات عضلات جانبی تنه و لگن را که هم برای راه رفتن و هم برای تثبیت بدن در حین حرکت ضروری هستند، هدف قرار می‌دهند.
در اینجا چند تمرین ورزشی اصلی و ساده وجود دارند که افراد مبتلا به فلج مغزی می‌توانند انجام دهند:
غلت زدن
از بیمار بخواهید ابتدا با خم کردن پاهایش غلت بزند. پس از آن، اجازه دهید بدن او حرکت پاهای خود را دنبال کند تا حداکثر چرخش ممکن را در تنه خود داشته باشد.
خزیدن
عمل ساده خزیدن به بیمار این امکان را می‌دهد که تقریباً از تمام عضلات خود برای حفظ تعادل استفاده کند.
اما به جای حرکت دادن هر دو پا به‌طور همزمان، بیمار را تشویق کنید تا پاهای خود را یکی پس از دیگری حرکت دهد.
می‌توانید چالش این تمرین ساده اصلی را با خزیدن بیمار بر روی اشیاء مختلف افزایش دهید.
رول آپ
برای این تمرین ساده، اجازه دهید بیمار به پشت دراز بکشد و پاهای خود را به سمت سینه بلند کند. در صورت نیاز از او حمایت کنید تا بتواند این فعالیت را انجام دهد. به او اجازه دهید با بازوهای خود زانوهای خود را نگه دارد و ببینید آیا می‌تواند در حالی که این وضعیت را نگه داشته است سر خود را از روی زمین بلند کند یا خیر.
برای پیشرفت در این فعالیت، اجازه دهید بیمار 10 ثانیه در این موقعیت بماند. اگر می‌تواند این کار را انجام دهد، زمان را به 20 ثانیه افزایش دهید.
حرکت سوپرمن
اجازه دهید بیمار روی شکم دراز بکشد و دست‌ها و پاهایش را روی زمین دراز کند. از او بخواهید تا دست‌ها و پاهای خود را از روی زمین بلند کند و شکم خود را صاف روی زمین نگه دارد. قبل از اینکه دست‌ها و پاها را روی زمین پایین بیاورد، باید به مدت سه ثانیه در همان وضعیت بماند.
حرکت هند پلانک
از بیمار بخواهید در موقعیت فشاری قرار بگیرد. مطمئن شوید که دست‌ها و پاهای او کاملاً کشیده شده است و کف دست‌ها و انگشتان پاها با زمین تماس دارند. بیمار باید تا زمانی که می‌تواند این موقعیت را حفظ کند.
تمرینات تقویتی برای فلج مغزی
در اینجا برخی از تمرینات تقویتی وجود دارند که می‌توانید برای فلج مغزی امتحان کنید:
حرکت لانج با بند تی آر ایکس
در این تمرین بیمار باید از نزدیک پاهای خود شروع کند و بند تی آر ایکس را نگه دارد. بند تی آر ایکس نوعی مربی تعلیق است که به تقویت بدن ازجمله هسته کمک می‌کند. بیمار باید با یک پا به جلو برود و باسن خود را پایین بیاورد تا هر دو زانو در زاویه 90 درجه قرار گیرند. این روند باید برای طرفین تکرار شود.
اسکات دیواری
در این تمرین بیمار باید صاف مقابل دیوار بایستد و پاها را به اندازه عرض شانه باز کند. سپس به آرامی پشت خود را به سمت دیوار بلغزاند و زانوهای خود را در حالت اسکات با زاویه 90 درجه خم کند. در صورت امکان او باید حداقل 10 ثانیه یا بیشتر این موقعیت را حفظ کند.
تمرین با وزنه
به‌طور متناوب، بیمار مبتلا به فلج مغزی می‌تواند با اضافه کردن وزنه به برنامه تمرینی خود، تمرینات قدرتی انجام دهد. برای کودکان یا بیمارانی که عضلات ضعیف‌تری دارند، تمرینات تک وزنه و مقاومتی تک مفصلی مؤثرتر خواهند بود. برخی از نمونه‌های تمرینات با وزنه، اضافه کردن وزنه در حین انجام حرکات لانگز، اسکات یا پیاده‌روی ساده مانند تمرین پیاده‌روی کشاورز (فارمر واک) است.
پیاده‌روی کشاورز (فارمر واک)
در این تمرین بیمار باید بایستد و پاها را به اندازه عرض شانه باز کند و وزنه‌ها را در قسمت بیرونی لگن خود نگه دارد. سپس باید در حالت ایستاده و در حالی که وزنه‌ها را در دست نگه داشته است، قدم‌های کوچکی به جلو بردارد. در حین انجام این تمرین بیمار می‌تواند به تدریج وزن را افزایش دهد و آهسته‌تر راه برود تا قدرت خود را افزایش دهد. بااین‌حال، اگر بلند کردن وزنه‌ها برای بیمار سخت است، می‌توانید وزنه را کاهش دهید تا سریع‌تر راه بروید.
در نهایت برنامه‌های ورزشی یا ابزارهایی که می‌توانید برای افراد مبتلا به فلج مغزی استفاده کنید عبارت‌اند از:
- نوارهای مقاومت
- وزنه‌های آزاد
- توپ بوسو
- دستگاه‌های قدرتی
- تمرینات بازو
- ورزش‌های آبی مانند شنا یا پیاده‌روی ساده در استخر
- یوگا
- دوچرخه ثابت یا معمولی
- بالا رفتن از پله‌ها
- فعالیت‌های کششی
- رقص
- لانگز
- اسکات
تمرینات حفظ تعادل در فلج مغزی
نشستن و برقراری تعادل
این نوع تمرین تعادلی برای فلج مغزی بسیار ساده است. تنها کاری که باید انجام دهید این است که از فرد مبتلا به فلج مغزی بخواهید روی یک نیمکت بلند بنشیند. مطمئن شوید که پای بیمار روی زمین به‌صورت صاف قرار گرفته است. اگر بیمار می‌تواند به تنهایی بنشیند، به او بگویید با انگشتان خود به زمین برسد و آن را لمس کند. اما اگر قادر به نگه داشتن خود نیست، سعی کنید با نگه داشتن باسن از او حمایت کنید و از او بخواهید همان فعالیت را انجام دهد.
برای پیشرفت در این تمرین تعادلی، می‌توانید تا زمانی که پاهای بیمار با زمین تماس دارد، سطح نیمکت را بالا ببرید.
برای افزودن چالش بیشتر، می‌توانید از او بخواهید دستش را به سمت یک اسباب‌بازی یا شیئی برساند، اما پاهایش همچنان روی زمین بماند.
تعادل تک پا
از بیمار بخواهید بایستد و پاهایش را به اندازه عرض شانه باز کند و از او بخواهید دست‌هایش را به شکل دعا کردن جلوی سینه خود قرار دهد. پس از آن، به او بگویید یک زانو را با دقت بالا بیاورد تا با لگنش هماهنگ شود. باید حداقل 15 ثانیه در این موقعیت بماند. در مرحله بعدی از بیمار بخواهید همین فعالیت را با پای دیگر انجام دهد.
استفاده از توپ بوسو
توپ بوسو وسیله‌ای ورزشی برای ورزش‌های کم ضربه است که می‌تواند به انجام تمرینات تعادلی برای فلج مغزی کمک کند. شما می‌توانید آن را (به‌خاطر سطح نیروی کاهش یافته) تقریباً در هر تمرین تعادلی استفاده کنید.
یکی از تمرینات تعادلی که می‌توانید انجام دهید، اسکات با توپ بوسو است. در این تمرین بیمار باید پاهای خود را به اندازه عرض شانه از هم باز کند و روی توپ بوسو بایستد. سپس از او بخواهید بنشیند و با حفظ تعادل به حالت ایستاده بازگردد.
چه مقدار ورزش برای افراد مبتلا به فلج مغزی کافی است؟
به گفته CDC، کودکان باید هر روز حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند. بااین‌حال، مدت زمانی که کودک شما می‌تواند فعالیت‌های بدنی انجام دهد به شدت به نوع فلج مغزی او و اینکه آیا به انجام فعالیت‌های بدنی عادت دارد یا خیر بستگی دارد. بهترین کار این است که وقتی صحبت از برنامه‌های ورزشی کودک یا یکی از عزیزانتان می‌شود، با متخصصان آموزش‌دیده صحبت کنید.
مربیان حرفه‌ای تناسب اندام می‌توانند برنامه‌های ورزشی را برای کودکان و افراد مبتلا به فلج مغزی ارزیابی و ارائه دهند و سطح آمادگی جسمانی آنها را به‌عنوان مبتدی، متوسط یا پیشرفته ارزیابی کنند.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفتیم فلج مغزی با شدت‌های متفاوت و بر نواحی مختلف بدن بیماران تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود فرد مبتلا قادر به انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره به‌صورت مستقل نباشد. تحقیقات نشان می‌دهند ورزش و فعالیت‌های بدنی به تقویت عضلات بیمار و حفظ تعادل او کمک می‌کنند. از این رو برای آشنایی با حرکات ورزشی مختلف می‌توانید از راهنمایی‌های کارشناسان کلینیک توانبخشی رسش بهره‌مند شوید.
منابع
