اختلالات گفتار و زبان گفتار درمانی حرف ل - آموزش تلفظ صحیح و تمرینات کاربردی
مشکل در تلفظ حرف «ل» یکی از بارزترین خطاهای صوتی در گفتار کودک است. خطاهای مکرر «ل» باعث می‌شوند درک گفتار کودک و برقراری ارتباط با دیگران سخت‌تر شود. اینکه کودکان در روزهای ابتدایی صحبت کردن با تلفظ برخی از حروف مشکل داشته باشند امری کاملاً طبیعی است. اما والدین باید هوشیار باشند و در طول زمان بر رشد گفتار فرزند خود نظارت داشته باشند تا درصورت لزوم از خدمات گفتاردرمانی جهت کمک به فرزند خود بهره‌مند شوند.
در این مطلب قصد داریم مشکلات گفتاری حرف «ل» را بررسی کنیم.
چه زمانی کودک شما باید بتواند حرف «ل» را تلفظ کند؟
کودک باید بتواند بین سنین 3 تا 6 سالگی حرف «ل» را به‌درستی تلفظ کند. اما اگر تا سنین 4 یا 5 سالگی بهبودی‌ای در تلفظ او مشاهده نکردید، بهتر است به گفتاردرمانگر مراجعه کرده و اصلاح تولیدات گفتاری او را زودتر شروع کنید.
یکی دیگر از عواملی که باید در هنگام مراجعه به گفتاردرمانگر در نظر بگیرید، درک کلی گفتار کودک است. اگر خطاهای گفتاری کودک در تلفظ حرف «ل» درک صحبت‌های او را دشوار می‌کند، گفتاردرمانی توصیه می‌شود.
این فقط به این دلیل نیست که گفتاردرمانی می‌تواند به شدت به عزت نفس کودک شما کمک کند، بلکه برای اهداف ایمنی نیز هست. ما می‌خواهیم کودکان بتوانند به وضوح با همه (نه فقط خانواده، دوستان و کسانی که با نحوه گفتارشان آشنا هستند) ارتباط برقرار کنند. اگر کودک در شرایط اضطراری قادر به برقراری ارتباط واضح نباشد، یا اطلاعات مهم را به افراد ناآشنا منتقل کند، کاهش درک گفتار می‌تواند او را در معرض خطر قرار دهد.
تمرین‌های گفتاردرمانی برای حرف «ل»
اگر کودک شما در تلفظ صحیح حرف ل مشکل دارد، می‌توانید از سه رویکرد اصلی زیر برای تمرین استفاده کنید:
تمرین‌های دیداری (بصری)
برای آموزش تلفظ حرف ل، از روش تصویری ساده به کار ببرید. مثلاً انگشت خود را روی شانه قرار دهید و همزمان با تلفظ کشیده حرف ل (مانند «لللللل») آن را به‌آرامی به سمت مچ دست پایین بیاورید. وقتی انگشت به مچ رسید، صدا را قطع کنید. از کودک بخواهید این حرکت را تکرار کند تا ارتباط بین حرکت و تلفظ حرف ل را درک کند.
تمرین‌های شنیداری (کلامی)
در این روش، تلفظ صحیح حرف ل را به‌صورت آرام و واضح برای کودک تکرار کنید. بارها و بارها بگویید: «ل، ل، ل» و از کودک بخواهید دقیقاً مانند شما تکرار کند.
زمانی که کودک توانست حرف ل را به‌صورت جداگانه تلفظ کند، آن را با حروف صدادار ترکیب کنید. با این کار، هجاهای ساده‌ای مثل لا، لی و لو را تمرین کنید و به‌تدریج به سراغ تمرین کلمات و جملاتی که شامل حرف ل هستند، بروید.
تمرین‌های لمسی
در این رویکرد، از حس لامسه برای کمک به کودک استفاده می‌شود. با کمک ابزارهایی مانند فشاردهنده زبان، مسواک یا حتی مقداری مواد خوراکی مانند لواشک، محل دقیق قرارگیری زبان برای تلفظ صحیح ل را به کودک نشان دهید. کافی است این وسیله یا ماده خوراکی را روی سقف دهان، درست پشت دندان‌های جلویی (یعنی در برآمدگی آلوئول) قرار دهید تا کودک بتواند با نوک زبانش آن نقطه را لمس کرده و جایگاه صحیح را برای تلفظ پیدا کند.
نکاتی برای بهبود تلفظ حرف «ل»
قرارگیری صحیح زبان
هنگامی که شروع به آموزش تلفظ حرف «ل» به کودک می‌کنید، مدتی را جلوی آینه بگذرانید. به کودک خود کمک کنید تا با قسمت‌هایی از دهان که هنگام تلفظ این حرف استفاده می‌شوند، آشنا شود. این قسمت‌ها شامل موارد زیر هستند:
- زبان/ نوک زبان
- برجستگی آلوئولار (قسمت ناهموار پشت دندان‌های بالا)
- لب
- فک
در حالی که در آینه در کنار کودک خود ایستاده‌اید به این قسمت‌های مختلف دهان اشاره کنید. سپس، ببینید آیا فرزندتان می‌تواند این بخش‌های مختلف را وقتی به خودش خیره می‌شود شناسایی کند.
هنگامی که کودک شما قادر به انجام این کار باشد، زمان آن رسیده است که به تقلید از قرارگیری صحیح زبان بپردازید. هنگامی که روی قرارگیری زبان کار می‌کنید، به کودک نشان دهید نوک زبان کجا باید قرار گیرد (درست پشت دندان‌های بالایی روی برجستگی آلوئولار). از کودک بخواهید زبان خود را به این حالت حرکت دهد. ببینید آیا او می‌تواند زبان خود را در آنجا نگه دارد و این قرارگیری زبان را در آینه بررسی کنید.
اگر کودک شما در این مورد مشکل دارد، سعی کنید خوراکی‌ای خوشمزه را که دوست دارد درست در جایی که زبانش نیاز دارد قرار گیرد، بگذارید. این خوراکی می‌تواند چیزی شبیه شکلات ذوب‌شده، کره بادام‌زمینی یا پودر آب‌نبات باشد. به فرزندتان بگویید که این خوراکی را از پشت دندان‌هایش «لیس» بزند. هنگامی که این کار را انجام داد، برایش توضیح بدهید این نقطه دقیقاً همان قسمتی است که زبان باید در آن قرار گیرد تا به تولید صدای حرف «ل» کمک کند.
آموزش جریان هوا از دو طرف زبان
از کودک بخواهید در حالی که نوک زبانش را در محل برجستگی آلوئولار قرار داده است، نفس بکشد تا عبور جریان هوا را از کناره‌های زبانش حس کند. روش دیگر برای آموزش جریان هوا، استفاده از نی است. یک نی را جلوی دهان کودک (نه بین لب‌ها) قرار دهید و از او بخواهید هوا را در آن بدمد. در مرحله بعد از دو عدد نی در دو طرف دهان استفاده کنید. این روش به یادگیری روش عبور جریان هوا از کناره‌های زبان کمک می‌کند.
درک لرزش صدا در حین تلفظ حرف «ل»
به کودک بگویید دستش را روی گلویش بگذارد و شروع به تلفظ حروف با صدای بلند و آرام کند. او می‌تواند لرزش حنجره را در حین تلفظ صداهای بلند متوجه شود.
تمرین تلفظ حرف «ل»
هنگامی که کودک قرارگیری زبان در محل صحیح را فرا گرفت، نوبت به تلفظ واقعی حرف «ل» می‌رسد. در ابتدا از تلفظ حرف به تنهایی و جدا از حروف دیگر شروع کنید. گفتاردرمانگر (طبق مراحل زیر) آموزش تلفظ حرف «ل» را از سطح حرف شروع می‌کند و درنهایت در جملات و مکالمات آن را به کار می‌گیرد:
- سطح حرف
- سطح هجا
- سطح کلمه
- سطح عبارت
- سطح جمله
- سطح مکالمه
نکاتی برای تلفظ حرف «ل»
اکنون که فرزند شما به‌تنهایی بر تلفظ حرف «ل» مسلط شده است، وقت آن رسیده است که به سراغ هجاها یا کلمات بروید. یکی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که از فرزندتان بخواهید از کلماتی که با حرف «ل» شروع می‌شوند مانند کلمه لامپ، استفاده کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا به‌جای عجله کردن در تلفظ کلمه و نداشتن زمان کافی برای فکر کردن درمورد محل قرارگیری صحیح زبان، بیشتر روی صدای حرف «ل» تمرکز کند.
حتماً به استفاده از آینه ادامه دهید! آینه بازخورد بصری را برای کمک به کودک شما فراهم می‌کند تا ببیند زبانش در موقعیت صحیح قرار دارد یا خیر. او همچنین می‌تواند هر گونه حرکت نادرست لب، مانند لب‌های گردشده را برای تلفظ حروف دیگر به‌جای حرف «ل» ببیند.
به یاد داشته باشید صدای حرف «ل» صدایی سیال است و هیچ پایان ذاتی‌ای ندارد. یعنی می‌توانید برخلاف صدای حرف «ت» یا «ک» به‌طور بالقوه آن را تا همیشه ادامه دهید. بنابراین سعی کنید این نکته را با نشانه‌های بصری به کودک خود نشان دهید. به‌عنوان مثال قبل از ایجاد این صدا، انگشت اشاره دست راست خود را روی شانه چپ قرار دهید و همان‌طور که صدای حرف «ل» را تلفظ می‌کنید، انگشت خود را به آرامی از طول بازو تا مچ پایین بیاورید. وقتی دستتان به مچ دستتان می‌رسد، از گفتن صدا خودداری کنید. هنگام تمرین صدا، کودک خود را تشویق کنید که همین کار را انجام دهد.
آواز خواندن با تلفظ حرف «ل» نیز فعالیتی فوق‌العاده برای تمرین فن بیان با کودک است. با جایگزین کردن کلمات واقعی با «لا، لا، لا، لو، لو، لو» شروع به خواندن آوازهای مختلف کنید و از کودک بخواهید با شما همراه شود. این کار را در ماشین، هنگام تهیه شام یا پیاده‌روی انجام دهید تا تبدیل به فعالیتی سرگرم‌کننده و جذاب شود. ممکن است کودک در ابتدا همراه با شما آواز نخواند اما کم‌کم ریتم آهنگ او را نیز جذب بازی می‌کند.
اهمیت تمرین‌های مرتب و منظم
مانند بسیاری از اهداف گفتاری و زبانی، پیشرفت قابل توجه همیشه یک شبه اتفاق نمیفتد. این مسئله برای تمرین تلفظ حرف «ل» نیز صدق می‌کند. اصلاح تلفظ حروف معمولاً زمان می‌برد اما ارزش تلاش کردن را دارد!
به یاد داشته باشید در طول تمرین خیلی سریع پیش نروید و اجازه بدهید کودک هر مرحله را به‌طور کامل بیاموزد و تمرین کند سپس به مرحله بعدی قدم بگذارید. با پیروی از این نکات و تمرین مداوم، فرزند شما در مسیر ارتباط شفاف‌تر و مطمئن‌تر قدم خواهد برداشت!
آیا استفاده از تمرینات خانگی برای بهبود تلفظ حرف «ل» کافی است؟
تمرینات خانگی مکمل‌های بسیار خوبی برای جلسات گفتاردرمانی هستند، اما به‌تنهایی کافی نیستند. گفتاردرمانگر با تشخیص دقیق علت مشکل، تمرینات هدفمند و تخصصی را طراحی می‌کند که با تمرینات عمومی متفاوت است. برای کسب بهترین نتیجه، همکاری خانواده با درمانگر ضروری است.
گفتاردرمانی حرف «ل» چقدر طول می‌کشد؟
مدت‌زمان درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، ازجمله:
- شدت مشکل: هرچه مشکل عمیق‌تر باشد، زمان بیشتری نیاز است.
- همکاری کودک و خانواده: تمرین منظم و همکاری فعال در منزل سرعت درمان را افزایش می‌دهد.
- تعداد جلسات در هفته: تعداد جلسات هم روی مدت‌زمان کلی درمان تأثیر دارد.
جمع‌بندی
گفتاردرمانی، روش درمانی مؤثری است که برای افرادی که با مشکلات گفتاری و زبانی مواجه هستند، مفید می‌باشد. کلینیک توانبخشی رسش، یکی از مراکز معتبری است که با تشکیل جلسات گفتاردرمانی به بیماران کمک می‌کند. بنابراین اگر خودتان یا فرزندتان قادر به تلفظ حرف «ل» نیستید، می‌توانید در جلسات گفتاردرمانی کلینیک توانبخشی رسش شرکت کنید و از خدمات ما بهره‌مند شوید.
در این کلینیک، گفتاردرمانگران مجرب پس از ارزیابی دقیق توانایی‌های گفتاری و زبانی، برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده و مؤثر برای بهبود مشکل طراحی می‌کنند. این رویکرد به شما اطمینان می‌دهد که درمان به بهترین شکل و با استفاده از جدیدترین متدهای درمانی انجام خواهد شد.
منابع
سوالات متداول
تمرینات خانگی مکمل‌های بسیار خوبی برای جلسات گفتاردرمانی هستند، اما به‌تنهایی کافی نیستند. گفتاردرمانگر با تشخیص دقیق علت مشکل، تمرینات هدفمند و تخصصی را طراحی می‌کند که با تمرینات عمومی متفاوت است. برای کسب بهترین نتیجه، همکاری خانواده با درمانگر ضروری است.
معمولاً کودکان تا سن ۴ تا ۵ سالگی باید بتوانند حرف «ل» را به‌درستی تلفظ کنند. اگر بعد از این سن، همچنان در تلفظ مشکل داشتند، بهتر است برای ارزیابی و درمان به متخصص گفتاردرمانی مراجعه کنید. هرچه زودتر اقدام کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.
اگر کودک شما به‌جای «ل»، از حروف دیگری مانند «ی»، «د» یا «و» استفاده می‌کند (مثلاً به جای «لیمو» می‌گوید «ییمو» یا به جای «سلام» می‌گوید «سوام»)، احتمالاً در تلفظ این حرف مشکل دارد. بهتر است برای تشخیص دقیق به گفتاردرمانگر مراجعه کنید.
