اختلالات گفتار و زبان گفتار درمانی حرف ش - آموزش تلفظ صحیح و تمرینات عملی
گفتار واضح عنصری اساسی برای برقراری ارتباط مؤثر در کودکان است. در حالی که اکثر صداها به‌طور طبیعی ایجاد می‌شوند، برخی از کودکان ممکن است در تسلط بر صدای حرف «ش» موجود در کلماتی مانند «شیک» یا «ریش» دچار مشکل شوند. تلفظ نادرست می‌تواند منجر به ناامیدی کودک و مانع از توانایی او برای درک واضح شود. یکی از روش‌های رفع این مشکل گفتاردرمانی است. گفتار درمانی به کودک شما کمک می‌کند بر چالش‌های مربوط به تلفظ حروف غلبه کند. در این مطلب قصد داریم روش‌های گفتار درمانی حرف «ش» را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
درک تلفظ صحیح حرف «ش»
تسلط بر تلفظ صحیح حرف «ش» نقطه عطف مهمی در رشد گفتار کودک است. در این قسمت بر نقش زبان، لب‌ها، جریان هوا و صدا در تلفظ صحیح حرف «ش» تمرکز می‌کنیم. همچنین تفاوت بین تلفظ این حرف و حروف مشابه مانند س و چ را روشن می‌کنیم تا درک واضحی از تلفظ صحیح ارائه دهیم.
قرارگیری صحیح زبان
تسلط بر تلفظ حرف «ش» مستلزم قرارگری دقیق و صحیح زبان در محل مناسب است. نوک زبان کودک شما باید نزدیک خط لثه، درست پشت دندان‌های جلویی بالا قرار گیرد اما هیچ جایی را لمس نمی کند. این موقعیت برای جریان هوای مناسب بسیار مهم است.
به طور همزمان، دو طرف زبان به سمت بالا می‌رود و یک شکل فنجانی ملایم در کنار نوک زبان ایجاد می‌کند (زبان به میزان کمی با گوشه های دندان های بالایی برخورد می کند). این شکل فنجانی در هدایت جریان هوا برای ایجاد صدای مشخصه «ش» حیاتی است.
موقعیت لب
در حالی که زبان در تولید صدای «ش» در مرکز قرار می‌گیرد، لب‌ها نقش حمایت‌کننده را ایفا می‌کنند. برخلاف برخی صداهای دیگر که لب‌ها به‌طور گسترده پخش شده یا محکم جمع می‌شوند، در هنگام تولید صدای حرف «ش» نیاز به گرد کردن ظریف زبان دارید.
تصور کنید فرزند شما در حال بوسیدن آرام است. لب‌های آنها باید کمی گرد اما نه کاملاً بسته باشند. این موقعیت ظریف لب باعث می‌شود جریان هوای تولیدشده توسط قرارگیری صحیح زبان به درستی هدایت شود و به تولید صدای واضح «ش» کمک کند.
قدرت تنفس و جریان هوا
عنصر نهایی برای تولید صدای «ش» جریان هوای کنترل‌شده است. در حالی که زبان به درستی قرار گرفته و لب‌ها کمی گرد شده‌اند، شرایط فراهم می‌شود تا هوا نقش خود را ایفا کند.
هنگامی که کودک شما صدای «ش» را تلفظ می‌کند، هوا باید ازطریق کانال باریک ایجادشده توسط قرارگیری زبان در محل مناسب جریان یابد. این جریان هوای متمرکز، صدای حرف «ش» را ایجاد می‌کند.
تولید صدا
تلفظ صحیح حرف «ش» فقط مربوط به جریان هوا و قرارگیری صحیح زبان است. و تولید صدا نیاز نیست. در واقع تارهای صوتی ما برای ایجاد صدا نمی‌لرزند و برای تلفظ واضح «ش»، به ارتعاش تارها نیاز نیست.
تفاوت تلفظ حرف «ش» با حروف مشابه
تشخیص صدای حرف «ش» از صداهای مشابه مانند «س» و «چ» بسیار مهم است. در اینجا به مقایسه سریع این حروف می‌پردازیم:
- صدای حرف «س». نوک زبان برجستگی استخوان پشت دندان‌های جلویی بالارا لمس می‌کند و جریان هوا صدایی شبیه حرف «ش» ایجاد می‌کند اما لب‌ها گرد نمی‌شوند.
- صدای حرف «چ». موقعیت زبان شبیه به حرف «ش» است اما کمی عقب‌تر می‌گیرد. ترکیبی از یک هیس خفیف و یک پف هوا باعث ایجاد صدای «چ» می‌شود.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهند کودک شما برای تلفظ صحیح حرف «ش» به کمک نیاز دارد
در حالی که اکثر کودکان در حدود سن 5 سالگی توانایی تلفظ حرف «ش» و کلمات حاوی آن را به‌طور طبیعی پیدا می‌کنند، برخی ممکن است در هنگام تلفظ این حرف با مشکل مواجه شوند. در اینجا چند شاخص رایج وجود دارند که نشان می‌دهند کودک شما ممکن است برای بهبود تلفظ حرف «ش» به گفتار درمانی نیاز داشته باشد:
جایگزینی‌ها و حذفیات
یکی از رایج‌ترین شاخص‌هایی که کودک شما ممکن است در هنگام تلفظ حرف «ش» مشکل داشته باشد، نحوه تلفظ کلمات حاوی این حرف است. در این صورت ممکن است با موارد زیر مواجه شوید:
جایگزینی صداها: در این حالت کودک به‌جای تلفظ حرف «ش» صداهای دیگر را جایگزین می‌کند تا راحت‌تر کلمه را بیان کند. این جایگزینی‌ها بسته به هر کودک می‌تواند متفاوت باشد. در اینجا چند نمونه رایج آورده شده‌اند:
- جایگزینی حرف «س». این جایگزینی رایج‌ترین نوع است. برای مثال کودک به‌جای کلمه شیر از سیر استفاده می‌کند.
- جایگزینی حرف «چ». این جایگزینی کمتر رایج است، اما گاهی‌اوقات کودکان ممکن است حرف «ش» را با «چ» جایگزین کنند.
- جایگزین‌های دیگر. بسته به الگوهای بیان فردی، کودک شما ممکن است صداهای دیگر را به‌طور کامل جایگزین حرف «ش» کند.
- حذف کامل صدا. در این حالت کودک شما حرف «ش» را به‌طور کامل از کلمه حذف می‌کند.
توجه به این نکته مهم است که جایگزینی یا حذف گاه به گاه در مراحل اولیه رشد گفتار طبیعی است. بااین‌حال، اگر این الگوها فراتر از محدوده سنی مورد انتظار برای تسلط بر تلفظ حرف «ش» (در حدود 5 سالگی) باقی بمانند، ممکن است نشانه‌ای باشند که فرزند شما نیاز به گفتاردرمانی دارد.
تکنیک‌های گفتار درمانی حرف «ش»
اگر فکر می‌کنید فرزندتان قادر به تلفظ صحیح حرف «ش» نیست، بهتر است به گفتاردرمانگر مراجعه کنید. در طول جلسات گفتار درمانی از روش‌های زیر برای درمان مشکلات تلفظ فرزند شما استفاده می‌شود:
تمرینات حرکتی دهانی
تولید گفتار متکی بر حرکات هماهنگ زبان، لب‌ها، فک و تارهای صوتی است. تمرینات حرکتی دهان می‌توانند عنصری اساسی در درمان اختلال تولیدی باشند. هدف این تمرینات تقویت و بهبود هماهنگی عضلات درگیر در بیان گفتار است.
مثال‌ها ممکن است شامل تمرین‌های دمیدن، کشش زبان و حرکات لب باشند که برای آماده‌سازی ماهیچه‌های دهان برای تسلط بر قرارگیری صحیح زبان برای تلفظ درست حرف «ش» طراحی شده‌اند.
نشانه‌های بصری
نشانه‌های بصری می‌توانند ابزار قدرتمندی برای کمک به کودکان در درک و تکرار قرار دادن صحیح زبان برای تلفظ حرف «ش» باشند. گفتار درمانگر ممکن است از آینه استفاده کند تا به کودک شما اجازه دهد موقعیت زبان خود را در زمان واقعی ببیند.
تصاویر یا نمودارها نیز می‌توانند شکل زبان موردنظر را برای تلفظ حرف «ش» نشان دهند. این کمک‌های بصری یک نقطه مرجع واضح برای کودک شما فراهم کرده و به تمرین صحیح کمک می‌کنند.
نشانه‌های لمسی
گاهی‌اوقات، لمس ملایم می‌تواند راهنمایی ارزشمندی برای قرارگیری صحیح زبان و لب باشد. گفتار درمانگر ممکن است از انگشت خود برای هدایت آرام زبان کودک در موقعیت صحیح برای تلفظ حرف «ش» استفاده کند.
شکل‌دهی و تمرین
گفتار درمانی اغلب از تکنیکی به نام شکل‌دهی استفاده می کند. شکل‌دهی شامل تقسیم مراحل تلفظ حرف «ش» به مراحل کوچک‌تر و قابل کنترل‌تر است. گفتاردرمانی ممکن است با تلفظ صداهای آسان‌تری که شبیه به تلفظ حرف «ش» هستند شروع شود و به تدریج کودک شما را به سمت صدای هدف پیش ببرد.
به‌عنوان مثال، گفتار درمانگر ممکن است با تمرین تلفظ حرف «س» شروع کند و سپس به آرامی محل قرارگیری زبان را برای رسیدن به صدای «ش» تغییر دهد. هنگامی که درک اولیه از صدا ایجاد شد، درمانگر تمرین را با کلمات و جملات ادغام می‌کند.
این رویکرد به کودک شما اجازه می‌دهد با حرکت به سمت تلفظ صحیح حرف «ش» در گفتار روزمره، اعتمادبه‌نفس و تسلط خود را افزایش دهد.
نکاتی برای کمک به کودک برای بهبود تلفظ حرف «ش»
اگر کودک شما در تلفظ حرف «ش» مشکل دارد، نکات زیر را برای کمک به او انجام دهید. برخی از این نکات ممکن است برای کودکان خاصی تأثیرگذارتر باشند، بنابراین بهتر است همه آنها را تمرین کنید و ببینید کدام یک به تلفظ صحیح منجر می‌شود.
کلمات حاوی «ش» را در گفتار روزمره شناسایی کنید
یک کودک باید بتواند کلمات صحیح حاوی حرف «ش» را شناسایی کند تا بتواند تلفظ خود را تغییر دهد. بنابراین در گفتار روزمره به کلماتی با حرف «ش» اشاره کنید. همچنین باید سعی کنید از این کلمات به‌طور معمول در مکالمات روزانه خود استفاده کنید و از فرزندتان بخواهید هر بار که یکی از آنها را می‌شنود به آنها اشاره کند.
این روش آموزشی را به نوعی بازی تبدیل کنید تا کودک از آن لذت ببرد. به‌عنوان مثال ببینید چه کسی می‌تواند بیشترین کلمات حاوی حرف «ش» را در روز شناسایی کند و به او جایزه بدهید.
تلفظ صحیح را از غلط شناسایی کنید
در اینجا یک بازی ساده اما مؤثر دیگر وجود دارد که می‌توانید با کودک خود انجام دهید تا توانایی او را در تلفظ صحیح حرف «ش» بهبود ببخشید. حرف «ش» را به دو صورت درست و نادرست تلفظ کنید و از کودک بخواهید تفاوت آنها را تشخیص دهد.
تلفظ حرف «ش» را با او تمرین کنید
از این نکات برای تلفظ صحیح حرف «ش» و تمرین آن با فرزندتان استفاده کنید.
- برای شروع، مطمئن شوید که فرزندتان محل صحیح تلفظ (لب‌ها، دندان‌ها و زبان) را درک کرده است. مکان صحیح توضیح داده‌شده در بالا را مرور کنید.
- هنگامی که کودک شما محل قرارگیری صحیح را فهمید، با تمرین تلفظ حرف «ش» به‌صورت جداگانه شروع کنید. از فرزندتان بخواهید بعد از تلفظ صحیح، از شما تقلید کند. این کار اغلب به کودکان کمک می‌کند تا مدلی مستقیم داشته باشند. با گذشت زمان، سعی کنید مدل‌سازی خود را حذف کنید و به کودک اجازه دهید خودش تلفظ صحیح حرف «ش» را بگوید.
- هنگامی که کودک می‌تواند تلفظ حرف «ش» را به راحتی و درست بیان کند، زمان آن فرا رسیده است که تمرینات را پیچیده‌تر کرده و از حرف «ش» در کلمات، عبارات، جملات و مکالمات طولانی‌تر استفاده کنید.
فعالیت‌ها و تمریناتی برای تمرین تلفظ حرف «ش» انجام دهید
برای اینکه فرزندتان را در تمرین مشغول نگه دارید، باید چیزهای جدید و هیجان‌انگیز ارائه کنید! نکته جالب درمورد تمرین گفتار این است که تقریباً از هر فعالیتی می‌توان برای بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی استفاده کرد.
ابتدا درمورد فعالیتی که فرزندتان دوست دارد تصمیم بگیرید. برخی از کودکان عاشق هنر و صنایع دستی هستند، برخی دیگر بسیار فعال بوده و عاشق بازی در بیرون از خانه هستند، برخی نیز حس رقابتی دارند و عاشق بازی‌های رومیزی سرگرم‌کننده هستند. فرقی نمی‌کند کودک شما به چه فعالیتی علاقه دارد، راهی برای استفاده از حرف «ش» در این فعالیت پیدا کنید.
تمرینات را به‌صورت مرتب و ثابت انجام دهید
تمرینات گفته‌شده را به‌صورت مرتب و حداقل چند بار در هفته انجام دهید. وقتی تمرین ثابت باشد پیشرفت سریع‌تر اتفاق میفتد. توجه داشته باشید زمانی که صرف سرمایه‌گذاری روی مهارت‌های ارتباطی فرزندتان می‌شود، او را در مسیر شفاف‌تر و مطمئن‌تری قرار می‌دهد!
جمع‌بندی
ناتوانی کودک در تلفظ صحیح حروف مختلف ازجمله حرف «ش» باعث از دست رفتن اعتمادبه‌نفس او می‌شود. کاهش عزت نفس منجر به گوشه‌گیری و انزوا و عدم تمایل به شرکت در فعالیتهای گروهی می‌شود. بنابراین رفع این مشکل و کمک به کودک برای تلفظ صحیح حروف اهمیت زیادی دارد. یکی از روش‌های اصلاح تلفظ، شرکت در جلسات گفتار درمانی است. گفتار درمانگر با توجه به قابلیت‌های فرزند شما برنامه‌ای مناسب طراحی می‌کند. بنابراین اگر فرزند شما قادر به تلفظ صحیح حرف «ش» نیست به کلینیک توانبخشی رسش مراجعه کنید و از راهنمایی‌های کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
منابع
