اختلالات گفتار و زبان گفتار درمانی حرف س | تمرینات و نحوه آموزش تلفظ صحیح به کودک
اگر ببینید فرزندتان نمی‌تواند حرف «س» را به درستی تلفظ کند، احتمالاً با خودتان فکر می‌کنید با رشد مهارت‌های زبانی مشکلش برطرف می‌شود. اما باید توجه داشته باشید اکثر کودکان در سن 5 یا 6 سالگی می‌توانند حرف «س» را به وضوح تلفظ کنند.
ناتوانی کودک در تلفظ برخی حروف باعث می‌شود عزت نفس خود را از دست بدهد. خوشبختانه گفتار درمانی راهی عالی برای رفع این مشکل است. گفتاردرمانی نتایج مثبت زیادی را در یادگیری نحوه تلفظ حرف «س» به همراه دارد و به بهبود اعتمادبه‌نفس کودک شما کمک می‌کند. بیایید روش‌های گفتار درمانی حرف س را بررسی کنیم.
اختلال تولیدی چیست؟
اختلال تولیدی به تلفظ نامناسب صداها و کلمات مربوط می‌شود. تولید غیرمعمول صداهای گفتاری باعث می‌شود کودک قادر به بیان منظور خود نباشد و دیگران نتوانند آنچه می‌گوید را درک کنند. هنگامی که صداها اشتباه به گوش می‌رسند، کودک شما ممکن است احساس ناامیدی کند؛ زیرا قادر به برقراری ارتباط مؤثر نیست. درمورد صدای حرف «س»، کودک دارای لیسپ یا سیگماتیسم است.
لیسپ یا سیگماتیسم چیست؟
دو نوع اشتباه تلفظی حرف «س» که به‌عنوان لیسپ جلویی و جانبی شناخته می‌شوند، به‌صورت زیر هستند:
- هنگامی که کودک حرف «س» را به‌صورت «ز» تلفظ می‌کند، به آن لیسپ یا سیگماتیسم جلویی گفته می‌شود. در این نوع تلفظ زبان از بین دندان‌های کودک بیرون زده است که به‌خاطر جایگذاری نادرست است.
- لیسپ جانبی به‌گونه‌ای است تلفظ حرف «س» به شکلی نامفهوم و مبهم به نظر می‌رسد. طوری که انگار حرف س تلفظ نشده است. این حالت به‌خاطر جریان هوای بیش‌ازحد روی دو طرف زبان است.
تلفظ حرف «س» چالش‌برانگیز است؛ زیرا این حرف بی‌صدا است و تارهای صوتی درگیر تلفظ آن نمی‌شوند. بلکه این صدا توسط عبور هوا از بین دندان‌ها تولید می‌شود. تسلط بر موقعیت می‌تواند سخت‌تر باشد؛ زیرا ابتدا نوک زبان باید درست در پشت دندان‌های جلویی و لمس ضعیف سقف دهان قرار گیرد. در عین حال، باید فضایی برای عبور هوا از وسط زبان وجود داشته باشد و بخش کناری زبان باید در کنار دندان‌ها قرار گیرد. دندان‌ها نیز درگیر تلفظ هستند؛ زیرا برای ایجاد صدای «س» باید کنار هم قرار بگیرند.
چرا گفتار درمانی حرف «س» مهم است؟
وقتی فرزند شما در تلفظ مشکل دارد، اعتمادبه‌نفس و توانایی او در برقراری ارتباط واضح مختل می‌شود. گفتار نادرست می‌تواند بر رفاه اجتماعی کودک در مدرسه تأثیر بگذارد.
در برخی از موارد والدین خودشان وارد عمل می‌شوند و تلاش می‌کنند اشتباهات کودک را اصلاح کنند و تلفظ درست را به او آموزش دهند. این کار با وجود نیت خوب والدین، باعث سرخوردگی بیشتر کودک می‌شود و تأثیری منفی به‌دنبال دارد.
در این صورت مراجعه به گفتار درمانگر ضروری است. گفتاردرمانگر با استفاده از روش‌های متناسب با نیازهای کودک شما، درمان خاصی را ارائه می‌دهد. در بسیاری از موارد، تکنیک‌ها و روش‌های درمانی برای غلبه بر چالش‌های زبانی فرزند شما به بهترین نحو با نرخ رشد کودک شما مطابقت می‌کنند. بسیاری از روش‌ها شامل بازی‌ها و فعالیت‌ها هستند. بنابراین کودک سرگرم می‌شود و اعتمادبه‌نفس او تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد؛ زیرا او در محیطی امن یاد می‌گیرد با سرعت خود پیشرفت کند. گفتار درمانی کودک باعث بهبود مهارت‌های ارتباطی، افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس رفاه اجتماعی او می‌شود.
چه زمانی کودک باید بتواند حرف «س» را به درستی بیان کند؟
به خاطر داشته باشید کودکان مهارت‌های گفتاری را با سرعت‌های مختلفی توسعه می‌دهند. در حالی که برخی از کودکان در سنین پایین حرف «س» را به خوبی تلفظ می‌کنند، کودکان دیگر ممکن است برای مدتی دچار مشکل شوند. تسلط بر تولید حرف «س» می‌تواند در هر سنی بین 3 تا 8 سالگی اتفاق بیفتد. اما برای اکثر کودکان، زمان ایده‌آل برای شروع تلفظ حرف «س» حدود 5 یا 6 سالگی است.
اگر کودک شما 8 ساله است و هنوز به اشتباه حرف «س» را تولید می‌کند، دچار تأخیر رشد بالینی شده است. بنابراین توصیه می‌کنیم به‌دلایل زیر هرچه زودتر به گفتار درمانگر مراجعه کنید:
- عادات گفتاری به مرور زمان ریشه می‌دوانند. بنابراین هر چه زودتر بتوانید تلفظی نادرست را تغییر دهید، بهتر است. رفع اشتباهات گفتاری در سنین پایین‌تر بسیار ساده‌تر است (البته تا زمانی که فرزند شما در این مهارت آمادگی نشان دهد) و در صورتی که لیسپ کودک اصلاح نشود، می‌تواند تا بزرگسالی او ادامه یابد.
- بیشتر کودکان در 5 یا 6 سالگی وارد مدرسه یا مهد کودک می‌شوند. آنها خود را با سایر همسالان مقایسه می‌کنند و نسبت به نحوه گفتارشان آگاه‌تر می‌شوند. این خودآگاهی بر روی اعتمادبه‌نفس و عزت نفس کودک تأثیر می‌گذارد.
- عدم درک گفتارهای کودک باعث می‌شود کودک مجبور به تکرار جملات و عبارات باشد و این مسئله بر احساسات او تأثیری منفی می‌گذارد. همچنین کودکانی که قادر به برقراری ارتباط شفاف و راحت با دیگران نیستند، گوشه‌گیر می‌شوند و از حضور فعالانه در جمع اجتناب می‌کنند.
نحوه آموزش گفتار درمانی حرف «س»
دو راه وجود دارد که می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تلفظ حرف «س» را یاد بگیرد:
نشانه‌های کلامی
نشانه‌های کلامی به کودک شما کمک می‌کنند تا روش تلفظ حرف «س» را یاد بگیرد. می‌توانید در مقابل کودک بنشینید و حرف «س» را به آرامی و واضح تلفظ کنید. سعی کنید آن را خیلی نکشید (یعنی سسسسسسس)، اما در عوض صدا را در فواصل کوتاه (س) تکرار کنید تا کودک نحوه تلفظ حرف را متوجه شود. در مرحله بعد، هجاهای ساده‌ای مانند سا، سو، سی را بگویید و از کودک بخواهید صداها را با شما تکرار کند. سپس می‌توانید کلمات تک‌هجایی مانند سر، سیر، سبز و ... را بیان کنید. همان‌طور که کودک راحت‌تر حرف «س» را تلفظ می‌کند، می‌توانید به سراغ عبارات و جملات بزرگ‌تر بروید.
نشانه‌های بصری
می‌توانید از نشانه‌های بصری در تمرینات خود استفاده کنید و به کودک نشان دهید که با دهان خود چه می‌کنید. اگرچه زبان در پشت دندان‌های شما پنهان است، اما می‌توانید انگشتان خود را در گوشه‌های دهان قرار داده، دندان‌های خود را به وضوح درمعرض دید قرار دهید و از فرزندتان بخواهید که همین کار را انجام دهد. کودک شما ممکن است از تماشای خودش در آینه در حالی که حرف «س» را تلفظ می‌کند لذت ببرد.
چگونه گفتار درمانی به کودک شما کمک می‌کند تا زبان خود را بهبود بخشد؟
برای کسانی که با تلفظ حرف «س» مشکل دارند، معمولاً گفتار درمانی هفتگی توصیه می‌شود. گفتاردرمانی با ارزیابی آغاز می‌شود و پس از آن گفتار درمانگر یک برنامه درمانی منحصربه‌فرد به بیمار ارائه می‌دهد. برنامه درمانی بر اساس سطح کودک طراحی می‌شود. نکته مهمی که باعث پیشرفت کودک می‌شود، آغاز گفتار درمانی از سطح مناسب است. به‌عنوان مثال، اگر کودک نمی‌تواند حرف «س» را به تنهایی بیان کند، نباید آن حرف را در جملات تمرین کرد. بنابراین گفتار درمانی این کودک با تمرکز بر حرف «س» به تنهایی شروع می‌شود. سپس به مرور زمان از حرف س در کلمات، عبارات و جملات استفاده می‌شود تا کودک به نقطه عطف موردنظر دست یابد.
بازی‌ها نیز در طول گفتار درمانی راهی عالی برای آموزش تلفظ حرف «س» و سرگرم کردن کودک هستند. یک رویکرد ساده این است که به راه‌هایی برای استفاده از حرف «س» به‌عنوان یک بازی فکر کنید. به‌عنوان مثال از عروسک‌های مار برای اجرای نمایش و تقلید صدای مار (سسسسسسس) استفاده کنید. بازی را به شکلی خلاقانه انجام دهید تا کودک نیز به فکر بیفتد و از روش‌های مختلف برای تقلید صدای مار استفاده کند. همچنین در این صورت بازی به گونه‌ای است که در حین آموزش تلفظ، موجب سرگرمی و جذب کودک می‌شود.
نکات و تکنیک‌هایی برای بهبود تلفظ حرف س
در حالی که جلسات گفتار درمانی بسیار مهم هستند، تمرینی که خارج از آن جلسات انجام می‌شود نقش زیادی در موفقیت فرد دارد. تمرین منظم، آموخته‌های هر هفته را تقویت می‌کند. بنابراین وقتی جلسه بعدی فرا می‌رسد، فرد آماده است تا بیشتر پیشرفت کرده و گام به گام به سمت اهداف گفتاری خود حرکت کند.
این ما را به سمت نکات و تکنیک‌هایی سوق می‌دهد که می‌توانید در خانه، بین جلسات گفتار درمانی، برای کمک به بهبود تلفظ حرف «س» فرزندتان انجام دهید.
تکنیک تبعیض
قبل از اینکه کودک شروع به کار روی تلفظ حرف «س» کند، ابتدا باید تفاوت بین صدای صحیح و غلط را درک کند. گفتار درمانگران به این روش، تکنیک تبعیض می‌گویند.
در طول این تمرین شروع به مدل‌سازی نادرست و درست حرف «س» کنید. بعد از هر مدل، از فرزندتان بپرسید تلفظ حرف را درست گفتید یا غلط. با گذشت زمان، فرزند شما باید بتواند تلفظ درست و نادرست را تشخیص دهد.
همچنین می‌توانید از حرف «س» در کلمات استفاده کنید و در برخی موارد به شکلی نادرست آن را تلفظ کنید. کودک باید متوجه تلفظ نادرست حرف در کلمات، عبارات و جملات شود.
تغییر نام حرف «س»
این تکنیکی است که کودکان از آن لذت خواهند برد. تغییر نام شامل ایجاد نامی برای صدای حرف «س» است که با صدای آن متفاوت است. مثلا‌ً می‌توانید آن را گربه دیوانه بنامید.
کودکانی که با مشکل لیسپ دست‌وپنجه نرم می‌کنند، دچار خطای تلفظ ریشه‌دار هستند. آنها با شنیدن حرف «س»، زبان و دهان خود را به همان روشی که همیشه حرکت می‌دادند تکان می‌دهند. به همین دلیل است که آنها همچنان مرتکب خطا می‌شوند. تغییر نام حرف س باعث می‌شود ذهن آنها را فریب دهیم تا الگوی حرکتی معمولی خود را برای تلفظ حرف «س» دور بزنند و یک الگوی حرکتی جدید ایجاد کنند.
موقیت زبان برای تلفظ صحیح حرف «س»
آیا می‌دانستید دو موقعیت زبان وجود دارند که می‌توانید از آنها برای تلفظ حرف «س» استفاده کنید؟
اولین موقعیت زبان، نوک زبان به بالا، رایج‌ترین است. در این حالت، نوک زبان به سختی باید قسمت ناهموار پشت دندان‌های جلویی بالا را لمس کند. کناره‌های زبان نیز باید به اندازه‌ای بلند شوند که داخل دندان‌های آسیاب پشتی بالا را لمس کنند. این حالت تضمین می‌کند که هیچ هوای اضافی روی دو طرف زبان نمی‌لغزد و هوا فقط از جلوی دهان به بیرون هدایت می‌شود.
موقعیت دوم حالتی که فرد صدا را با نوک زبانش به سمت بالا تولید می‌کند. بااین‌حال، برخی از افراد می‌توانند صدای بهتری با نوک زبان خود به سمت پایین تولید کنند. در این حالت، نوک زبان به سختی پشت دندان‌های جلویی پایین را لمس می‌کند.
فرقی نمی‌کند کودک از کدام موقعیت استفاده کند. هنگامی که زبان به‌طور مناسب سر جای خود قرار می‌گیرد، کودک باید هوا را به بیرون بدمد و آن را از جلوی دهان به بیرون هدایت کند. صدا باید بسیار صاف و واضح به نظر برسد. می‌توانید آینه‌ای به فرزند خود بدهید تا هنگام تلفظ به دهان خود نگاه کند.
تکنیک نی
تکنیک نی تکنیکی است که کودکان به آن علاقه دارند و همچنین تکنیکی مؤثر نیز می‌باشد. این تکنیک تلفظ حرف «س» را برای بسیاری از کودکان آسان‌تر می‌کند.
تنها چیزی که برای این تکنیک نیاز دارید یک نی است. نی را با دندان‌های جلویی خود نگه دارید. صدای «س» را درآورید و دست خود را در پایین نی قرار دهید. اگر احساس می‌کنید هوا از پایین خارج می‌شود، به این معنی است که هوا را از جلوی دهان خود به درستی هدایت می‌کنید. بااین‌حال، اگر هوا روی دو طرف زبان شما جاری باشد یا به جای حرف «س» صدای «ز» را گفته باشید، هوای بسیار کمتری یا اصلاً هیچ هوایی از انتهای نی خارج نمی‌شود.
با استفاده از نی شروع کنید و اجازه دهید فرزندتان احساس جریان هوا در پایین نی را تجربه کند. وقتی این تکنیک را تمرین کردید، از فرزندتان بخواهید آن را اجرا کند.
به یاد داشته باشید، وقتی صحبت از یادگیری صداهای گفتار می‌شود، تمرین روزانه همراه با جلسات گفتار درمانی هفتگی تضمین می‌کند که فرزند شما بیشترین پیشرفت را خواهد داشت.
جمع‌بندی
کودک باید بتواند در سن 5 یا 6 سالگی حرف س را به درستی تلفظ کند. ناتوانی او در تلفظ صحیح این حرف نشان‌دهنده تأخیر رشدی او است که موجب از دست دادن اعتمادبه‌نفس و عزت نفس او می‌شود. یکی از روش‌های رفع این مشکل شرکت در جلسات گفتار درمانی است. کلینیک توانبخشی رسش با کادری مجرب و دلسوز در خدمت شما است و کارشناسان آن در مدت زمانی کوتاه نحوه تلفظ صحیح حرف «س» را به فرزند دلبند شما آموزش می‌دهند.
منابع
