اختلالات رفتاری راهنمای کامل اختلال انفجاری متناوب و کنترل پرخاشگری‌های ناگهانی
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی وضعیت سلامت روان است که با فوران‌های مکرر و ناگهانی خشم یا پرخاشگری مشخص می‌شود. دوره‌های خشم نسبت به موقعیتی که آن‌ها را تحریک کرده است، نامتناسب هستند و باعث ناراحتی قابل توجهی می‌شوند. این دوره‌ها شامل قشقرق، بحث‌های کلامی یا درگیری‌های فیزیکی یا پرخاشگری هستند.
افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب تحمل پایینی در برابر ناامیدی و سختی دارند. البته رفتار آن‌ها در حالت معمولی، طبیعی و مناسب است.
اختلال انفجاری متناوب یکی از چندین اختلال کنترل تکانه است. تقریباً 80 درصد از افراد مبتلا به IED به مشکل سلامت روان دیگری مانند اختلالات اضطرابی، اختلال برونی‌سازی، ناتوانی‌های ذهنی، اوتیسم و اختلال دوقطبی مبتلا هستند.
اختلال انفجاری متناوب چه کسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
اختلال انفجاری متناوب (IED) می‌تواند کودکان 6 سال به بالا و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار دهد. بزرگسالان مبتلا به این اختلال معمولاً زیر 40 سال سن دارند.IED در مردان بیشتر دیده می‌شود.
اختلال انفجاری متناوب چقدر شایع است؟
محققان تخمین می‌زنند که تقریباً 1.4 تا 7 درصد افراد، به اختلال انفجاری متناوب مبتلا هستند.
علائم و نشانه‌های اختلال انفجاری متناوب چیست؟
نشانه اصلی اختلال انفجاری متناوب، الگویی از فوران‌های خشم بوده که نسبت به موقعیت یا اتفاقی که آن‌ها را ایجاد کرده، نامتناسب است. افراد مبتلا به IED می‌دانند که فوران‌های خشم آن‌ها نامناسب هستند اما نمی‌توانند اعمال خود را در طول این دوره‌ها کنترل کنند.
فوران‌های پرخاشگرانه:
- تکانشی هستند (برنامه‌ریزی‌نشده).
- به‌سرعت پس از تحریک شدن رخ می‌دهند.
- بیش از 30 دقیقه طول نمی‌کشند.
- باعث ناراحتی قابل توجهی می‌شوند.
- باعث ایجاد مشکل در مدرسه، کار یا خانه می‌شوند.
نمونه‌هایی از نحوه بروز خشم عبارت‌اند از:
- قشقرق
- بحث‌های کلامی، که ممکن است شامل فریاد زدن یا تهدید دیگران باشند.
- حمله فیزیکی به افراد یا حیوانات، مانند هل دادن، سیلی زدن، مشت زدن یا استفاده از سلاح برای آسیب رساندن.
- آسیب رساندن به اموال/اشیاء، مانند پرتاب کردن، لگد زدن یا شکستن اشیاء و محکم بستن درها.
- خشونت خانگی.
- خشم جاده‌ای.
دوره‌های خشم می‌توانند خفیف یا شدید باشند. در برخی موارد آسیب رساندن به دیگران به‌حدی است که باعث مرگ یا آسیب شدید می‌شود.
اگر به IED مبتلا هستید، درست قبل از فوران خشم، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- خشم شدید
- تحریک‌پذیری
- احساس فزاینده تنش
- افکار سریع
- ارتباط ضعیف
- افزایش انرژی
- لرزش
- تپش قلب
- احساس فشار در قفسه سینه
پس از فوران، ممکن است احساس آرامش کرده و به‌دنبال آن پشیمانی و شرمندگی را تجربه کنید.
علل اختلال انفجاری متناوب
اختلال انفجاری متناوب می‌تواند در دوران کودکی (بعد از 6سالگی) یا نوجوانی شروع شود. این اختلال در جوانان بیشتر از افراد مسن مشاهده می‌شود. علت دقیق این اختلال مشخص نیست و ممکن است ناشی از محیط زندگی و رفتارهای آموخته‌شده، ژنتیک یا تفاوت در مغز باشد.
- محیط زندگی: بیشتر افراد مبتلا به این بیماری در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که رفتار انفجاری و سوء استفاده کلامی و فیزیکی در آن‌ها رایج بوده‌اند. کودکانی که در سنین پایین این نوع خشونت را می‌بینند یا تجربه می‌کنند، در بزرگسالی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال انفجاری متناوب قرار دارند.
- ژنتیک: ژنتیک ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد. امکان دارد ژنی وجود داشته باشد که با تمایل به واکنش آسان‌تر به استرس در ارتباط باشد. این ژن احتمالاً از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.
- تفاوت در نحوه عملکرد مغز: ممکن است در ساختار، عملکرد و شیمی مغز افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب تفاوت‌هایی در مقایسه با مغز افرادی که این اختلال را ندارند، وجود داشته باشند.
عوامل خطر
این عوامل، خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را افزایش می‌دهند:
- سابقه آزار جسمی: مورد آزار قرار گرفتن در کودکی، مورد قلدری قرار گرفتن یا تجربه سایر اتفاقات ناراحت‌کننده، تکان‌دهنده یا دردناک می‌توانند خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را افزایش دهند.
- سابقه سایر بیماری‌های سلامت روان: ابتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی (یکی از اختلالات رفتاری است که به‌صورت بی‌اهمیتی یا بی‌تفاوتی فرد نسبت به دیگران بروز می‌کند) یا اختلال شخصیت مرزی (افراد مبتلا به این اختلال در روابط شخصی خود بی‌ثبات هستند و از عدم اعتمادبه‌نفس، رفتار بی‌فکر و بی‌پروا رنج می‌برند) ممکن است خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را نیز افزایش دهد. همچنین ابتلا به سایر اختلالاتی که شامل رفتارهای مخرب هستند، مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) نیز می‌تواند خطرناک باشد. مشکلات مربوط به الکل و مواد مخدر نیز می‌توانند یکی از عوامل خطر باشند.
اختلال انفجاری متناوب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر فکر می‌کنید شما یا فرزندتان ممکن است به اختلال انفجاری متناوب مبتلا باشید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. او احتمالاً شما را به متخصص بهداشت روان که در تشخیص IED تجربه دارد، ارجاع خواهد داد. متخصص بهداشت روان دارای مجوز - مانند روانپزشک، روانشناس یا مددکار اجتماعی بالینی – می‌تواند IED را بر اساس معیارهای تشخیصی آن در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا تشخیص دهد. او این کار را با انجام مصاحبه‌ای کامل و گفتگو درمورد علائم انجام می‌دهد. پزشک درمورد موضوعات زیر سؤال می‌پرسد:
- سابقه پزشکی شخصی و سابقه پزشکی خانوادگی بیولوژیکی، به‌ویژه سابقه بیماری‌های بهداشت روان
- سابقه روابط
- سابقه تحصیلی یا شغلی
- کنترل تکانه
متخصص بهداشت روان شما همچنین با خانواده و دوستانتان همکاری می‌کند تا بینش بیشتری درمورد رفتارها و سابقه شما به دست آورد. برای دریافت تشخیص اختلال انفجاری متناوب، باید عدم کنترل تکانه‌های پرخاشگرانه را (همانطور که توسط یکی از موارد زیر تعریف شده است) نشان دهید:
- دوره‌های با فراوانی بالا/شدت پایین: پرخاشگری کلامی (قشقرق، بحث‌های کلامی یا دعوا) یا پرخاشگری فیزیکی نسبت به اموال، حیوانات یا افراد، به‌طور متوسط دو بار در هفته، به‌مدت سه ماه. این پرخاشگری منجر به آسیب فیزیکی به افراد یا حیوانات یا تخریب اموال نمی‌شود.
- دوره‌های با فراوانی پایین/شدت بالا: سه دوره شامل آسیب یا تخریب اموال یا حمله فیزیکی شامل آسیب جسمی به حیوانات یا افراد دیگر که در دوره‌ای 12ماهه رخ می‌دهند.
میزان پرخاشگری نشان داده‌شده در طول فوران‌ها باید بسیار نامتناسب با موقعیت باشد. علاوه‌براین، فوران‌ها از قبل برنامه‌ریزی نشده‌اند. آن‌ها مبتنی بر تکانه یا خشم هستند. متخصص بهداشت روان شما همچنین اطمینان حاصل خواهد کرد که فوران‌ها با وضعیت سلامت روان دیگر، وضعیت پزشکی یا اختلال مصرف مواد مرتبط نیستند. افراد باید حداقل 6 سال سن داشته باشند تا تشخیص IED دریافت کنند، اما معمولاً این بیماری برای اولین بار در اواخر کودکی یا نوجوانی مشاهده می‌شود.
درمان اختلال انفجاری متناوب
درمان اختلال انفجاری متناوب معمولاً شامل روان‌درمانی (گفتگودرمانی) متمرکز بر تغییر افکار مربوط به خشم و پرخاشگری است. بسته به سن و علائم شما، درمان ممکن است شامل دارو نیز باشد.
هدف درمان IED بهبودی است، به این معنی که علائم شما (فوران‌های خشم) از بین می‌روند یا به‌حدی بهبود می‌یابید که فقط یک یا دو علامت با شدت خفیف باقی می‌ماند. هدف منطقی درمان برای افرادی که به بهبودی نمی‌رسند، تثبیت ایمنی فرد و دیگران و همچنین بهبود قابل توجه در تعداد، شدت و فراوانی فوران‌های خشم است.
روان‌درمانی برای IED
روان‌درمانی (گفتگودرمانی) به‌ویژه رفتاردرمانی شناختی (CBT) معمولاً درمان اصلی اختلال انفجاری متناوب است.
رفتاردرمانی شناختی، نوعی درمان ساختاریافته و هدف‌محور است. درمانگر یا روانشناس به شما کمک می‌کند تا نگاهی دقیق به افکار و احساسات خود بیندازید. در این صورت درک خواهید کرد که چگونه افکارتان بر اعمالتان تأثیر می‌گذارند. CBT باعث از بین رفتن افکار و رفتارهای منفی و اتخاذ الگوها و عادات تفکر سالم‌تر می‌شود.
همچنین به افراد مبتلا به IED نحوه مدیریت موقعیت‌های منفی در زندگی روزمره را آموزش می‌دهد و بنابراین ممکن است از تکانه‌های پرخاشگرانه‌ای که می‌توانند باعث فوران‌های انفجاری شوند، جلوگیری کند.
متخصصان بهداشت روان در CBT از تکنیک‌های زیر برای اختلال انفجاری متناوب استفاده می‌کنند:
- بازسازی شناختی: این روش شامل تغییر فرضیات نادرست و افکار غیرمفید درمورد موقعیت‌های ناامیدکننده و تهدیدات درک‌شده است.
- آموزش آرام‌سازی: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی (منقبض و شل کردن گروه‌های مختلف عضلانی در حال تصور موقعیت‌هایی که باعث خشم می‌شوند) می‌توانند باعث به حداقل رسیدن پاسخ شما به موقعیت‌های تحریک‌کننده شوند.
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: این روش شامل ایفای نقش و تمرین واکنش‌های سالم (مانند دور شدن از محیط) در موقعیت‌هایی است که باعث دوره انفجاری می‌شوند.
- پیشگیری از عود: در این روش به افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب آموزش داده می‌شود که عود رفتار پرخاشگرانه تکانشی، اتفاقی شایع است و باید به‌عنوان لغزش یا اشتباه در نظر گرفته شود نه شکست.
داروها برای IED
برخی از داروها باعث افزایش آستانه تحمل بیمار و جلوگیری از فوران خشم در افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب می‌شوند. فلوکستین (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI) بیشترین داروی مورد مطالعه برای درمان اختلال انفجاری متناوب است. سایر داروهایی که برای IED مورد مطالعه قرار گرفته‌اند شامل فنی توئین، لیتیوم، اکسکاربازپین و کاربامازپین هستند. به‌طور کلی، پزشکان معمولاً دسته‌های زیر از داروها را برای IED تجویز می‌کنند:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد روان‌پریشی
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد اضطراب
- تنظیم‌کننده‌های خلق و خو
عوارض اختلال انفجاری متناوب
اختلال انفجاری متناوب می‌تواند زندگی شما و اطرافیانتان را بسیار دشوار کند و بر عوامل مختلف تأثیر بگذارد:
- روابط: اختلال انفجاری متناوب باعث فوران‌های خشم شده که می‌توانند منجر به آزار کلامی و فیزیکی شوند. این رفتارها به‌نوبه خود می‌توانند منجر به طلاق، استرس در خانواده و سایر مشکلات روابط شوند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به IED تقریباً چهار برابر بیشتر از افراد بدون IED در معرض طلاق یا جدایی قرار دارند.
- کار و مدرسه: می‌توانید تصور کنید که چگونه رفتارهای مرتبط با IED بر فرد در محیط مدرسه یا کار تأثیر می‌گذارند. اختلال انفجاری متناوب، احتمال بیکاری و اخراج از کار را افزایش می‌دهد. این بیماری می‌تواند منجر به مشکلات مالی نیز شود. کودکان مبتلا به IED به‌دلیل رفتارشان در مدرسه، در معرض تعلیق قرار دارند. آن‌ها بیشتر از دیگران با همکلاسی‌های خود دعوا می‌کنند و احساس طرد شدن توسط همسالان خود را دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که آن‌ها همچنین در یادگیری، مشکل بیشتری دارند و در معرض خطر بیشتری برای مردود شدن و ماندن در پایه‌ای تحصیلی هستند.
- مشکلات خلقی و سایر اختلالات روانی: حدود 80 درصد از افراد مبتلا به IED حداقل یک اختلال دیگر مانند اضطراب یا اختلال دوقطبی نیز دارند. مطالعه‌ای نشان داد که افسردگی کمترین اختلال شایع در بین افراد مبتلا به IED است. اما افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب تقریباً سه برابر بیشتر از کسانی که مبتلا به این بیماری نیستند، در معرض خطر افسردگی قرار دارند. همچنین خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد نیز در این افراد افزایش می‌یابد.
- خودکشی و خودآزاری: تا 25 درصد از افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب، اقدام به خودکشی می‌کنند. خودآزاری (به این معنی که به خودتان آسیب فیزیکی می‌رسانید اما به‌عنوان بخشی از اقدام به خودکشی نیست) نیز در IED شایع است. حدود یک سوم از افراد مبتلا به این اختلال می‌گویند اقداماتی مانند بریدن بدن خود با تیغ یا سوزاندن آن با سیگار را انجام می‌دهند.
- مشکلات سلامت جسمانی: مشکلات سلامت جسمانی مختلفی وجود دارند که با اختلال انفجاری متناوب مرتبط هستند:
- بیماری عروق کرونر قلب
- فشار خون بالا
- سکته
- دیابت
- آرتریت
- کمردرد و گردن‌درد و همچنین سایر دردهای مزمن
- سردرد
- زخم معده
زندگی با اختلال انفجاری متناوب
اگر مبتلا به اختلال انفجاری متناوب هستید باید به پزشک سلامت روان مراجعه کنید. این اختلال را نمی‌توان به‌تنهایی درمان کرد و باید تا زمانی که پزشکتان به شما می‌گوید درمان را ادامه بدهید و داروهای خود را مصرف کنید. همچنین می‌توانید از روش‌های زیر برای زندگی آسان‌تر استفاده کنید:
- مراقبت از خود را تمرین کنید: داشتن رژیم غذایی مغذی، ورزش کردن و خواب کافی به حفظ ثبات خلق و خو و سلامت جسم و ذهن کمک می‌کنند.
- رفتارهای آموخته‌شده را تغییر دهید: تغییر سخت است، اما با تمرین مهارت‌هایی که در درمان یاد می‌گیرید، می‌توانید رفتارهای سالم و مهارت‌های مقابله‌ای جدیدی را بیاموزید.
- روی مهارت‌های ارتباطی خود کار کنید: سعی کنید قبل از واکنش تکانشی، دلایل عنوان‌شده توسط شخص مقابل را بشنوید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی را تمرین کنید: تمرینات تنفسی را در برنامه روزانه خود بگنجانید و به‌طور منظم مدیتیشن کنید.
- به روالی خاص پایبند باشید: داشتن روالی روزانه به شما ساختار می‌دهد و باعث می‌شود ازنظر عاطفی احساس ثبات بیشتری داشته باشید. هر روز در ساعتی مشخص از خواب بیدار شوید و بخوابید. سایر فعالیت‌ها را در ابتدای هفته یا حداقل شب قبل برنامه‌ریزی کنید.
- از موقعیت‌های استرس‌زا اجتناب کنید: استرس باعث بدتر شدن اختلالات سلامت روان می‌شود. برنامه کاری و اجتماعی خود را سبک نگه دارید؛ از افراد و موقعیت‌هایی که می‌دانید شما را تحت فشار قرار می‌دهند دوری کرده و تکنیک‌های کاهش استرس، مانند تمرینات تنفسی و مدیتیشن را هر روز تمرین کنید.
- از مصرف مواد تغییردهنده خلق و خو اجتناب کنید: الکل و مواد مخدر تفریحی تأثیر قابل توجهی بر خلق و خو و کنترل تکانه شما دارند.
جمع‌بندی
به یاد داشته باشید که اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی وضعیت سلامت روان است و مانند تمام بیماری‌های سلامت روان، مراجعه به پزشک به‌محض ظاهر شدن علائم می‌تواند به کاهش اختلالات در زندگی شما کمک کند. متخصصان بهداشت روان می‌توانند برنامه‌های درمانی را برای کمک به شما و مدیریت افکار و رفتارهایتان ارائه دهند.
اعضای خانواده و عزیزان افراد مبتلا به IED اغلب دچار استرس، افسردگی و انزوا می‌شوند. مراقبت از سلامت روان و مراجعه به پزشک درصورت بروز این علائم بسیار مهم است. اگر در رابطه با فردی مبتلا به اختلال انفجاری متناوب هستید، برای محافظت از خود و فرزندانتان اقدام کنید.
