فلج مغزی فلج مغزی و سلول‌های بنیادی - درمان های نوین
درمان با سلول‌های بنیادی درمانی جدید است که نتایج امیدوارکننده‌ای در جهت ترمیم آسیب‌های مغزی و بازیابی سلول‌های مرده در بیماران مبتلا به فلج مغزی نشان می‌دهد. ازآنجایی‌که فلج مغزی ناشی از آسیب مغزی در بدو تولد است، درمان با سلول‌های بنیادی می‌تواند مزایای منحصربه‌فردی داشته باشد و به‌طور بالقوه میزان ناتوانی جسمی را در افراد مبتلا به فلج مغزی کاهش دهد. همان‌طور که تحقیقات در حال توسعه هستند، پزشکان امیدوارند که سلول‌های بنیادی حتی می‌توانند به جلوگیری از پیشرفت عوارض مرتبط با فلج مغزی نیز کمک کنند.
سلول‌های بنیادی چیست؟
سلول‌های بنیادی مانند بلوک‌های ساختمانی سلول‌ها هستند که می‌توانند به انواع مختلف سلول تغییر کنند و به نوبه خود بافت‌های مختلفی را تشکیل دهند. دو نوع سلول بنیادی وجود دارند که عبارت‌اند از:
سلول‌های بنیادی بزرگسالان
سلول‌های بنیادی بالغ در افرادی یافت می‌شوند که قبلاً رشد کرده‌اند و قادر به تأمین سلول‌های جدید برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده هستند.
سلول‌های بنیادی جنینی
سلول‌های بنیادی جنینی (ESCs) در اوایل دوره جنینی یافت می‌شوند. ESC ها در توده بلاستوسیست ایجاد می‌شوند و می‌توانند گسترش یابند و به انواع مختلف سلول رشد کنند.
آیا سلول‌های بنیادی می‌توانند فلج مغزی را درمان کنند؟
هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد. برخی از محققان هنوز در مورد اینکه آیا سلول‌های بنیادی فلج مغزی را درمان می‌کنند یا خیر، تردید دارند. هدف اصلی استفاده از این روش درمانی، کمک به کاهش تعداد ناتوانی‌های ناشی از این بیماری و احتمالاً محدود کردن میزان آسیب مغزی است. در یک سناریوی عالی، سلول‌های بنیادی می‌توانند آسیب مغزی را قبل از شروع آن متوقف کنند.
چگونه سلول‌های بنیادی می‌توانند فلج مغزی را درمان کنند؟
فلج مغزی به‌دلیل کمبود اکسیژن به مغز در هنگام تولد یا بارداری ایجاد می‌شود. این کمبود اکسیژن به‌عنوان آسیب هیپوکسیک-ایسکمیک شناخته شده و باعث آسیب به لایه محافظ نورون‌های مغز به نام غلاف میلین می‌شود. غلاف میلین نورون را احاطه کرده است تا آن را سالم و زنده نگه دارد، اما زمانی که آسیب ببیند یا از بین برود، سلول عصبی تحلیل می‌رود و در نهایت می‌میرد. اگر راهی برای جلوگیری از مرگ سلول‌های پشتیبان تشکیل‌دهنده غلاف میلین وجود داشت، می‌توانست از آسیب‌های ناشی از فلج مغزی جلوگیری کند یا آنها را کاهش دهد. اینجاست که امکان استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان فلج مغزی مطرح می‌شود.
سلول‌های بنیادی از این نظر منحصربه‌فرد هستند که به‌عنوان سلول‌های غیرتخصصی شناخته می‌شوند که می‌توانند تقریباً به هر نوع سلول تخصصی از جمله سلول‌های مغزی تبدیل شوند. این فرایند فرصتی را برای گرفتن سلول‌های بنیادی و دستکاری آنها برای جایگزینی غلاف میلین آسیب‌دیده و محافظت از نورون در مقابل مرگ ایجاد می‌کند. بنابراین از آسیب بیشتر مغز جلوگیری می‌کند. سلول‌های بنیادی همچنین می‌توانند بارها و بارها خود را تکثیر کنند.
چه نوع سلول‌های بنیادی برای درمان فلج مغزی استفاده می‌شود؟
در حال حاضر چهار سلول بنیادی مختلف در آزمایشات برای تحقیقات سلول‌های بنیادی در جهت درمان فلج مغزی استفاده می‌شود. این چهار سلول بنیادی عبارت‌اند از:
- سلول‌های بنیادی طبیعی
- سلول‌های بنیادی پرتوان القایی
- سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MCS)
- سلول‌های بنیادی بند ناف
هر سلول بنیادی مزایای خود را دارد. محققان نظرات متفاوتی در مورد اینکه کدام یک برای درمان فلج مغزی بهتر عمل می‌کند، دارند.
برخی از متخصصان، سلول‌های بنیادی مزانشیمی را در درمان کودکان خردسال و نوزادان مؤثرترین روش درمانی می‌دانند. در آزمایشات حیوانی، سلول‌های بنیادی مزانشیمی موفقیت ثابتی را نشان داده است و گزینه‌ای امن برای آزمایشات در مغز انسان در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر، برخی از کارشناسان معتقدند که سلول‌های بنیادی بند ناف انسان (HUC) برای افرادی که به‌طور خاص از فلج مغزی رنج می‌برند بسیار مفید است.
درمان با سلول‌های بنیادی برای کودکان فلج مغزی به چه صورت است؟
در طول پیوند سلول‌های بنیادی، پزشک سلول‌های بنیادی را به صورت داخل‌نخاعی ازطریق سوراخ کمری به ستون فقرات به کودک تزریق می‌کند. امید این است که سلول‌های بنیادی به سلول‌های عصبی تبدیل شوند که می‌توانند با سلول‌های دیگر ارتباط برقرار کنند.
علاوه بر این، هنگامی که سلول‌های بنیادی به سلول‌های دیگر متصل می‌شوند، باید بتوانند پیام‌هایی را به ماهیچه‌هایی که حرکت را کنترل می‌کنند، برسانند. این پیشرفت برای موفقیت درمان بسیار مهم است.
سلول‌های بنیادی با کمک روش‌های زیر از انحطاط عصبی در بیماری‌هایی مانند فلج مغزی و سایر اختلالات عصبی جلوگیری می‌کنند:
- افزایش تولید فاکتورهای نوروتروفیک که باعث تکثیر و تمایز سلول‌های عصبی می‌شوند
- افزایش تعداد الیگودندروسیت‌ها که در بیماران مبتلا به فلج مغزی معیوب هستند، تا امکان میلین‌سازی مناسب مغز فراهم شود.
- تعدیل سیستم ایمنی و روند التهابی مداوم - در نتیجه کاهش روند تخریب عصبی مداوم
- تقویت عروق خونی به سیستم عصبی از طریق تحریک تولید عروق خونی جدید (نئوواسکولاریزاسیون)
- تحریک اتصال عصبی/ مغز با افزایش تعداد اتصالات سیناپسی
- افزایش تعداد میکروگلیاهای مغز که مسئول ترمیم آسیب مغزی و حفظ بافت طبیعی مغز هستند.
- کاهش رادیکال‌های آزاد و تولید گونه‌های فعال اکسیژن که می‌توانند اثرات مضری بر سیستم عصبی داشته باشند
فواید درمان با سلول‌های بنیادی در فلج مغزی چیست؟
اثربخشی پیوند سلول‌های بنیادی به 85٪ می‌رسد - که یک پیشرفت چشمگیر از درمان‌های فعلی است. این روش درمانی می‌تواند روند مخرب عصبی را ترمیم و متوقف کند. مزایای درمان با سلول‌های بنیادی عبارت‌اند از:
- تقویت عملکردهای حرکتی درشت. مانند راه رفتن، پریدن، زانو زدن، نشستن و خزیدن
- تقویت عملکردهای حرکتی ظریف. مانند عملکردهای مختلف دست
- بهبود تون عضلانی. تون عضلانی پس از درمان با سلول‌های بنیادی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. بنابراین دامنه حرکتی بهتری را امکان پذیر می‌کند.
- بهبود عملکردهای شناختی. مانند هوشیاری و تمرکز
- بهبود سلامت روانی و جسمی. ازجمله خلق‌وخوی بهتر
- تقویت گفتار و زبان
- بهبود بلع و کاهش آبریزش دهان
- بهبود وابستگی به خود
- ارتقای سازگاری اجتماعی
- بهبود بینایی
اگرچه درمان با سلول‌های بنیادی مزایای قابل توجهی برای بیماران فلج مغزی دارد، اما همچنان باید در ترکیب با سایر روش‌های درمانی ازجمله فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، روان‌درمانی و ... استفاده شود تا به نتایج بهتری دست پیدا کنید.
بهبودهای احتمالی پس از درمان با سلول‌های بنیادی برای فلج مغزی
هدف از درمان با سلول‌های بنیادی، ارتقاء التیام آسیب مغزی اصلی به منظور بازگرداندن عملکرد عصبی است. بنابراین، انواع مختلفی از بهبود پس از درمان امکان‌پذیر است. اکثر بیماران فلج مغزی که تحت درمان با ترکیب سلول‌های بنیادی و توانبخشی قرار گرفته‌اند، بهبود قابل مشاهده‌ای در علائم زیر را نشان داده‌اند:
- اسپاستیسیتی
- دامنه حرکت
- گفتار
- راه رفتن
- تعادل
- بلع
- یادگیری
- اختلال خلقی
- کنترل سر
- آبریزش دهان و اشتها
تحقیقات درباره سلول‌های بنیادی و فلج مغزی
تحقیقات در مورد درمان‌های سلول‌های بنیادی شامل آزمایش‌های حیوانی و انسانی هستند. مطالعات مربوط به کودکان مبتلا به فلج مغزی هنوز محدود هستند.
تحقیقات فعلی حیوانی در مورد درمان با سلول‌های بنیادی
استراتژی‌های تحقیقاتی متعددی بر یافتن مؤثرترین درمان با سلول‌های بنیادی برای کودکان فلج مغزی متمرکز هستند. دانشمندان و پزشکان انواع مختلف سلول‌های بنیادی را در حیواناتی که آسیب مغزی دارند آزمایش می‌کنند تا ببینند آنها چه واکنشی نشان می‌دهند.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که سلول‌های بنیادی می‌توانند علائم و آسیب مغزی را در حیوانات کاهش دهند. با این حال، دلیل این اتفاق هنوز به طور کامل درک نشده است.
تحقیقات بیشتر بر روی سلول‌های بنیادی
در حال حاضر استفاده از سلول‌های بنیادی پرتوان، ازجمله سلول‌های بنیادی جنینی و استفاده از آن برای ایجاد انواع مختلف سلول‌های مغزی در حال مطالعه است. این سلول‌ها ممکن است به ارائه اطلاعات ارزشمند در مورد نحوه عملکرد فلج مغزی کمک کنند. به نوبه خود، متخصصان پزشکی امیدوارند که بتواند اشکال جدید و بهبود یافته درمانی را به ارمغان بیاورند.
جمع‌بندی
در حال حاضر یکی از روش‌های درمانی جدید برای درمان بیماران مبتلا به فلج مغزی، استفاده از سلول‌های بنیادی است. درمان با این روش در جهت ترمیم آسیب‌های مغزی و بازیابی سلول‌های مرده انجام می‌شود و نتایج امیدوارکننده‌ای ارائه کرده است. اما به یاد داشته باشید تحقیقات سلول‌های بنیادی برای فلج مغزی هنوز در مراحل اولیه است. اگرچه درمان با کمک سلول‌های بنیادی نویدبخش است، اما قبل از تبدیل شدن به یک درمان جهانی برای کودکان فلج مغزی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
منابع
