اختلالات مغزی توانبخشی عصبی چیست؟
توانبخشی عصبی به افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف، آسیب‌ها یا اختلالات سیستم عصبی کمک می‌کند. هدف هر برنامه توانبخشی عصبی بازیابی سلامت، استقلال و عملکرد تا حد امکان با استفاده از بهترین استراتژی‌های توانبخشی است. در حالی که رویکرد مورد استفاده از یک بیماری به بیمار دیگر متفاوت است، مراحل این فرایند بسیار مشابه هستند. اولین گام هر برنامه توانبخشی، ارزیابی جامع با استفاده از تست‌های خاص برای درک میزان آسیب و توانایی‌های بیمار است. سپس از این آزمایش‌ها برای ایجاد یک برنامه درمانی و تعیین اهداف واقعی توانبخشی استفاده می‌شود. پس از تکمیل ارزیابی، توانبخشی شروع می‌شود و تا حصول نتایج مطلوب ادامه می‌یابد.
چه بیماری‌هایی می‌توانند از توانبخشی عصبی بهره‌مند شوند؟
بسیاری از مشکلات سلامتی می‌توانند سیستم عصبی را مختل کنند. برخی از بیماری‌هایی که با کمک توانبخشی عصبی بهبود می‌یابند عبارت‌اند از:
- اختلالات عروقی، مانند سکته مغزی، خونریزی در مغز، یا حملات ایسکمیک گذرا (TIAs)
- عفونت‌هایی مانند مننژیت، آنسفالیت، فلج اطفال و آبسه‌های مغزی
- تروما، مانند آسیب مغزی و نخاعی
- اختلالات ساختاری یا عصبی عضلانی، مانند فلج بل (فلج عضلات صورت به‌طور ناگهانی)، اسپوندیلوز گردن (سائیدگی و پارگی ناشی از افزایش سن که بر دیسک‌های ستون فقرات در گردن تأثیر می‌گذارد)، سندرم تونل کارپال (گیرافتادگی و فشردن شدن عصب در داخل تونل کارپ)، تومورهای مغز یا نخاع، نوروپاتی محیطی (مانند سندرم گیلن باره و درد عصبی)، دیستروفی عضلانی و میاستنی گراویس (اختلالی خودایمنی که سبب ضعف عضلات با درجات مختلف می‌شود)، سندرم گیلن باره (نوعی نوروپاتی محیطی که باعث نارسایی عصبی عضلانی حاد می‌شود) و غیره.
- اختلالات دوره‌ای مانند سردرد، تشنج، نورالژی، و سرگیجه
- اختلالات دژنراتیو، مانند بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، بیماری آلزایمر، و کریا هانتینگتون (بیماری زوال‌دهنده عصبی)
- نوروپاتی دیابتی
- اختلالات حافظه و حرکتی
- دیستونی و صرع
- فتق دیسک (ضعیف شدن دیواره دیسک و بیرون‌زدگی بخش داخلی دیسک از آن) و آنوریسم مغزی (بیرون‌زدگی به‌صورت حباب در جدار شریان‌های مغزی)
گزینه‌های درمانی توانبخشی عصبی
درمان‌های توانبخشی عصبی چهار نوع هستند که هر کدام هدف خاصی را انجام می‌دهند. این گزینه‌ها عبارت‌اند از:
- درمان‌های شناختی برای کمک به انطباق و بازیابی از تأثیر آسیب مغزی. این درمان تا حد زیادی بر حل مسئله، توانایی‌های ارتباطی و جنبه‌های رفتاری متمرکز است.
- درمان‌های جبرانی به استفاده از مهارت‌های استفاده نشده برای جبران نارسایی در قسمت‌های آسیب‌دیده بدن کمک می‌کند.
- معالجات درمانی به بیماران کمک می‌کند تا با آسیب روحی‌ای که متحمل شده‌اند، مقابله کنند.
- درمان‌های اصلاحی به بازیابی مهارت‌های از دست رفته ازطریق تمرینات مداوم و تکراری کمک می‌کنند.
اخیراً توانبخشی عصبی با گنجاندن دستگاه‌های توانبخشی مانند پوشیدنی‌ها، سیستم‌های عصبی روباتیک، محرک‌های مغز و غیره به طور قابل توجهی ارتقا یافته است. این دستگاه‌ها در کنار توانبخشی فیزیکی برای بهبود نتیجه درمان استفاده می‌شوند.
زمینه‌های توانبخشی عصبی
توانبخشی عصبی کاری گروهی متشکل از متخصصان مختلف است. هر برنامه عصبی پس از برنامه‌ریزی و ارزیابی عمیق برای برآوردن نیازهای خاص بیمار استفاده می‌شود.
به طور کلی، توانبخشی عصبی توسط تخصص‌های زیر پشتیبانی می‌شود:
فیزیوتراپی
هدف اصلی فیزیوتراپی کمک به بیماران برای غلبه بر ناتوانی‌های فیزیکی ناشی از اختلال یا ضربه است. فیزیوتراپی مداوم بیماران را قادر می‌سازد تا توانایی انجام فعالیت‌های عادی، سرگرمی و ورزش، بهبود عملکرد و اعتماد به نفس برای داشتن یک زندگی تقریباً عادی را به دست آورند.
کاردرمانی
کاردرمانی شامل چندین استراتژی درمانی برای کمک به بیماران برای بازیابی حالت عادی در فعالیت‌های روزمره است. فعالیت‌های زندگی روزانه (ADL) عبارت‌اند از:
- غدا خوردن
- ساده‌سازی کارها
- شبیه‌سازی رانندگی
- مدیریت اسپاستیسیتی
گفتار و زبان‌درمانی
همان‌طور که از نام آن پیداست، گفتاردرمانی به بیماران کمک می‌کنند تا بر اختلالات گفتاری ناشی از سکته مغزی شدید، آسیب مغزی و سایر بیماری‌های عصبی غلبه کنند. این درمان همچنین به بیماران می‌آموزد که توانایی خوردن و قورت دادن غذا را دوباره به دست آورند؛ به خصوص اگر ضعف عضلانی در گلو دارند.
تفریح‌درمانی
تفریح‌درمانی نوعی درمان است که از فعالیت‌های تفریحی بر اساس نیازهای افراد استفاده می‌کند. هدف تفریح‌درمانی کمک به بیماران برای بازسازی مهارت‌های خود، بهبود خلق‌وخو، ایجاد ارتباطات اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی است.
فیزیوتراپی عصبی
این گزینه درمانی با آموزش گسترده برای اصلاح چندین مشکل ناشی از آسیب عصبی سروکار دارد، مانند:
- استقامت قلبی‌عروقی
- کاهش اسپاستیسیته
- نیاز به پروتز یا ارتز
- آموزش راه رفتن
- تنظیم مجدد وضعیت
- آموزش مجدد تعادل
- تعادل
- آموزش مهارت‌های دیداری-ادراکی
- آموزش استفاده از تجهیزاتی مانند ویلچر، عصا و واکر
به‌طور کلی، تمام برنامه‌های توانبخشی عصبی با هدف کمک به بیماران برای انجام فعالیت‌های زیر استفاده می‌شوند:
- توسعه مهارت‌های مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزانه برای داشتن یک زندگی عادی
- مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی
- آموزش کنترل مثانه و روده
- شرکت در گروه‌های حمایتی
- یادگیری استفاده از وسایل کمکی
- یادگیری اقدامات ایمنی
- یادگیری رسیدگی به امور مربوط به منزل
توانبخشی همچنین شامل مدیریت درد و مشاوره تغذیه نیز است.
مزایای توانبخشی عصبی
در ادامه برخی از مزایای توانبخشی عصبی را توضیح می‌دهیم:
بهبود کیفیت زندگی
انحطاط عصبی، خواه به دلیل تصادف، سقوط یا بیماری باشد، می‌تواند زندگی فرد را برای همیشه تغییر دهد. از این رو، هدف اصلی توانبخشی، بهبود کیفیت زندگی افرادی است که به‌طور دائم یا موقت با این چالش‌ها سر و کار دارند.
شواهد زیادی وجود دارند که ثابت می‌کنند مداخله زودهنگام روند دژنراتیو را کند می‌کند. توانبخشی همچنین شانس معکوس کردن عملکردهای برگشت‌پذیر و حفظ آنچه هنوز به اندازه کافی خوب است را افزایش می‌دهد.
سفارشی‌سازی بر اساس نیازهای فردی
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، هیچ پروتکل استانداردی برای توانبخشی عصبی وجود ندارد. در حالت ایده‌آل، توانبخشی باید بلافاصله پس از آسیب شروع شود و بدون وقفه ادامه یابد. این فرآیند سودمند است؛ زیرا مطابق با محدودیت‌ها و نیازهای فیزیولوژیکی بیمار انجام می‌شود.
راه‌حلی مقرون‌به‌صرفه
توانبخشی مداوم به بیماران کمک می‌کند تا ظاهری عادی را در زندگی خود به دست آورند. این روش درمانی به آنها می‌آموزد که مستقل بمانند و در صورت نیاز به خانواده، دوستان و جامعه تکیه کنند. بیماران می‌توانند با کمک توانبخشی عصبی کمتر برای بیمارستان‌ها، داروها و خدمات پزشکی گران‌قیمت هزینه کنند.
مراقبت جامع و چند رشته‌ای
اغلب اوقات، توانبخشی عصبی شامل تلاش‌های یک تیم چند رشته‌ای است که با هماهنگی برای دستیابی به بهترین نتایج ممکن کار می‌کنند. این تیم درمانی پس از شروع درمان به‌طور مداوم به بررسی پیشرفت بیمار می‌پردازند. این رویکرد درمانی جامع به افزایش اعتمادبه‌نفس و استقلال بیمار کمک می‌کند.
جمع‌بندی
توانبخشی عصبی روشی درمانی است که به افزایش استقلال، بهبود مهارت‌های مختلف و افزایش اعتمادبه‌نفس افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف کمک می‌کند. در توانبخشی عصبی از گفتاردرمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، تفریح‌درمانی و ... برای درمان مشکلات و آموزش مهارت‌های متفاوت استفاده می‌شود. کلینیک توانبخشی رسش یکی از مراکز درمانی معتبر در زمینه انجام توانبخشی عصبی است که با کادری دلسوز و مجرب به خدمت‌رسانی به بیماران عزیز می‌پردازد.
