اختلالات گفتار و زبان گفتار درمانی حرف ز - آموزش تلفظ صحیح و تمرینات کاربردی
کودکان معمولاً صدای حرف «ز» را دیرتر از سایر صداها و در حدود 4 سالگی می‌آموزند. آنها در حدود 8 سالگی به تلفظ این حرف تسلط کامل پیدا می‌کنند. برخی از کودکان ممکن است در تلفظ این حرف در سنین بالاتر از هشت سالگی نیز مشکل داشته باشند. برخی صداها به‌دلیل موقعیت‌های پیچیده زبان و دهان برای تلفظ آنها، چالش‌برانگیز هستند. بااینحال، برای کمک به بهبود آن، به شدت توصیه می‌شود برای شروع گفتار درمانی با یک آسیب‌شناس گفتار-زبان مشورت کنید.
در هنگام تلفظ حرف «ز» از همان موقعیت دهان برای تلفظ حرف «س» استفاده می‌شود. بااینحال، حرف «ز» صدا تولید می‌کند ولی حرف «س» بدون صدا است. برای تلفظ حرف «ز»، باید نوک زبان خود را پشت دندان‌های خود قرار دهید و بدون لمس سقف آن را تا سقف دهان ببرید. اکنون سعی کنید هوا را بین زبان و سقف دهان فشار دهید و در عین حال تارهای صوتی خود را به لرزه درآورید.
نحوه تلفظ حرف «ز»
قبل از اینکه به فرزندتان کمک کنید تلفظ حرف «ز» را بهبود بخشد، ابتدا باید دقیقاً نحوه انجام آن را بدانید.
وقتی نوبت به تولید صداهای گفتاری می‌رسد، از چندین قسمت بدن خود استفاده می‌کنیم.
هوا ابتدا از ریه‌های ما می‌آید، از روی تارهای صوتی عبور می‌کند و سپس توسط زبان، لب‌ها و بینی شکل می‌گیرد تا صدایی را که می‌خواهیم تولید کند. گاهی‌اوقات ما صداها را با استفاده از تارهای صوتی خود تولید می‌کنیم و گاهی‌اوقات تارهای صوتی باز می‌مانند.
نحوه صحیح تلفظ حرف «ز» به‌صورت زیر است:
- زبان خود را پشت دندان‌های جلوی بالا قرار دهید (اما مقدار کمی فضای خالی بگذارید)
- لب‌های خود را به‌طور گسترده باز کنید.
- اجازه دهید تارهای صوتی شما در حالی که هوا را از ریه‌های خود به سمت بالا می‌برید ارتعاش کنند.
- سعی کنید کلمه «روز» را تلفظ کنید.
خطاها در تلفظ حرف «ز»
خطاهای رایج در تلفظ حرف «ز» عبارت‌اند از:
- جایگزینی. در این خطا حرف «ز»، توسط حرف دیگری جایگزین می‌شود و باعث می‌شود تلفظ کاملاً تغییر کند (مثلاً به‌جای کلمه زانو، کلمه دانو گفته شود)
- حذف. در این خطا حرف «ز» در کلمه حذف می‌شود. این اختلال بیشتر در کودکان دیده می‌شود. (مثلاً به‌جای کلمه زنبور، کلمه انبور گفته می‌شود)
- لیسپ. این مشکل به نسبت شایع‌تر است و به شکل‌های مختلفی دیده می‌شود . لیسپ یکی از شایع‌ترین اختلالات تلفظی است .
لیسپ چیست؟
لیسپ اختلالی در تلفظ حروفی مثل «س» و «ز» است. این اختلال دارای دو نمونه رایج زیر است:
- لیسپ دندانی. لیسپ دندانی رایج‌ترین نوع لیسپ است و با قرار دادن زبان در محل اشتباه برای تلفظ حرف «ز» و «س» اتفاق میفتد. در این حالت نوک زبان برای تلفظ حرف «س» و «ز» بین دندان‌ها قرار می‌گیرد. در این حالت نوک زبان در حین ادای این صداها قابل دیدن است. این خطا به‌خاطر تغییرات ساختاری مانند از دست دادن دندان‌های جلویی کودک یا درک نادرست از محل قرار دادن زبان در دهان اتفاق میفتد.
- لیسپ جانبی. در لیسپ جانبی تلفظ حروف «س» و «ز» با جریان هوای نادرست انجام می‌شود و هوا به‌جای اینکه از جلوی دهان خارج شود از کناره‌های زبان جریان می‌یابد. این خطا فقط مخصوص حروف «س» و «ز» نیست و می‌تواند در حروف دیگر مانند «چ»، «ج»، «ژ» و «ش» نیز دیده شود.
تمرین تلفظ حرف «ز»
بیایید با گفتن کلمه «روز» به نحوه تلفظ حرف «ز» نگاهی بیندازیم.
با قرار دادن دست خود روی جلوی گردن خود، جایی که جعبه صدای شما (حنجره) قرار دارد، شروع کنید و سپس کلمه «روز» را بگویید. متوجه خواهید شد که وقتی حرف «ز» را تلفظ می‌کنید، لرزشی در گلوی خود احساس می‌کنید. این لرزش به شما نشان می‌دهد که هنگام استفاده از این صدا از تارهای صوتی خود استفاده می‌کنید.
در مرحله بعد، این تمرین را با استفاده از چند کلمه رایج حاوی حرف «ز» مانند «ساز»، «راز» و «جاز» تکرار کنید و به موقعیت زبان، لب‌ها و دندان‌های خود توجه کنید. این کار می‌تواند مشکل باشد، بنابراین هر چند بار که دوست دارید تکرار کنید تا بهتر متوجه آن شوید.
همان‌طور که از این تمرین یاد می‌گیرید، تلفظ این حرف می‌تواند برای کودکان خردسال چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا به شکل بسیار دقیق زبان، انقباض نزدیک بین زبان و سقف دهان و جریان هوای ثابت نیاز دارد. بااینحال، اکثر کودکان می‌توانند تلفظ صحیح حرف «ز» را تا حدود چهار سالگی بیاموزند.
در اینجا تمرینی برای تلفظ حرف «ز» در طول گفتاردرمانی ذکر شده است:
- در ابتدا لیستی از کلمات رایج تهیه کرده و آنها را براساس محل قرارگیری حرف «ز» (اول، وسط و آخر حرف) در جدول دسته‌بندی کنید. سپس این کلمات را همراه با کودک خود تمرین کنید.
- در مرحله بعدی از این کلمات در عبارات و جملات ساده استفاده کنید. استفاده از این کلمات به‌عنوان بخشی از عبارات و جملات راهی عالی برای رفع مشکلات کلی گفتار و رشد زبان، افزایش اعتمادبه‌نفس، بهبود مهارت‌های ارتباطی کلی و کمک به تلفظ صداهای دیگر است.
- پس از اینکه کودک با اعتمادبه‌نفس شروع به گفتن جملات کوتاه کرد، می‌توانید از جملات طولانی‌تر و پیچیده‌تر استفاده کنید.
گفتار درمانی حرف «ز» با کمک بازی‌ها و فعالیت‌ها
توضیح اینکه چگونه می‌توان حرف «ز» را تلفظ کرد یا تمرین آن در عبارات یا جملات، گاهی‌اوقات برای کودک خسته‌کننده یا دشوار است.
درواقع اگر کودک ازنظر ذهنی تحریک نشود، اعتمادبه‌نفس نداشته باشد و از فعالیت لذت نبرد، کمتر تمایل به پیشرفت دارد و حتی ممکن است بهبود مهارت‌های بیانی او بیشتر طول بکشد.
به همین دلیل توصیه می‌کنیم برای تمرین تلفظ این حرف از بازی‌ها و فعالیتهای تعاملی با کودک استفاده کنید. با انجام این کار، به بهبود توانایی‌های بیان گفتار و روانی زبان کودک کمک کرده و پیوند خود را با او تقویت می‌کنید.
در اینجا چند راه برای تمرین با کودک پیشنهاد شده‌اند:
از کلمات حاوی حرف «ز» در زندگی روزمره استفاده کنید
هر زمان که با فرزندتان تعامل دارید، درمورد کاری که انجام می‌دهید صحبت کرده و تا آنجا که ممکن است کلمات حاوی حرف «ز» را در مکالمات خود وارد کنید.
از کتاب استفاده کنید
هر زمان که به‌دنبال یک کتاب داستان جدید برای خواندن برای فرزندتان هستید، کتابی را انتخاب کنید که حاوی مقدار زیادی کلمات حاوی حرف «ز» باشد.
خودتان کتاب بنویسید
اگر فردی خلاق هستید، می‌توانید خودتان کتابی برای فرزندتان بنویسید. کتاب را با نامی مستعار که حاوی حرف «ز» است مانند زنبور کوچولو نام‌گذاری کنید. سپس تخیل خود را به کار بگیرید و داستانی با کلمات حاوی حرف «ز» بنویسید. در طول نوشتن داستان می‌توانید از کودک کمک بگیرید.
جمع‌بندی
هنگام یادگیری صحبت کردن، صداهای زیادی وجود دارند که کودکان می‌توانند آنها را اشتباه تلفظ کنند یا از گفتن آنها اجتناب کنند. حرف «ز» یکی از چالش‌برانگیزترین حروف است.
درک نحوه تلفظ صحیح این حرف، استفاده از عبارات و جملات کوتاه، انجام بازی‌ها و فعالیت‌ها به کودک شما کمک می‌کند تا بر تلفظ حرف «ز» تسلط پیدا کند، اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهد و مهارت‌های ارتباطی خود را در حین تفریح بهبود بخشد.
منابع
