اختلالات گفتار و زبان تفاوت گفتار درمانی و کاردرمانی و کاربرد هر کدام
کاردرمانی (OT) و گفتار درمانی (ST) در دسته درمان توانبخشی قرار می‌گیرند. اگرچه بین این دو روش درمانی همپوشانی‌هایی وجود دارند، اما هر کدام حوزه عملی مجزا با اهداف و مقاصد خاص هستند.
هدف از کاردرمانی کمک به افراد بیمار یا ناتوان برای انجام فعالیتهای روزمره زندگی است. کاردرمانگران (OTs) ابزارها و راه‌حل‌هایی برای کمک به بهبود توانایی فرد برای مراقبت از خود به‌طور مستقل و غلبه بر چالش‌های عملکردی در خانه، مدرسه، محل کار یا فعالیتهای اجتماعی ارائه می‌دهند.
اما گفتاردرمانگر به‌طور خاص بر چالش‌های صدا، گفتار، زبان، ارتباطات و همچنین مشکلات تغذیه یا بلع تمرکز دارد.
در این مطلب قصد داریم درخصوص اهداف، زمینه‌های فعالیت و تکنیک‌های مورداستفاده در کاردرمانی و گفتار درمانی صحبت کنیم.
کاردرمانی چگونه به بیمار کمک می‌کند؟
کاردرمانگر به بیماران در تمام سنین کمک می‌کند تا بتوانند در زمینه‌های مختلف ازجمله موارد زیر شرکت داشته باشند:
- شغل
- فعالیتهای تحصیلی
- فعالیتهای اجتماعی
- سرگرمی‌ها و فعالیتهای اوقات فراغت
- تحرک
- وظایف خودمراقبتی، مانند لباس پوشیدن و بهداشت
- انجام کارهای خانه
- سایر فعالیتهای مهم
به‌عنوان مثال، کاردرمانگر ممکن است در موارد زیر به بیمار کمک کند:
- بهبود توانایی‌های بدنی. کاردرمانی به افرادی که در حال بهبودی پس از آسیب هستند یا با بیماریهایی مانند آرتریت مواجه شده‌اند، تمرینات و فعالیت‌هایی ارائه می‌دهد که تحرک، قدرت و هماهنگی بدنی آنها را بهبود می‌بخشند.
- تقویت مهارت‌های شناختی. کاردرمانی با آموزش راهبردهایی جدید برای مقابله با چالش‌ها، به مدیریت مشکلات شناختی، مانند از دست دادن حافظه به‌دلیل افزایش سن یا آسیب‌های مغزی، کمک می‌کند.
- حمایت عاطفی و روانی. کاردرمانی با قادر ساختن بیماران به شرکت در فعالیتهای ترجیحی خود، به بهبود عزت نفس و سلامت روان آنها کمک می‌کند.
- اصلاح محیط‌های مختلف. کاردرمانگران اغلب تغییراتی را در خانه یا محل کار بیمار توصیه می‌کنند تا با نیازهای او مطابقت داشته باشند و استقلال و ایمنی او را ارتقا دهند. کاردرمانگر همچنین به بیمار کمک می‌کند تجهیزات موردنیاز برای انجام راحت‌تر فعالیتهای روزمره را تهیه کند.
- کاردرمانی کودکان. کاردرمانی برای توسعه مهارت‌های حرکتی، راهبردهای یادگیری و دستیابی به نقاط عطف در کودکان مبتلا به اختلالات رشدی حیاتی است.
استراتژی‌های مورد استفاده توسط کاردرمانگر برای توسعه مهارت‌های لازم عبارت‌اند از:
- مداخلات مبتنی بر فعالیت
- تکنیک‌های تطبیقی
- تکنولوژی کمکی
- سازگاری‌های محیطی
نقش کاردرمانگر در مراحل کاردرمانی شامل موارد زیر است:
- ارزیابی. بیمار می‌خواهد چه کاری انجام دهد و چه موانعی برای انجام آن بر سر راه بیمار وجود دارند؟
- برنامه‌ریزی. اهداف درمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت
- شروع مداخلات. آموزش تکنیک‌های جدید، تهیه تجهیزات و منابع سازگار، کاهش موانع محیطی و غیر.
- همکاری. هماهنگی با سایر متخصصان، خانواده‌ها، مراقبان و غیره
مراحل کاردرمانی
کاردرمانگر قبل از شروع درمان به ارزیابی موارد زیر مشغول می‌شود:
- توانایی‌های جسمی و ذهنی بیمار
- مواد و وسایلی که شخص برای شرکت در فعالیت‌ها استفاده می‌کند
- حمایت اجتماعی و عاطفی در دسترس فرد
- تنظیم فیزیکی محیط آنها (خانه، کلاس درس، محل کار و غیره)
زمانی که نیازها و اهداف مشخص شد، کاردرمانگر موارد زیر را انجام خواهد داد:
- به فرد کمک می‌کند از توانایی‌هایی که دارد استفاده کند، آنها را بهبود ببخشد یا حفظ کند
- مواد و وسایل تطبیقی را معرفی می‌کند (مانند صندلی دوش یا سایر تجهیزات)
- تغییراتی را در محیط‌هایی که فرد در آن مشغول فعالیتهای روزمره است، مانند خانه یا محل کار، توصیه می‌کند
گفتار درمانی چگونه به بیمار کمک می‌کند؟
آسیب شناسان گفتار زبان (SLPs) هم با کودکان و هم بزرگسالانی که مشکلات گفتار، صدا و بلع دارند کار می‌کنند. آنها می‌توانند در موارد زیر به بیماران کمک کنند:
- اختلالات تلفظ. مشکل در ساختن صداها در هجاها یا گفتن کلمات نادرست
- اختلالات روانی گفتار. مانند لکنت زبان
- رزونانس یا اختلالات صدا. مشکلات زیر و بمی صدا، حجم یا کیفیت صدا
- اختلالات دریافتی. مشکل در درک یا پردازش زبان
- اختلالات بیانی. مشکلات مربوط به کنار هم قرار دادن کلمات یا واژگان یا استفاده از زبان به روش اجتماعی مناسب
- مهارت‌های مربوط به سواد. مانند رمزگشایی، درک مطلب و نوشتن
- اختلالات شناختی- ارتباطی. مشکل در مهارت‌های ارتباطی شامل حافظه، ادراک، توجه، تنظیم، سازماندهی، حل مسئله و ارتباطات اجتماعی
- تأخیرها و اختلالات زبانی. مانند بیان و درک شفاهی و غیرکلامی
- اختلالات بلع و تغذیه. مانند مشکلات جویدن، بلع، سرفه، تهوع و غیره
آفازی و دیسفاژی ارتباط نزدیکی با هم دارند؛ زیرا بسیاری از عضلات و اندام‌های مشابه ازجمله حنجره (جعبه صدا) و حلق (گلو) را درگیر می‌کنند. گفتار درمانگرها می‌توانند به مشکلات گفتاری و بلع مربوط به بیماریهایی مانند موارد زیر کمک کنند:
- زوال عقل
- سکته
- ناتوانی ذهنی
- اختلالات عصبی‌رشدی مانند اوتیسم و فلج مغزی
- اختلالات نورودژنراتیو مانند بیماری پارکینسون
- مشکلات حرکتی مانند آشالازی (نوعی اختلال حرکتی نادر مری است که با انقباض تونیک اسفنکتر تحتانی مری مشخص می‌شود) و آترزی مری (گونه‌ای ناهنجاری مادرزادی در دستگاه گوارش که در آن مری در دوره جنینی رشد و نمو نیافته و پیوستگی مسیر مری تا معده در میانه راه بسته شده است)
- آسیب تروماتیک مغز
- تومور مغزی، ازجمله سرطان مغز
تکنیک‌های گفتار درمانی
گفتاردرمانگرها با تشکیل جلسات انفرادی و گروهی با بیماران کار می‌کنند. استراتژی‌های مورداستفاده در طول گفتاردرمانی عبارت‌اند از:
- فعالیتهای مداخله زبانی. این فعالیت‌ها شامل تحریک رشد زبان و ایجاد مهارت‌های زبانی با مدل‌سازی واژگان و دستور زبان و استفاده از تمرین‌های تکراری هستند. برای کودکان، این فعالیت‌ها شامل تعاملاتی مانند بازی، صحبت کردن، استفاده از تصاویر/ کتاب/ اشیاء و غیره هستند.
- گفتار درمانی تلفظ. شامل مدل‌سازی صداها و هجاهای صحیح در کلمات/ جملات (در حین بازی یا سایر فعالیت‌ها) و آموزش به فرد برای ایجاد صداهای خاص (مانند نشان دادن نحوه حرکت زبان خود) است.
- درمان حرکات دهانی و مشکلات بلع. شامل تقویت عضلات دهان با استفاده از تمرینات دهانی (زبان، لب، فک و غیره) و معرفی بافت‌ها و دماهای مختلف مواد غذایی است.
تفاوت بین کاردرمانی و گفتار درمانی
در حالی که هدف کاردرمانی و گفتار درمانی بهبود کیفیت زندگی افراد است، رویکردها و حوزه‌های تمرکز آنها به‌طور قابل توجهی متفاوت هستند.
روش‌شناسی
- کاردرمانی طیف وسیعی از مداخلات را برای بهبود توانایی فرد در انجام وظایف روزانه به کار می‌گیرد. این طیف وسیع ممکن است شامل سازگاری با محیط، اصلاح کار، آموزش مهارت، و آموزش بیمار یا خانواده او باشد.
- گفتار درمانی بیشتر بر تمرینات و فعالیتهای زبانی و گفتاری تمرکز دارد. این فعالیت‌ها شامل تکنیک‌هایی برای بهبود ارتباطات، ازجمله درمان اختلالات تلفظ با شناسایی اختلال تلفظ، فعالیتهای مداخله زبانی و موارد دیگر هستند.
اهداف درمان
- هدف کاردرمانی تقویت توانایی‌های فیزیکی، حسی و شناختی است. این روش درمانی درمورد توانمندسازی استقلال در فعالیتهای روزمره زندگی مانند مراقبت از خود، اوقات فراغت و کار به بیمار کمک می‌کند.
- گفتاردرمانی در درجه اول بهبود مهارت‌های ارتباطی ازجمله صحبت کردن، درک کردن، خواندن، نوشتن و حتی استفاده از زبان اشاره در برخی موارد را هدف قرار می‌دهد.
جمعیت‌شناسی بیمار
- کاردرمانی برای طیف وسیعی از افراد، از کودکان با چالش‌های رشدی گرفته تا بزرگسالانی که پس از آسیب‌دیدگی بهبود می‌یابند، تا سالمندانی که زوال جسمی و شناختی را تجربه می‌کنند، مفید است.
- گفتار درمانی معمولاً برای مشکلات گفتاری و زبانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌تواند در افراد از دوران کودکی وجود داشته باشد، اما برای بزرگسالانی که پس از سکته مغزی یا آسیب‌های مغزی بهبود می‌یابند نیز مفید است.
کدام درمان برای شما بهتر است؟
اینکه کدام نوع درمان را انتخاب کنید به اهداف درمان بستگی دارد.
گفتار درمانی بر اختلالات ارتباطی و بلع تمرکز دارد و بیشتر برای کودکان استفاده می‌شود.
گفتاردرمانی برای کمک به موارد زیر انتخاب می‌شود:
- نقاط عطف رشد گفتار و زبان
- روانی گفتار و بیان
- سواد و واژگان
- تغذیه و مهارت‌های حرکتی دهان
- اختلالات شنوایی
- ضعف عضلات دهان
- گرفتگی مزمن صدا
- شکاف لب یا شکاف کام
- مشکلات تنفسی/ اختلالات تنفسی
- صوت‌درمانی برای افراد تراجنسیتی
- سایر مشکلات مربوط به گفتار، زبان، تغذیه یا بلع
کاردرمانی رویکردی گسترده‌تر و جامع‌تری دارد و هدف آن حمایت از استقلال و کیفیت زندگی برای کل زندگی فرد به‌جای تمرکز بر حوزه‌ای خاص است. کاردرمانگران با بیماران سنین مختلف کار می‌کنند، اما اغلب تخصص‌هایی مانند اطفال یا سنین بالا را انتخاب می‌کنند.
کاردرمانی برای مشکلاتی مانند موارد زیر استفاده می‌شود:
- تأخیر رشد یا مشکلات رفتاری در کودکان
- بازی و مهارت‌های اجتماعی
- مهارت‌های تحصیلی و شناختی
- روال‌های خودمراقبتی
- مهارت‌های حرکتی ظریف و دست‌خط
- اختلال پردازش حسی
- عملکرد مستقل در فعالیت‌ها (کار، مدرسه، اوقات فراغت، خانه و غیره)
- محیط فرد (ارزیابی و سازگاری)
- تجهیزات تطبیقی و تکنیک‌های مراقبت
- سایر مسائل مربوط به توانایی فرد برای انجام کارهایی که برای او مهم است
آیا می‌توان از کاردرمانی و گفتار درمانی با هم استفاده کرد؟
معمولاً کاردرمانگر و گفتاردرمانگر با هم همکاری می‌کنند تا مشکلات بیمار را برطرف کنند.
هماهنگی کاردرمانگر و گفتار درمانگر مزایای زیادی به همراه دارد ازجمله:
- ترکیب ارتقای مهارتی خاص در فعالیتهای یکسان (مانند فعالیتهای حسی یا حرکتی در حین کار روی زبان یا برعکس)
- تجربه‌ای جامع‌تر
- انطباق نیازهای خاص با هر دو درمان
- جلسات درمانی لذت‌بخش‌تر
جمع‌بندی
کاردرمانی و گفتاردرمانی انواع متمایز اما مکملی از درمان‌های توانبخشی هستند که برای کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شوند. کاردرمانگر به بیمار کمک می‌کند تا با حفظ استقلال در فعالیتهای روزانه شرکت کند. گفتار درمانی نیز به‌طور خاص بر روی گفتار، صدا، زبان، ارتباطات و چالش‌های بلع تمرکز دارد. بسته به نیاز فرد، این دو روش را می‌توان به تنهایی یا به‌صورت ترکیبی استفاده کرد.
منایع
