بیش فعالی موسیقی درمانی برای کودکان بیش فعال
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، اختلالی عصبی‌رشدی است که عمدتاً کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و چالش‌های مادام‌العمر ازجمله بی‌توجهی، تکانشگری و بی‌قراری را به همراه دارد.
موسیقی درمانی، رشته امیدوارکننده‌ای است که اخیراً مورد توجه قرار گرفته است و به‌عنوان یک رویکرد مؤثر برای مدیریت علائم بیش‌فعالی با تکمیل درمان‌های مرسوم شناخته شده است. موسیقی درمانی به کاهش بروز رفتارهای ناسازگار و طیف گسترده ای‌از علائم بیش‌فعالی که منجر به بهبود شناختی، عاطفی و اجتماعی می‌شوند، کمک می‌کند. در این مطلب تأثیر موسیقی را بر درمان کودکان بیش‌فعال بررسی می‌کنیم. پس اگر فرزند شما مبتلا به بیش‌فعالی است این مطلب را از دست ندهید.
بیش‌فعالی چیست؟
بیش‌فعالی اختلالی مزمن است که حدود 7٪ از کودکان در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائم آن تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.
بیش‌فعالی بسته به علائم به سه نوع طبقه‌بندی می‌شود:
- نوع بی‌توجهی. علائم اصلی این نوع بیش‌فعالی شامل عدم تمرکز و توجه، بدون تحریک یا تکانشگری هستند. کودکان مبتلا به این نوع بیش‌فعالی بازه توجه کوتاهی دارند، به راحتی حواسشان پرت می‌شود، تمایل به فراموشی دارند، دائماً وسایل خود را گم می‌کنند، در پیروی از دستورالعمل‌ها و انجام کارها مشکل دارند، به سختی تمرکز می‌کنند و اغلب اشتباهات بی‌دقتی انجام می‌دهند.
- نوع بیش‌فعالی یا تکانشگری. علائم اصلی شامل بی‌قراری و عدم کنترل تکانه (قبل از فکر کردن عمل می‌کنند)، بدون بی‌توجهی هستند. کودکان مبتلا به این نوع بیش‌فعالی در ثابت ماندن مشکل دارند، به نظر می‌رسد همیشه در حال حرکت هستند، اغلب به خود آسیب می‌رسانند، در منتظر ماندن برای رسیدن به نوبت خود مشکل دارند، بیش‌ازحد صحبت می‌کنند، خارج از نوبت حرف می‌زنند و دائماً صحبت‌های دیگران را قطع می‌کنند.
- نوع مختلط. افراد مبتلا به این نوع بیش‌فعالی علائم هر دو نوع را دارند. آن‌ها بی‌توجه، تکانشگر و بیش‌فعال هستند.
رویکردهای درمانی سنتی
بیش‌فعالی به بهترین وجه توسط یک رویکرد درمانی چندوجهی از جمله دارودرمانی و رفتاردرمانی مدیریت می‌شود و هر دوی این روش‌ها در کاهش علائم بیش‌فعالی مؤثر هستند. داروهای بیش‌فعالی شامل محرک‌ها (مانند متیل فنیدات) و غیرمحرک‌ها (مانند اتوموکستین) بوده که محرک‌ها داروهای انتخابی هستند.
به‌علاوه مطالعات نشان می‌دهند ترکیب روش‌های درمانی جایگزین، مانند یوگا، مدیتیشن و فعالیت بدنی برای مدیریت بهتر علائم بیش‌فعالی بسیار مفید هستند. مطالعات اخیر مزایای موسیقی درمانی را به‌عنوان رویکردی مکمل در کنار سایر روش‌های درمانی سنتی برجسته کرده‌اند.
موسیقی درمانی چیست؟
موسیقی درمانی زمینه‌ای پویا و تعاملی است که می‌تواند چالش‌های عاطفی، شناختی، رشدی و اجتماعی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی را برطرف کند.
موسیقی درمانی نوعی روان‌درمانی بوده که شامل استفاده از مداخلات موسیقی و عناصر موسیقی (ملودی، ریتم، صدا، هارمونی) توسط یک متخصص آموزش‌دیده برای دستیابی به طیف گسترده‌ای از اهداف درمانی است.
این روش درمانی معمولاً در پزشکی استفاده می‌شود و برای درمان بیماری‌های مختلف ازجمله اختلال طیف اوتیسم، آلزایمر و بیش‌فعالی مفید است.
انواع مداخلات مورداستفاده در موسیقی درمانی برای درمان بیش‌فعالی
موسیقی‌درمانگران از تکنیک‌های درمانی مختلفی استفاده می‌کنند که به‌طور خاص شخصی‌سازی شده و متناسب با نیازها، ترجیحات و چالش‌های هر بیمار تنظیم شده‌اند.
در طول یک جلسه، موسیقی‌درمانگران ممکن است از مداخلات فعال یا غیرفعال استفاده کنند. در طول یک جلسه فعال، بیماران با خواندن یا نواختن یک ساز، نوشتن آهنگ یا حرکت به سمت موسیقی فعالانه در ساخت موسیقی شرکت خواهند کرد. در طول یک جلسه غیرفعال، بیماران به موسیقی نواخته‌شده توسط درمانگر خود یا صدای ضبط‌شده گوش می‌دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند زمانی را صرف بحث درمورد موسیقی و بیان افکار و احساسات خود کنند.
مزایای موسیقی درمانی برای بیش‌فعالی
موسیقی‌درمانی به کاهش طیف وسیعی از علائم بیش‌فعالی ازجمله تحریک، بی‌توجهی، رفتارها و تصمیم‌گیری تکانشی، پرخاشگری، رفتارهای مخرب، مهارت‌های اجتماعی و تحصیلی کمک می‌کند.
موسیقی درمانی علاوه بر کاهش علائم اصلی بیش‌فعالی، به کنترل بیماری‌های همزمان مانند افسردگی، اختلالات یادگیری و اختلال نافرمانی مقابله‌ای نیز کمک می‌کند.
مزایای شناختی
آهنگ‌ها، ریتم‌ها و ضرب‌ها ساختاری ارائه می‌دهند؛ چیزی که در بیش‌فعالی وجود ندارد و بسیار موردنیاز است. عناصر موسیقی (تمپو، ریتم، ضرب) استفاده‌شده در طول جلسات به فعال کردن و ارتقای توجه و تمرکز کمک می‌کنند. مداخلات فردی می‌توانند عملکردهای شغلی و تحصیلی مانند خواندن و مهارت‌های زبانی را بهبود بخشند.
مزایای عاطفی
قدرت موسیقی در یک جلسه تنظیم هیجانی را تسهیل می‌کند، استرس را کاهش می‌دهد و خلق‌وخوی کلی را بهبود می‌بخشد. موسیقی چه ازطریق بداهه‌نوازی و چه ازطریق یک جلسه ساختاریافته، تأثیر مثبتی بر روحیه کودک بیش‌فعال دارد.
مزایای اجتماعی
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است ازنظر اجتماعی دچار مشکل شوند. جلسات گروهی به‌ویژه برای بیش‌فعالی مفید هستند؛ زیرا باعث تقویت ارتباط، همکاری و مهارت‌های اجتماعی می‌شوند. در طول یک جلسه گروهی، درمانگران فعالیت‌های موسیقایی مشترک و گروهی را تمرین می‌کنند. همچنین به کودکان روش همکاری و نوبت‌دهی را آموزش می‌دهند. این فعالیت‌ها برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی به شدت چالش‌برانگیز هستند. اما تشویق کودکان به استقلال و ترویج خلاقیت در طول جلسات به کودکان می‌آموزد چگونه در یک محیطی اجتماعی به درستی با دیگران تعامل برقرار کنند.
تحقیقات و شواهدی که از اثربخشی موسیقی درمانی برای بیش‌فعالی حمایت می‌کنند
مطالعات متعدد تأثیرات مثبت موسیقی درمانی بر افراد مبتلا به بیش‌فعالی را برجسته کردند.
یکی از این بررسی‌ها نتایج 17 مطالعه را تجزیه و تحلیل کرد که بهبود علائم بیش‌فعالی را پس از جلسات موسیقی‌درمانی فعال و غیرفعال ارزیابی می‌کرد. نتایج بر اساس نوع مداخله در جدول زیر خلاصه شده‌اند:
|
مزایای موسیقی درمانی |
|
|
جلسات فعال |
جلسات غیرفعال |
|
|
در مطالعه دیگری که در کره روی 60 کودک و نوجوان مبتلا به بیش‌فعالی انجام شد، جلسات موسیقی درمانی که دو بار در هفته در طول سه ماه انجام شد، افزایش سطح سروتونین (یک ماده شیمیایی که در اضطراب و افسردگی نقش دارد) و در نتیجه کاهش استرس و افسردگی را نشان دادند. جلسات موسیقی غیرفعال باعث آرامش می‌شود و به بهبود کنترل و تنظیم عاطفی کمک می‌کند. در حالی که مشارکت فعال موسیقی با بداهه‌نوازی، توانایی شرکت‌کنندگان را برای مقابله با استرس بهبود می‌بخشد.
در نهایت، در یک نظرسنجی از 98 موسیقی‌درمانگر که با افراد مبتلا به بیش‌فعالی کار می‌کردند، نتایج نشان دادند که موسیقی‌درمانی در بهبود علائم بیش‌فعالی مؤثر است. درمانگران دریافتند که این جلسات زمانی که با سایر درمان‌های بیش‌فعالی ازجمله داروها و درمان‌های رفتاری و روانشناختی ترکیب می‌شوند، مفید هستند.
جمع‌بندی
اختلال بیش‌فعالی بیماری مزمنی است که بسیاری از جنبه‌های زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. موسیقی درمانی ابزاری پویا است که مکمل درمان‌های مرسوم بیش‌فعالی است. فعالیت‌هایی که در طول یک جلسه انجام می‌شود بسته به نیازهای هر بیمار و اهدافی که باید به آن دست یافت، متفاوت هستند. جلسات، اعم از فعال یا غیرفعال، تک به تک یا گروهی، به‌طور خاص توسط یک متخصص آموزش‌دیده طراحی و برنامه‌ریزی می‌شوند. موسیقی درمانی با پرداختن به چالش‌های پیش‌روی افراد مبتلا به بیش‌فعالی با موفقیت علائم اصلی (بی‌انگیختگی، توجه، تکانشگری) این اختلال و بیماری‌های همزمان آن (اضطراب، افسردگی) را کاهش داده و زمینه‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی را بهبود می‌دهد.
منابع
سوالات متداول
تحقیقات نشان می‌دهند موسیقی‌درمانی باید به‌صورت ترکیبی در کنار سایر روش‌های درمانی ازجمله دارودرمانی و درمان‌های رفتاری و روانشناختی استفاده شود. همچنین این روش درمانی متناسب با نوع و شدت بیماری کودک مورداستفاده قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، کودک مبتلا به بیش‌فعالی که باید روی مهارت‌های اجتماعی خود کار کند، ممکن است از جلسات گروهی هفتگی بهره‌مند شود، در حالی که کودکی که با تمرکز و توجه مشکل دارد، ممکن است به‌جای آن از جلسات فردی فشرده بیشتر بهره‌مند شود.
مدت زمان یک جلسه، دفعات و تعداد کل جلسات متغیر و متناسب با نیازهای هر بیمار است. همچنین تعداد جلسات به اهداف درمانی برنامه‌ریزی‌شده بستگی دارند.
