بیش فعالی درمان ADHD یا بیشفعالی بزرگسالان بدون دارو
بسیاری از افراد مبتلا به بیش فعالی (ADHA) اغلب بهدلیل تجربیات تلخ خود، این تصور را دارند که هرگز به اهدافشان نخواهند رسید. این نوع خودتخریبی میتواند انگیزه و اعتمادبهنفس آنها را از بین ببرد.
حتما مطالعه کنید: بهترین درمان بیش فعالی
برخی از پزشکان برای درمان بیشفعالی بزرگسالان، بهویژه افراد مسن که در معرض خطر تداخلات دارویی هستند، مصرف داروهای درمانی را توصیه نمیکنند. درمان دارویی فقط در صورتی ضروری است که علائم بیشفعالی در فرد مبتلا شدید باشد و این اختلال تمام عملکرد روزمره او را تحت تأثیر قرار بدهد. اما پزشک متخصص درصورت جزئی بودن درصد ابتلا، درمان غیردارویی و تغییر سبک زندگی را پیشنهاد میکند. در این بلاگ تعدادی از درمانهای غیردارویی این اختلال را بررسی میکنیم.
رفتاردرمانی
این نوع درمان که به درمان شناختی_رفتاری شناخته شده است، میتواند علائم بیشفعالی را کاهش دهد و به افراد مبتلا کمک کند تا احساس بهتری داشته باشند. این روش، بر روی شناسایی و تغییر افکار و در پی آن، تغییر رفتار متمرکز میشود. طبق تحقیقات، رفتاردرمانی در بهبود روند آگاهی ذهن و کاهش رفتار هیجانی افراد تأثیر بسیار خوبی دارد. بهعلاوه، مشکلات سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب ناشی از بیشفعالی نیز با این روش قابل درمان هستند.
کمک گرفتن از مربی
این نوع درمان، جدیدتر از روشهای درمانی دیگر است. در این روش، افرادی تحتعنوان «مربیِ عملکردهای اجرایی» وارد عمل میشوند. برخی از این افراد، صرفاً پزشک یا درمانگر نیستند. اما برخی دیگر از آنها درمانگر یا متخصص، همراه با مجوز هستند. شیوه درمان این مربیها استفاده کردن از تکنیکهای متفاوتی است که به افراد مبتلا به بیشفعالی، مهارتهایی را برای مدیریت رفتار، تعیین هدف، حل مسئله و مدیریت زمان میآموزند.
نوروفیدبک و آموزش نحوه عملکرد و کنترل مغز
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که شامل آموزش مغز برای تنظیم فعالیت خودش است. این روش از بازخورد در زمان واقعی استفاده میکند تا به افراد مبتلا به ADHD کمک کند تا کنترل و تنظیم الگوهای امواج مغزی خود را بیاموزند. نوروفیدبک بهعنوان درمانی غیردارویی و مؤثر برای بیش فعالی استفاده میشود.
در این روش درمان، تعدادی حسگر بر روی پوست سر فرد مبتلا قرار می گیرند تا امواج مغزی او را نظارت کنند. زمانی که این حسگرها روی سر فرد هستند، او با استفاده از مغز خود یک بازی رایانهای انجام میدهد که این بازی، عملکرد مغز و نحوه کنترل آن را به او میآموزد. این ایده میتواند به کاهش علائم بیش فعالی کمک کند و هیچ عارضه جانبیای ندارد. تحقیقات نشان میدهند، با این روش درمان، توانایی برخی افراد در توجه، مدیریت زمان و انجام درست وظایف بهبود یافته و رفتارهای هیجانی آنها کاهش پیدا کرده است. در قسمت بعد به یکی از برنامههای مربوط به این نوع درمان میپردازیم.
برنامههای مرتبط با آموزش نحوه عملکرد و کنترل مغز
این برنامهها عموماً زیرمجموعه آموزش نحوه عملکرد و کنترل مغز هستند. یکی از اهداف این برنامهها تغییر دادن فعالیتهای فیزیولوژیکی با نظارت بر امواج مغزی است. هدف دیگر آنها آموزشهای شناختی است که بر بهبود مهارتهای مغزی مانند حل مسئله و درک مطلب ازطریق بازیها و سایر تمرینات تمرکز دارد.
محبوبیت و دسترسی آسان به این برنامههای آموزشی برای افراد بیشفعال رو به افزایش است و میتوان آنها را در گوشیهای هوشمند، رایانهها و تبلتها نصب کرد. این برنامهها مدعی هستند که چالشهای همیشگی مانند قدرت توجه، هیجان و حافظه را که فرد مبتلا در عملکردهای خود با آنها روبهرو است، بهبود میبخشند. موضوع بسیاری از این برنامهها شبیه به بازیهای ویدیویی است، تنها با این تفاوت که اینها برای عملکردهای خاص مغز طراحی شدهاند.
با اینکه برخی از مطالعات، بهبود عملکرد مغز با این روش را تأیید کردهاند، هنوز این روش درمانی در حال تحقیق و بررسی است. بهعبارتی، اثربخشی این نوع درمان بهطور قطع ثابت نشده است. نکته اصلی این است که در حال حاضر رفتاردرمانی و دارودرمانی در مقایسه با این شیوه درمان، قویتر عمل میکنند.
موسیقیدرمانی
افراد بیشفعال، اغلب با استرس و اضطراب دستوپنجه نرم میکنند. گوش کردن به موسیقی میتواند برای آنها آرامشبخش باشد. به همین دلیل برخی از کارشناسان این روش را نوعی درمان تلقی میکنند. علاوهبراین، هر موسیقی، شروع، پایان و ریتم دارد و این ساختار به افراد مبتلا برای انجام فعالیتهای روزمره خود کمک میکند. موسیقیدرمانی نمیتواند جایگزین رفتاردرمانی یا دارودرمانی شود. درنتیجه، اکثر متخصصان از آن در کنار سایر درمانها استفاده میکنند.
استراتژیهای نظم سازمانی
افراد مبتلا به بیش فعالی اغلب با سازماندهی و مدیریت زمان مشکل دارند. اجرای استراتژیهای نظم سازمانی مانند ایجاد برنامه روزانه، استفاده از یادآوریها و آلارمها، و تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت، میتواند به افراد مبتلا به بیش فعالی در مدیریت علائم و بهبود بهرهوری آنها کمک کند.
علاوهبراین، ایجاد فضای کاری مشخص و به حداقل رساندن عوامل حواسپرتی میتواند به بهبود تمرکز و توجه کمک کند. مطالعات نشان دادهاند که استفاده از استراتژیهای سازمانی میتواند عملکرد تحصیلی را بهبود بخشیده و علائم ADHD را کاهش دهد.
ورزش کردن
ورزش منظم بسیاری از علائم بیشفعالی را کاهش میدهد و قدرت توجه و خلقوخوی افراد را تقویت میکند. بهعلاوه، ورزش کردن میتواند حتی از انجام کارهای خطرناک مانند سرعت غیرمجاز در حین رانندگی یا سوء مصرف الکل جلوگیری کند. حتی فعالیتهای بدنی کوتاهمدت نیز موجب افزایش ترشح مواد شیمیایی مغز مانند دوپامین میشوند. فعالیت کردن به افزایش کیفیت خواب نیز کمک میکند. درواقع اگر افراد بیش فعال خواب کافی نداشته باشند، علائم آنها تشدید میشوند.
خواب راحت
افرادی که دارای بیش فعالی هستند، بیشتر با مشکلات خواب ازجمله مشکل در به خواب رفتن، دیر به رختخواب رفتن (سندرم شب زندهداری) یا مشکل در بیدار شدن دست و پنجه نرم میکنند. بسیاری از محققان دریافتهاند که افراد مبتلا به ADHD در معرض خطر بالاتری برای اختلالات خواب، ازجمله آپنه خواب و سندرمی به نام فاز خواب تأخیری قرار دارند.
محرومیت از خواب میتواند بهطور قابل توجهی بر بسیاری از جنبههای زندگی فرد تأثیر بگذارد. فقدان خواب باکیفیت میتواند علائم ADHD ازجمله تکانشگری را بدتر کند. یکی از بخشهای حیاتی مدیریت بیش فعالی در بزرگسالان، جستجو و درمان جدی اختلالات خواب است.
هنردرمانی
هنردرمانی شامل استفاده از بیان خلاق برای بهبود تنظیم عاطفی و کاهش استرس است. این روش میتواند درمانی غیردارویی و مؤثر برای ADHD باشد؛ زیرا به بیمار اجازه میدهد خود را بهصورت غیرکلامی بیان کند و اضطراب و تکانشگری را کاهش دهد.
در مطالعهای نشان داده شد که هنردرمانی اضطراب را کاهش میدهد و رفاه کلی را در بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی بهبود میبخشد.
رژیم غذایی سالم
بهگفته کارشناسان، داشتن رژیم غذایی نامناسب منجر به بیشفعالی نمیشود، اما رژیم غذایی مغذی و حاوی میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئینهای بدون چربی برای رشد سالم مغز مهم است.
طبق تحقیقات، ترک کردن مواد غذایی که حاوی رنگهای مصنوعی هستند، علائم بیشفعالی را در برخی افراد مبتلا بهبود میدهد. این رنگهای خوراکی در برخی از آبنباتها، غلات و سایر غذاها وجود دارند.
مصرف کردن اسیدهای چرب امگا 3 و سایر مواد مغذی مانند روی، برای درمان این اختلال مفید است. اما هیچ قطعیتی برای مهار کردن کامل علائم بیشفعالی با یک رژیم غذایی خاص، وجود ندارد.
مصرف مکملها
بسیاری از ویتامینها و مواد معدنی موجود در رژیم غذایی میتوانند به سلامت مغز کمک کنند. اما درمان کامل بیش فعالی با استفاده از برخی مکملهای غذایی اثبات نشده است. طبق برخی از تحقیقات، گاهی مصرف مکملهای روی به کاهش رفتارهای هیجانی کمک میکند. همچنین مصرف مکملهای روغن ماهی تا حدی برای کنترل کردن علائم بیش فعالی نیز مفید است. بهطورکلی در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری داریم. لطفاً قبل از مصرف مکملهای بدون نسخه، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
تنظیم ستون فقرات
این روش درمان کمی بحثبرانگیز است. پزشکان بر این باورند که مشکلات ستون فقرات، مانند تراز نبودن آن میتوانند علائم بیشفعالی را شدیدتر کنند. برخی از کودکان مبتلا نیز امکان استفاده از این نوع درمان را دارند. اما متخصصان هنوز بهطور قطعی تأثیر تنظیم ستون فقرات را بر نواحی مغزی که در این اختلال نقش دارند، تأیید نکردند.
مصرف پروتئینها
همانطور که در بالا ذکر شد، داشتن رژیم غذایی مناسب، ابزاری قدرتمند برای مدیریت علائم بیشفعالی است. بهگفته متخصصان، پروتئینها، انتقالدهندههای عصبی را که در هوشیاری فرد نقش دارند، تحریک میکنند. اما کربوهیدراتها باعث خوابآلودگی در فرد میشوند. همچنین مصرف پروتئین از افزایش قند خون که یکی از دلایل احتمالی شدت یافتن بیشفعالی است، جلوگیری میکند. غذاهای سرشار از فیبر مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات میتوانند به تثبیت سطح انرژی کمک کنند. اگر در حال مصرف کردن دارو هستید، خوردن صبحانه کمچرب تأثیر آن را به حداکثر میرساند. اما چربیها سرعت جذب شدن داروها در بدن را کاهش میدهند و اثربخشی آنها را به تأخیر میاندازند.
کودکان به مصرف بین 24 تا 30 گرم و بزرگسالان بین 45 تا 70 گرم پروتئین در روز نیاز دارند. به توصیه بسیاری از متخصصان، باید روز خود را با یک صبحانه حاوی مقدار مناسبی از کربوهیدراتهای پیچیده و پروتئین مانند تخممرغ با نان گندم یا پنکیک غلات با ماست، شروع کنید.
طبیعتگردی
طبیعتگردی در روند بهبودی بیش فعالی تأثیر بهسزایی دارد. باغبانی، دوچرخهسواری و پیادهروی در پارک، روشهای خوبی برای سپری کردن وقت در طبیعت هستند.
مدیتیشن
هدف مدیتیشن یا مراقبه ذهنی، آموزش تمرکز کردن و آگاهیبخشی به ذهن افراد مبتلا به بیش فعالی است و به مدیریت استرس، ایجاد احساسات مثبت و تقویت مهارتها کمک میکند. درواقع این روش درمان که نوعی مراقبه کردن در سکوت و آرامش است، موجب آگاهی و هوشیاری بیشتر نسبت به فعالیتهای روزانه میشود. بهعبارت دیگر، در حین مراقبه، شما تا جایی که ممکن است، «در لحظه» زندگی میکنید. طبق بررسی محققان، این درمان نوعی ذهنآگاهی است که به درمان علائم بیشفعالی کمک میکند. بااینحال، برای اثبات قطعی اثربخشی آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
مزایا و معایب عدم مصرف داروهای بیش فعالی
بنابراین، آیا میتوان بیش فعالی را بدون دارو درمان کرد؟ قضاوت قاطع در این مورد دشوار است. تحقیقات نشان دادهاند که برای اکثر افراد، دارو مؤثرترین راه برای درمان بیش فعالی در بزرگسالان است، اما این لزوماً به این معنی نیست که تنها راه است. ممکن است برای برخی افراد کنترل علائم بیش فعالی بدون دارو امکانپذیر باشد.
بسیاری از بیماران دریافتهاند که داروی ADHD عوارض جانبی ناراحتکنندهای برای آنها ایجاد میکند. برخی دیگر ممکن است بهدلایل شخصی دیگری تصمیم بگیرند دارو مصرف نکنند.
با این حال، به خاطر داشته باشید که بیش فعالی درماننشده با خطرات و عواقب زیادی همراه است. پس اگر قصد دارید مدیریت این اختلال را بدون دارو امتحان کنید، حتماً با پزشک درمورد آن صحبت کنید و بههیچ عنوان این مسیر را بهتنهایی طی نکنید.
چرا زندگی با بیش فعالی اینقدر سخت است؟
زندگی با ADHD میتواند برای بزرگسالان بسیار چالشبرانگیز باشد؛ زیرا محدوده توجه پایین، بیشفعالی، رفتارهای تکانشی، و سایر علائم ADHD میتوانند روابط، عملکرد شغلی و توانایی آنها برای عملکرد در زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند. این علائم میتوانند منجر به مشکلات مالی و مسائل در زندگی شخصی شوند. درنتیجه، افراد بیش فعال ممکن است عزت نفس پایین و سایر مشکلات سلامت روان مانند اختلال اضطراب، افسردگی یا اختلالات خوردن را تجربه کنند.
کلام پایانی
بیشفعالی در بزرگسالان بسیار چالشبرانگیز است و مانع از رسیدن آنها به اهدافشان میشود. اکثر روشهای درمانی همراه با مصرف دارو هستند. اما در این مسیر، درمانهای غیردارویی نیز تا حدی به بهبود افراد مبتلا کمک میکنند.
جهت دریافت مشاوره رایگان برای درمان اختلالات مختلف و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست.
منابع
سوالات متداول
بیش فعالی با یا بدون دارو از بین نمیرود. بیشفعالی، اختلالی عصبی-رشدی است؛ به این معنی که شما بقیه عمر خود با آن زندگی خواهید کرد. اما راههای زیادی برای مدیریت علائم آن وجود دارند.
کافئین میتواند باعث بهبود تمرکز و هوشیاری شود. اما میتواند معایبی نیز مانند بیقراری و تحریکپذیری بیشتر داشته باشد. بنابراین هرگز نباید از کافئین بهعنوان جایگزینی برای درمان تجویزشده ADHD استفاده کنید.
خیر، صرف نظر از اینکه میخواهید دارو مصرف کنید یا خیر، حداقل در مراحل اولیه مسیر مدیریت ADHD خود، به حمایت حرفهای نیاز دارید.
مؤثرترین راه برای درمان ADHD بدون دارو، تراپی است. روشهای تراپی، ازجمله درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمانهای مبتنی بر ذهنآگاهی، در کاهش علائم بیش فعالی مؤثر بودهاند. اگرچه این روشها در ترکیب با دارو بیشترین اثربخشی را دارند.
اگرچه دارو مؤثرترین درمان برای بهبود تمرکز در ADHD است، برخی تکنیکهای دیگر مانند یادگیری مهارتهای جدید سازماندهی یا داشتن خواب راحت و ورزش منظم ممکن است بتوانند کمک کنند.
