بیش فعالی گروه درمانی کودکان بیش فعالی میتواند به مدیریت علائم کمک کند
گروه درمانی یکی از روش‌های مؤثر برای مدیریت و کاهش علائم بیش فعالی (ADHD) است که به بیمار کمک می‌کند تا در محیطی حمایتی مهارت‌های اجتماعی، تمرکز و کنترل هیجانات را تقویت کنند. این جلسات فرصتی فراهم می‌آورند تا شرکت‌کنندگان تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، از راهکارهای دیگران بیاموزند و احساس تعلق و درک متقابل را تجربه کنند. رویکرد گروهی نه‌تنها به بهبود عملکرد فردی کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در ارتقای عزت نفس و توانایی حل مسئله دارد.
مروری بر تعریف و علائم شایع بیش فعالی
اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی، اختلالی رشدی‌عصبی است که با الگوهای پایدار بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری مشخص می‌شود و میتواند عملکرد روزانه را به طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد. علائم معمولاً در دوران کودکی ظاهر می‌شوند، اگرچه ممکن است در نوجوانی و بزرگسالی نیز ادامه یابند. علائم این اختلال عبارت‌اند از:
- بی‌توجهی: اختلال بیش فعالی با بی‌توجهی مداوم مشخص می‌شود که باعث مشکل در تمرکز بر روی کارها، فراموشی، اشتباهات ناشی از بی‌دقتی، مشکل در سازماندهی فعالیت‌ها و حواس‌پرتی توسط محرک‌های نامربوط می‌شود. این بی‌توجهی میتواند منجر به ناتمام ماندن کارها و احساس اضافه بار شناختی شده و باعث ایجاد مشکل در انجام فعالیت‌های ذهنی برای افراد بیش فعال شود.
- بیش فعالی: بیش فعالی یکی از علائم این اختلال است که با انرژی فیزیکی بیش‌ازحد، بی‌قراری و نیاز مداوم به حرکت مشخص می‌شود. این اختلال اغلب در دوران کودکی خود را نشان می‌دهد اما میتواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد و باعث بی‌قراری درونی و مشکل در فعالیت‌های آرام و متمرکز شود.
- تکانشگری: تکانشگری در اختلال بیش فعالی شامل اقدامات تکانشی بدون پیش‌بینی است که منجر به تصمیم‌گیری‌های عجولانه و مشکلات کنترل خود می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال حرف دیگران را قطع می‌کنند، توانایی منتظر ماندن ندارند و تصمیمات بی‌ملاحظه‌ای می‌گیرند که باعث ایجاد چالش‌های بین‌فردی و مشکلات حفظ روابط می‌شوند. این علامت همچنین میتواند بر عادات خرج کردن تأثیر بگذارد.
- مشکل در حفظ توجه: اختلال بیش فعالی با مشکل در حفظ توجه در دوره‌های طولانی، حواس‌پرتی و انجام کارها به‌صورت ناتمام می‌شود. این امر میتواند بر عملکرد تحصیلی و شغلی تأثیر منفی بگذارد؛ زیرا انجام کارهایی که نیاز به تمرکز طولانی‌مدت دارند دشوارتر می‌شود.
- فراموشی و بی‌نظمی: فراموشی و بی‌نظمی از دیگر علائم اختلال بیش فعالی هستند که بر زندگی روزمره ازنظر سازماندهی و اولویت‌بندی چالش‌ها تأثیر می‌گذارند. افراد بیش فعال وسایل خود را گم می‌کنند، قرار ملاقات‌ها را از یاد می‌برند و با مشکلات مواجه می‌شوند. درنتیجه در حفظ نظم و ساختار دچار مشکل شده و در حوزه‌های شخصی و حرفه‌ای آن‌ها هرج و مرج ایجاد می‌شود.
گروه درمانی چیست؟
گروه درمانی، روشی درمانی است که در آن گروه کوچکی از بیماران، تحت هدایت درمانگری آموزش‌دیده به‌طور منظم با هم دیدار می‌کنند. اصول اساسی گروه درمانی شامل ایجاد محیطی امن و حمایتی است که در آن شرکت‌کنندگان بتوانند آزادانه افکار، احساسات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند.
این محیط جمعی حس تعلق و ارتباط بین اعضای گروه را تقویت می‌کند و تعاملات بین‌فردی و بررسی چالش‌های مشترک را تشویق می‌کند. همدلی و احترام متقابل روند درمانی را هدایت می‌کنند. گروه درمانی از پویایی گروه برای فراهم کردن بستری منحصربه‌فرد برای رشد شخصی، خودشناسی و بهبود عاطفی استفاده می‌کند.
انواع مختلف رویکردهای گروه درمانی
گروه درمانی شامل رویکردهای مختلفی است که هر کدام برای رسیدگی به اهداف درمانی خاص و نیازهای متنوع شرکت‌کنندگان طراحی شده‌اند. برخی از انواع برجسته رویکردهای گروه درمانی عبارت‌اند از:
- گروه‌های روان‌آموزشی: این گروه‌ها اطلاعات و آموزش درمورد موضوع یا وضعیتی خاص را ارائه می‌دهند. شرکت‌کنندگان استراتژی‌های مقابله را یاد می‌گیرند، دانش لازم برای مدیریت بهتر چالش‌های خود را به دست می‌آورند و درک و توانمندیشان را ارتقا می‌دهند.
- گروه‌های درمانی حمایتی: گروه‌های درمانی حمایتی با هدف ایجاد فضایی امن، ارتباط بین بیماران با مشکلات مشابه را تقویت می‌کنند. شرکت‌کنندگان تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند، تشویق می‌شوند و تحت هدایت درمانگر از یکدیگر حمایت می‌کنند.
- گروه‌های درمانی شناختی-رفتاری (CBT): گروه درمانی CBT از تکنیک‌های شناختی و رفتاری برای پرداختن به الگوهای فکری و رفتاری منفی استفاده می‌کند. شرکت‌کنندگان با هم کار می‌کنند تا باورهای ناکارآمد را شناسایی و اصلاح کرده و تغییر مثبت را ترویج دهند.
- گروه‌های فرایند بین‌فردی: این گروه‌ها با تمرکز بر روابط بین‌فردی و الگوهای ارتباطی، بستری برای اعضای گروه فراهم می‌کند تا تعاملات خود با دیگران را بررسی و درک کنند. این گروه بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و تقویت ارتباطات تأکید دارد.
- گروه‌های رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): گروه‌های DBT که برای بیمارانی با چالش‌های تنظیم هیجانی طراحی شده‌اند، مهارت‌هایی مربوط به ذهن‌آگاهی، تحمل پریشانی، تنظیم هیجانی و اثربخشی تعاملات را آموزش می‌دهند. این رویکرد اغلب برای بیمارانی که اختلالات خلقی دارند مفید است.
روند درمانی در گروه درمانی بیش فعالی
روند درمانی در گروه درمانی بیش فعالی سفری پویا و ساختاریافته است که تحت هدایت درمانگران آموزش‌دیده برای به حداکثر رساندن مزایای بهبودی جمعی انجام می‌شود. در اینجا عناصر حیاتی این فرایند را مرور می‌کنیم:
- تشکیل و جهت‌دهی گروه: روند درمانی معمولاً با تشکیل گروهی منسجم آغاز می‌شود. شرکت‌کنندگان با ساختار و هدف گروه آشنا شده و قوانین پایه تعیین می‌شوند. درمانگر با تأکید بر محرمانگی، احترام و ماهیت مشارکتی سفر درمانی، جهت‌دهی لازم را ارائه می‌دهد.
- روان‌آموزی و معرفی مهارت‌ها: شرکت‌کنندگان درمورد بیش فعالی، نمود و تأثیر آن بر زندگی روزمره، آموزش‌های روانشناختی دریافت می‌کنند. درمانگر مهارت‌های مقابله‌ای، استراتژی‌ها و ابزارهای درمانی را که برای رسیدگی به چالش‌های مرتبط با اختلال بیش فعالی طراحی شده‌اند، معرفی می‌کند. هدف این مرحله کمک به بیمار برای مدیریت علائم او است.
- اشتراک‌گذاری گروهی و اکتشاف: گروه درمانی بیش فعالی بر تجربیات شخصی تأکید دارد و شرکت‌کنندگان را تشویق می‌کند تا افکار، احساسات و چالش‌های خود را بیان کنند. این امر همدلی و درک متقابل را تقویت می‌کند و درمانگران با تسهیل بحث‌ها برای بررسی موضوعات مشترک و ارتقای خوداندیشی، این امر را میسر می‌کنند.
- تمرین مهارت و کاربرد: اعضای گروه، مهارت‌های مقابله‌ای را ازطریق تمرینات و فعالیت‌های ساختاریافته تحت هدایت درمانگر در محیطی حمایتی تمرین می‌کنند. درمانگر آن‌ها را ازطریق سناریوهای واقعی راهنمایی کرده و به آن‌ها کمک می‌کند تا استراتژی‌های عملی برای مدیریت مشکلات مرتبط با اختلال بیش فعالی را یاد بگیرند.
- بازتاب و تعیین اهداف: روند درمانی شامل بازتاب منظم از پیشرفت فردی و گروهی است و شرکت‌کنندگان را تشویق می‌کند تا دستاوردها، چالش‌ها و بینش‌های خود را به اشتراک بگذارند. اعضای گروه اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت را تعیین کرده و مسئولیت‌پذیری و انگیزه را در گروه تقویت می‌کنند. درمانگران بحث‌ها را تسهیل و اهداف را تنظیم می‌کنند و دستاوردهای فردی و گروهی را جشن می‌گیرند.
مهارت‌های آموزش داده‌شده در گروه درمانی بیش فعالی
برخی از مهارت‌های آموزش داده‌شده در گروه درمانی اختلال بیش فعالی به شرح زیر هستند:
- مهارت‌های ارتباطی: در گروه درمانی، مهارت‌های ارتباطی مؤثر مانند گوش دادن فعال، قاطعیت و حل تعارض آموزش داده می‌شوند. این مهارت‌ها به افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی کمک می‌کنند تا افکار و احساسات خود را به‌طور مؤثر و به‌شیوه‌ای محترمانه و سازنده بیان کنند.
- مدیریت زمان: شرکت‌کنندگان در گروه درمانی تکنیک‌هایی ازجمله تعیین اولویت‌ها، تقسیم کارها به مراحل کوچک‌تر و استفاده از ابزارهایی مانند پلنرها و تقویم‌ها را برای مدیریت مؤثرتر زمان خود یاد می‌گیرند. این امر به افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی کمک می‌کند تا مسئولیت‌ها و زمان سررسید آن‌ها را بهتر مدیریت کنند.
- تنظیم هیجان: در این روش درمانی، استراتژی‌هایی برای تشخیص و مدیریت احساسات مانند تنفس عمیق، ذهن‌آگاهی و فعالیت‌های مراقبت از خود آموزش داده می‌شوند. این مهارت‌ها به افراد مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کنند تا رفتارهای تکانشی خود را بهتر کنترل کرده و استرس را مدیریت کنند.
- مهارت‌های اجتماعی: آموزش مهارت‌های اجتماعی به افراد مبتلا به بیش فعالی آموزش می‌دهد که در موقعیت‌های اجتماعی چگونه رفتار کرده و روابط قوی برقرار کنند. این آموزش‌ها شامل مهارت‌هایی مانند خواندن نشانه‌های اجتماعی، آغاز و حفظ مکالمات و درک ارتباطات غیرکلامی هستند.
- مهارت‌های سازماندهی: آموزش مهارت‌های سازماندهی، شرکت‌کنندگان را برای حفظ نظم در فضاهای فیزیکی و دیجیتالی خود آماده می‌کند. همچنین استراتژی‌هایی برای مدیریت مدارک، برنامه‌ها و وسایل شخصی ارائه می‌دهد. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند بر مسئولیت‌های خود مسلط شوند.
- مهارت‌های حل مسئله: این روش درمانی به افراد بیش فعال آموزش می‌دهد چگونه چالش‌های احتمالی را شناسایی کرده، به‌دنبال یافتن راه‌حل باشند و برنامه‌های عملی ایجاد کنند. این مهارت‌ها به مقابله با مشکلات زندگی و ایجاد تغییرات مثبت کمک می‌کنند.
- مهارت‌های تقویت عزت نفس: آموزش مهارت‌های تقویت عزت نفس به افراد مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند تا نقاط قوت خود را بشناسند و به خود اعتماد کنند. این روش شامل فعالیت‌هایی مانند گفتگوی مثبت با خود، تعیین و دستیابی به اهداف شخصی و جشن گرفتن دستاوردها است.
- ذهن‌آگاهی: ذهن‌آگاهی به شرکت‌کنندگان تکنیک‌هایی برای بهبود تمرکز، توجه و آگاهی از لحظه حال آموزش می‌دهد. این تکنیک‌ها می‌توانند شامل مراقبه ذهن‌آگاهی و تمرینات آگاهی حسی باشند.
- مهارت‌های اجرایی: آموزش مهارت‌های اجرایی به بیماران روش‌هایی برای بهبود توانایی‌های شناختی خود، مانند برنامه‌ریزی، سازماندهی، اولویت‌بندی و مدیریت زمان آموزش می‌دهد. این مهارت‌ها برای مدیریت وظایف و مسئولیت‌های روزانه بسیار مهم هستند.
مزایای گروه درمانی بیش فعالی
گروه درمانی اختلال بیش فعالی مزایای بی‌شمار فراوانی دارد که فراتر از روش‌های سنتی است. برخی از مزایای گروه درمانی عبارت‌اند از:
- جامعه و حمایت: گروه درمانی اختلال بیش فعالی، حس تعلق و درک را ارائه می‌دهد؛ زیرا افراد با چالش‌های مشابه گرد هم می‌آیند. شرکت‌کنندگان تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند و جامعه حمایتی‌ای را ایجاد می‌کنند که به مقابله با احساس انزوا که اغلب با اختلال بیش فعالی همراه است کمک می‌کند.
- تجربیات مشترک: قدرت تجربیات مشترک در گروه درمانی بسیار ارزشمند است. شنیدن داستان‌ها و استراتژی‌های دیگران، حس ارتباط را تقویت کرده و از بار منفی بیش فعالی کم می کند. دانستن اینکه دیگران با مشکلات مشابهی مواجه هستند، تجربیات فردی را تأیید کرده و همدلی را در گروه تقویت می‌کند.
- مهارت‌سازی و استراتژی‌های مقابله‌ای: گروه درمانی محیط ساختاریافته‌ای برای یادگیری و تمرین مهارت‌های ضروری برای مدیریت علائم بیش فعالی فراهم می‌کند. شرکت‌کنندگان به‌طور مشترک استراتژی‌های مقابله‌ای، تکنیک‌های مدیریت زمان و مهارت‌های سازمانی را یاد می‌گیرند. همچنین توانایی خود را در جهت پیمودن مسیر زندگی روزمره ارتقاء می‌دهند.
- توانمندسازی ازطریق درک متقابل: افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی، درک عمیق‌تری از تجربیات خود به دست می‌آورند و همچنین از تجربیات دیگران درس می‌گیرند. این درک متقابل حس توانمندی را تقویت می‌کند؛ زیرا شرکت‌کنندگان متوجه می‌شوند که در چالش‌های خود تنها نیستند و می‌توانند به‌طور فعال در رشد همسالان خود مشارکت کنند.
- مسئولیت‌پذیری و تعیین اهداف: محیط‌های گروهی به بیماران این امکان را می‌دهند تا اهداف شخصی خود را تعیین کنند و به اشتراک بگذارند. درنتیجه مسئولیت‌پذیری و انگیزه در بین اعضای گروه تقویت می‌شوند. این تعهد مشترک اثربخشی مداخلات درمانی را افزایش می‌دهد، رشد شخصی را تشویق می‌کند و درنهایت منجر به بهبود نتایج کلی درمان می‌شود.
سرعت تأثیر گروه درمانی بیش فعالی
گروه درمانی بیش فعالی میتواند برای افرادی که به‌طور فعال در جلسات شرکت می‌کنند و درگیر فرایند می‌شوند، نسبتاً سریع عمل کند. تحقیقات نشان می‌دهند افراد مبتلا به بیش فعالی می‌توانند با حضور در محیط گروهی، از تجربیات و استراتژی‌های دیگران برای مدیریت علائم درس بگیرند. حمایت و تأییدی که افراد مبتلا به بیش فعالی از دیگران دریافت می‌کنند می‌توانند به آن‌ها کمک کرده تا احساس انزوای کمتری داشته باشند و اعتمادبه‌نفس خود را در مقابله با علائم تقویت کنند. در طول زمان، این مسئله میتواند منجر به بهبود قابل توجهی در توانایی آن‌ها در تمرکز، تنظیم هیجانات و مدیریت تکانشگری شود.
منابع
