تشخیص ام اس با آزمایش خون و علائم نشان دهنده این بیماری

ام اس  اختلال ویرانگر بالقوه سیستم عصبی است. دیده‌ام که دوستان، اقوام و آشنایان را درگیر کرده است. نقش پدرانه یکی از دوستان صمیمی‌ام را مختل کرده و او را از کار انداخته تا نتواند خانواده‌اش را حمایت کند. زن جوانی را که سال‌ها پیش با او ملاقات کرده بودم، مجبور کرده که به سختی راه برود. یکی از عزیزان فامیل من را با دو بچه کوچک روی ویلچر گذاشته و صدایش را گرفته است.

معمولاً بیماری ام‌اس ازطریق مشاهده علائم تشخیص داده می‌شود. اما پزشکان از روش‌های دیگری نیز برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند.

برای رسیدن به تشخیص ام اس، پزشک در ابتدا برای تشخیص ام‌اس به بررسی علائم، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی بیمار می‌پردازد. او در طول معاینه موارد زیر را بررسی می‌کند:

• آسیب در دو ناحیه مجزا از سیستم عصبی مرکزی
• قسمت‌های آسیب‌دیده در دو قسمت مختلف به‌طور همزمان
• تمام تشخیص‌های احتمالی دیگر رد شوند

پزشک شما در طول معاینه سؤالات زیادی درمورد مشکلات و علائم سلامتی شما در حال حاضر و در گذشته از شما خواهد پرسید. او همچنین به معاینه تغییرات یا ضعف در حرکات چشم، هماهنگی پاها یا دست‌ها، تعادل، گفتار یا رفلکس‌های شما می‌پردازد.
همه این‌ها به متخصص مغز و اعصاب شما تصویر بهتری از مشکلات موجود در مغز یا نخاع شما می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک بیماری دیگری را پس از بررسی علائم شما شناسایی کند که ام‌اس نیست.
درحالی‌که متخصص مغز و اعصاب ممکن است در این مرحله به شدت به ام‌اس مشکوک باشد، اما تا زمانی که نتایج آزمایشات دیگر تأیید نکند که این بیماری ام‌اس است، نمی‌تواند به‌طور دقیق تشخیص انجام دهد و ممکن است تست‌های زیر را نیز درخواست کند.

آزمایشات خون

آزمایش خون اغلب روشی مؤثر برای حذف یا تأیید سایر تشخیص‌ها است. آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا سایر بیماری‌هایی را که باعث ایجاد برخی از علائم مشابه ام اس می‌شوند، رد کند. این امر پزشک شما را یک قدم به تشخیص دقیق نزدیک‌تر می‌کند.
ازآنجایی‌که علائم می‌آیند و می‌روند و هیچ آزمایشی وجود ندارد که تشخیص قطعی را ارائه دهد، تشخیص ام اس ممکن است زمان زیادی طول بکشد. با اینکه انتظار ممکن است خسته‌کننده باشد، اما هر تست به حذف یا تأیید سایر علل بالقوه علائم شما کمک می‌کند.

حتما مطالعه کنید: علائم ام اس خفیف چیست و و راه های درمان آن

آزمایش خون تشخیصی برای ام‌اس (MS) چه اطلاعاتی می‌تواند ارائه دهد؟

یکی از دلایل اصلی که پزشکان هنگام تشخیص ام‌اس کار را با آزمایش خون شروع می‌کنند، یافتن علت علائم ظاهرشده است.

علائم اولیه ام‌اس مانند مشکلات بینایی، ضعف عضلانی، یا بی‌حسی و گزگز می‌توانند مبهم بوده و به‌طور بالقوه به تعدادی از بیماری‌های مختلف ازجمله موارد زیر اشاره داشته باشند:

• کم‌خونی (آنمی)
• بیماری تیروئید
• رادیکولوپاتی گردنی (اختلالی که در آن ریشه عصبی در ستون فقرات گردنی دچار التهاب یا آسیب می‌شود)
• فیبرومیالژیا (سندرمی مزمن که با درد در نقاط مشخص، سختی مفاصل در زمان حرکت، احساس خستگی، اختلال خواب، افسردگی و اضطراب همراه است)
• واسکولیت (نوعی بیماری خونی که به معنای التهاب عروق است و به علت آسیب، التهاب، عفونت یا برخی بیماری‌های خاص رخ می‌دهد)
• مننژیت (التهاب غشاهای محافظتی اطراف مغز و نخاع)
• سکته مغزی

شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) می‌تواند به تشخیص کم‌خونی (تعداد کم گلبول‌های قرمز)، واسکولیت (تعداد زیاد گلبول‌های سفید)، و عفونت (الگوی خاصی از گلبول‌های سفید بالا) کمک کند. این اولین هدف از غربالگری آزمایش خون برای فردی با علائم ام‌اس است.

علاوه‌براین، آزمایش سطح هورمون تیروئید نیز ممکن است بخشی از فرایند تشخیصی برای علائم ام‌اس باشد.

چه بیماری‌هایی علائمی شبیه به ام‌اس ایجاد می‌کنند؟

بیماری‌هایی که علائمی مشابه ام‌اس دارند عبارت‌اند از:

• بیماری لایم: بیماری لایم می‌تواند باعث گزگز یا بی‌حسی در بازوها، دست‌ها، پاها و کف پاها شود. این‌ها علائم شایع ام‌اس نیز هستند. اگرچه 100% دقیق نیستند، اما آزمایش‌های خون ELISA و وسترن بلات (Western blot) می‌توانند وجود عفونت بیماری لایم را در خون تشخیص دهند.
• لوپوس: به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) شایع‌ترین نوع لوپوس است. این بیماری، اختلالی خودایمنی التهابی است که می‌تواند سیستم عصبی مرکزی (CNS) شما را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بی‌حسی، گزگز، خستگی و مشکلات بینایی شود. آزمایش خونی که برای آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای (antinuclear antibodies) و سایر آنتی‌بادی‌ها مثبت باشد، ممکن است نشان‌دهنده لوپوس یا برخی دیگر از بیماری‌های خودایمنی باشد، اما ام‌اس را تأیید نمی‌کند.
• بیماری دویک: نورومیلیت اپتیکا که بیشتر با نام بیماری دویک شناخته می‌شود، اختلالی ایمونولوژیک نادر سیستم عصبی مرکزی است که برخی ویژگی‌های شبیه به ام‌اس دارد. بااین‌حال، این بیماری باعث تخریب میلین می‌شود که نخاع و عصب بینایی را درگیر می‌کند و تأثیری بر مغز نمی‌گذارد. این دو بیماری بسیاری از علائم مشترک مانند تاری دید یا از دست دادن بینایی، ضعف، بی‌حسی، مشکلات مثانه و اسپاستیسیته (سفتی عضلات) را دارند. نتیجه آزمایشی به نام تست خون NMO-IgG در افراد مبتلا به ام‌اس منفی خواهد بود، اما در 70% افراد مبتلا به بیماری دویک مثبت است.

کمبود چه ویتامین‌هایی ممکن است علائمی شبیه به ام‌اس ایجاد کند؟

کمبود برخی ویتامین‌ها نیز ممکن است علائم ام‌اس را تقلید کند. این موارد عبارت‌اند از:

• کمبود ویتامین ب12: تخریب میلین، که هم در کمبود B12 و هم در ام‌اس شایع است، آسیبی است به پوشش محافظی که فیبرهای عصبی را در سیستم عصبی مرکزی احاطه کرده است. علائم کمبود ویتامین B12 شامل بی‌حسی و گزگز در دست‌ها و پاها، ضعف و خستگی هستند.
• میلوپاتی ناشی از کمبود مس: این وضعیت، کمبود مس است که منجر به آسیب یا صدمه نخاع می‌شود. پزشکان این بیماری را بر اساس آزمایش خونی که سطح مس و پروتئین‌های حامل مس در خون را بررسی می‌کند، تشخیص می‌دهند. این وضعیت نیز می‌تواند علائم ام‌اس را تقلید کند.

کمبود ویتامین دی علائم مشابهی با ام‌اس ندارد، اما ممکن است خطر ابتلا به ام‌اس را افزایش دهد. درواقع، افراد مبتلا به ام‌اس اغلب دچار کمبود ویتامین دی هستند.

هر فرد 80% تا 90% ویتامین دی مورد نیاز خود را از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و بقیه را از غذا دریافت می‌کند. منابع غذایی ویتامین دی عمدتاً عبارت‌اند از:

• ماهی‌های چرب، مانند سالمون یا ساردین
• جگر گاو
• پنیر
• غذاهای غنی شده با ویتامین دی، مانند شیر

آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که آیا فردی دچار کمبود ویتامین دی هست یا خیر. مطالعات نشان داده‌اند که حفظ سطح سالم ویتامین دی ممکن است به کاهش خطر ابتلا به ام‌اس کمک کند.

برای افرادی که در حال حاضر به ام‌اس مبتلا هستند، افزایش مصرف ویتامین دی ممکن است به کُند کردن پیشرفت بیماری کمک کند. بااین‌حال، تحقیقات در این زمینه هنوز قطعی نیستند.

اسکن ام‌آرآی

ام‌آرآی بدون درد و غیرتهاجمی است و می‌تواند تصاویر دقیقی تولید کند. MRI که هم با کنتراست رنگی و هم بدون آن انجام می‌شود، می‌تواند ضایعات روی مغز و نخاع را شناسایی کند. تصاویر می‌توانند نشان دهند که ضایعات قدیمی یا جدید بوده یا در حال حاضر فعال هستند یا خیر. علاوه‌بر تشخیص، MRI می‌تواند به نظارت بر پیشرفت بیماری کمک کند.

نمونه‌برداری مایع نخاعی

اگرچه پونکسیون کمری نمی‌تواند ام اس را رد یا تأیید کند، می‌تواند به تشخیص آن کمک کند. مایع نخاعی از سوزنی که بین استخوان‌های پایین ستون فقرات شما وارد می‌شود، به دست می‌آید.

در افراد مبتلا به ام اس، مایع نخاعی گاهی‌اوقات حاوی سطوح بالایی از آنتی‌بادی‌های IgG یا پروتئین‌هایی به نام باندهای اولیگوکلونال است که می‌تواند ناشی از برخی بیماری‌های دیگر نیز باشد. در حدود 5 تا 10 درصد از افراد مبتلا به ام اس هیچ چیز غیرطبیعی‌ای در مایع نخاعی آن‌ها وجود ندارد.

تست‌های پتانسیل برانگیخته

این تست شامل خیره شدن به صفحه‌ای با الگوی شطرنجی متناوب است.
این تست نشان می‌دهد که چگونه فعالیت الکتریکی در مغز به تحریک خارجی مانند منظره یا صدا پاسخ می‌دهد و اینکه آیا هیچ‌گونه اختلالی در مسیرهای عصب بینایی شما وجود دارد یا خیر.

انواع مختلفی از تست‌های پتانسیل برانگیخته (EP) وجود دارند. تست‌های پتانسیل برانگیخته بصری (VEP) رایج‌ترین آن‌ها هستند.

حتما بخوانید: تست خانگی ام اس

معاینه چشم

برای بسیاری از افراد، مشکلات بینایی ممکن است اولین نشانه ام اس باشند. این نشانه معمولاً می‌تواند به‌عنوان نوریت اپتیک، که التهاب عصب بینایی است، ظاهر شود که می‌تواند باعث تاری دید، تیرگی رنگ‌ها، درد در چشم‌ها، نقاط کور و حساسیت کنتراست شود.

از دیگر مشکلات مرتبط با ام اس می‌توان به دوبینی و حرکات غیرارادی چشم اشاره کرد. هر فردی که با این نوع علائم مراجعه می‌کند باید به چشم‌پزشک، متخصص مغز و اعصاب یا نوروپتالمولوژیست مراجعه کند تا مشخص شود که آیا علت آن می‌تواند ام اس باشد یا خیر.

حتما مطالعه کنید: آیا می دانید عمر بیماران ام اس چقدر است ؟

آزمایش تشخیص ام اس

امروزه، بسیاری از افراد مبتلا به ام اس می‌دانند که داروهای جدید می‌توانند پیشرفت بیماری آن‌ها را کاهش دهند اما هنوز رازهای زیادی درمورد علت این اختلال باقی مانده است و هیچ کس نمی‌داند چگونه باید از آن پیشگیری کرده یا آن را درمان کند. حدود یک دهه پیش، یک کارآفرین فناوری به نام آرت ملور، که در سال 2000 به بیماری ام اس مبتلا شد، سازمانی به نام پروژه درمان تسریع‌شده در شهر والتام ماساچوست را تأسیس کرد تا ازطریق همکاری بیشتر بین دانشمندان به سرعت پیشرفت در حل این معماها کمک کند. در یکی از تلاش‌های خود، مخزنی از هزاران نمونه خون از بیمارانی که به هر یک از 10 کلینیک ایالات متحده مراجعه کرده بودند، نگهداری می‌کند. نمونه‌ها در اختیار هر کسی قرار می‌گیرد که مایل باشد داده‌های خود را با پروژه به اشتراک بگذارد. دانشمندان از این نمونه‌ها در بیش از 70 مطالعه مختلف درمورد علل ام اس و نحوه تشخیص و درمان آن استفاده کرده‌اند.

تعدادی از این آزمایش‌ها شامل تلاش برای شناسایی نشانه‌های مولکولی بیماری در خون، به امید ایجاد آزمایش خون ساده‌ای برای تشخیص این اختلال هستند. چنین آزمایشی ممکن است زمان و هزینه تشخیص ام اس را کاهش دهد. ابزار اصلی برای تشخیص ام اس امروزه تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) است که می‌تواند التهاب را در مشخصه‌های مغزی این اختلال نشان دهد. (بیشتر مردم بر این باورند که مولتیپل اسکلروزیس اختلالی خودایمنی است - محصول یک پاسخ ایمنی ناهنجار که علیه اعصاب خود بدن اتفاق میفتد.) اما MRI گران است. قطعی هم نیست. گاهیاوقات لکه‌ای که در اسکن مغز شبیه ام اس است به‌دلیل بیماری دیگری مانند دیابت ایجاد می‌شود. برعکس آن هم صدق می‌کند، طبیعی بودن ام‌آر‌آی، این اختلال را رد نمیکند. اغلب اوقات پزشک مجبور است اسکن را تکرار کند و حتی صبر کند تا علائم بیشتری ظاهر شوند که تشخیص را گاهی برای سال‌ها به تأخیر می‌اندازند.

پزشکان همچنین ممکن است نمونه‌برداری از مغز استخوان انجام دهند، که در آن از مایع مغزی نخاعی نمونه‌برداری کرده و آن را برای وجود پروتئین سیستم ایمنی که نباید وجود داشته باشد، بررسی می‌کنند. آزمایش‌های الکتریکی عملکرد عصبی می‌تواند نکات بیشتری مبنی بر وجود ام‌اس ارائه دهد. اما این آزمایش‌ها نیز بی‌خطا نیستند و نمونه‌برداری مغز استخوان نیز تهاجمی است. توماس ام. آون، زیست‌شناس مولکولی در دانشکده پزشکی دانشگاه وندربیلت، می‌گوید: "برای یک بیماری خودایمنی، هیچ آزمایشی خاص یا دقیقی وجود ندارد، بنابراین برای تشخیص باید سعی کنید آزمایشی بسازید."

می‌گوید برای ساختن آن، پزشکان دوست دارند از آزمایش خون استفاده کنند؛ زیرا خون‌گیری، سریع، ارزان و نسبتاً غیرتهاجمی است. برای ایجاد مبنایی برای چنین آزمایشی، آون و همکارانش از نمونه‌هایی از پروژه درمان تسریع‌شده استفاده کردند تا به‌دنبال تفاوت‌های سیستماتیک بین خون افراد مبتلا و افراد بدون این بیماری باشند. تیم آون نمونه‌ها را تجزیه و تحلیل کردند و الگویی استخراج کردند. دانشمندان تفاوت‌های قابل تشخیصی را بین الگوی تشکیل‌شده توسط مجموعه‌ای از 31 ژن در بیماران ام اس و همان مجموعه از افراد بدون بیماری مشاهده کردند.

حتما مطالعه کنید: با علائم ام اس بیشتر آشنا شوید

نتایج نشان می‌دهند که پزشکان می‌توانند خون را برای بازخوانی‌های این ژن‌ها تجزیه و تحلیل کنند تا مشخص کنند که آیا فرد مبتلا به ام اس است یا خیر. کار آون تاکنون نشان می‌دهد که این آزمایش موارد واقعی ام اس را در بیش از 90 درصد مواقع شناسایی می‌کند و در رد این بیماری نیز میزان موفقیت مشابهی دارد. آون می‌گوید: «ما می‌توانیم بیماران ام‌اس را با گروه کنترل و بیماران مبتلا به سایر اختلالات عصبی مقایسه کنیم و به‌راحتی آن‌ها را از هر دو جدا کنیم.»

آزمایش خونی برای ام اس در حال حاضر به‌صورت تجاری در دسترس است. آزمایش موسوم به gMS®Dx که توسط شرکتی به نام Glycominds مستقر در Simi Valley، کالیفرنیا توسعه یافته است. این آزمایش آنتی‌بادی‌هایی (پروتئین‌های سیستم ایمنی) را که به سمت مولکول قندی به نام آنتی ژن گلوکز GAGA4 هدایت می‌شوند، بررسی می‌کند. چنین آنتی بادی‌هایی در بیماران ام اس اغلب در سطوح بالایی وجود دارند. نتیجه مثبت - یعنی غلظت بالای این آنتی بادی‌ها - می‌تواند به کمک به تشخیص در بیماران مبتلا به علائم شبیه ام اس که اسکن مغز آن‌ها کافی نیست کمک کند. بنابراین می‌تواند تعداد اسکن‌های مورد نیاز برای تصمیم‌گیری درمورد وجود یا عدم وجود بیماری را کاهش دهد.

کسانی که این بیماری را دارند باید در اسرع وقت داروی مناسب دریافت کنند. آون می‌گوید: «اگربتوانید افراد مبتلا به ام‌اس را زودتر درمان کنید، می‌توانید بروز ناتوانی طولانی‌مدت را به تعویق بیندازید و ممکن است روند کلی بیماری را بهتر کنید.

جمع‌بندی

هیچ آزمایشی به‌تنهایی نمی‌تواند نشان دهد که آیا شما ام‌اس دارید یا خیر و بسیاری از بیماری‌های دیگر علائم مشابهی دارند. پزشک شما ممکن است قبل از تشخیص ام‌اس نیاز به انجام چندین نوع آزمایش و معاینه داشته باشد. اگر فکر می‌کنید ممکن است علائم ام‌اس داشته باشید، به پزشک مراجعه کنید. درمان به‌موقع می‌تواند پیشرفت بیماری را کُند کند و منجر به عودهای کمتری شود.

جهت دریافت مشاوره رایگان برای درمان اختلالات مختلف و رزرو وقت می توانید با شماره های 09362020364، 02166013282 و یا شماره واتساپ 09364904632 تماس حاصل فرمایید‌. کلینیک رسش همیشه درکنار شما و پاسخگوی شماست. 

منابع 

healthline.com

webmd.com 

blogs.scientificamerican.com